Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu cá ngừ, cá tra, cua ghẹ, nhuyễn thể có vỏ các loại đều ghi nhận tăng trưởng dương. Tuy nhiên, xuất khẩu tôm trong tháng 4/2024 chỉ tương đương tháng 4/2023, trong khi xuất mực-bạch tuộc và một số loài cá biển khác vẫn thấp hơn so với cùng kỳ năm trước.

ĐÃ THẤY "TÍN HIỆU XANH" CHO XUẤT KHẨU CÁ TRA

Trong tháng 4/2024, xuất khẩu tôm đạt 285 triệu USD, không có tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước, nhưng vẫn đạt mức cao nhất kế từ đầu năm. Lũy kế 4 tháng đầu năm 2024, ngành tôm mang về doanh số 971 triệu USD, cao hơn 6% so với cùng kỳ năm 2023.

Theo nhận định của các doanh nghiệp, nhu cầu thực tế của người tiêu dùng vẫn chưa thể hiện rõ nét khả năng hồi phục đối với mặt hàng tôm. Giá trung bình xuất khẩu tôm sang các thị trường vẫn ở mức thấp so với năm 2022 và 2023.

“Ngành tôm Việt Nam đang trong giai đoạn “phấp phỏng” trước những thông tin liên quan đến thuế chống trợ cấp. Hiện nay Mỹ đang xét xét công nhận xem xét Việt Nam có nền kinh tế thị trường, hy vọng đạt kết quả tích cực sẽ giúp cho rào cản thuế chống trợ cấp được tháo gỡ, giải tỏa gánh nặng đối với các doanh nghiệp tôm xuất khẩu Việt Nam”, Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông của VASEP chia sẻ.

VASEP cho biết xuất khẩu cá tra trong tháng 4/2024 tăng 13% so với tháng 4/2023, đạt 168 triệu USD - là tín hiệu xanh đáng quan tâm, sau khi sụt giảm liên tục trong tháng 2 và tháng 3 /2024. Trong đó, xuất khẩu khả quan hơn tại thị trường Mỹ, đặc biệt sau khi các doanh nghiệp cá tra tham gia Triển lãm thủy sản Bắc Mỹ hồi tháng 3/2024, tiếp sau đó là Triển lãm thủy sản toàn cầu tại Tây Ban Nha cuối tháng 4/2024.

Ngoài các mặt hàng chủ lực là cá tra phile đông lạnh, các doanh nghiệp có khuynh hướng tăng cường giới thiệu các sản phẩm cá tra chế biến sâu, hàng giá trị gia tăng  và thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà nhập khẩu. Nhờ đó, 4 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cá tra đạt 579 triệu USD, tăng gần 2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Xuất khẩu cá ngừ trong tháng 4/2024 tăng 28% so với tháng 4/2023, đạt trên 86 triệu USD. Lũy kế 4 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ lên 301 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm ngoái.

So với các ngành hàng khác, cá ngừ có tăng trưởng ổn định và mạnh mẽ trong cả 4 tháng qua (trừ tháng 2 giảm 11% do có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán). Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp cá ngừ, nhập khẩu của các thị trường tăng trở lại vì tồn kho giảm chứ không phải vì thị trường tốt hơn và giá xuất khẩu tốt hơn.

Trong khi xuất khẩu mực, bạch tuộc giảm 14% trong tháng 4/2024, thì xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ lại tăng 14%. Lũy kế 4 tháng đầu năm nay, 2 ngành hàng này mang về doanh số lần lượt là 182 triệu USD, giảm 4% và 43 triệu USD, giảm 2% so với cùng kỳ năm 2023.

Xuất khẩu cua ghẹ tới tháng 4/2024 vẫn giữ được tăng trưởng ấn tượng 101%, với thị trường chủ lực là Trung Quốc và mặt hàng ưu thế là cua sống. Ngoài cua sống, có các mặt hàng khác như tôm hùm sống, hải sâm… của Việt Nam vẫn có dư địa lớn ở Trung Quốc vì thuận lợi vị trí địa lý, không bị áp lực cạnh tranh như hàng đông lạnh.

Nhìn chung, các thị trường vẫn đang bị ảnh hưởng bởi lạm phát và tồn kho nên nhập khẩu thủy sản vẫn có tính thận trọng. Điển hình thị trường Trung Quốc liên tục sụt giảm từ tháng 2, sau khi tăng mạnh vào tháng 1 để phục vụ nhu cầu Tết Nguyên đán. Thị trường Trung Quốc có nhiều nguồn cung cấp, giá cạnh tranh nên các đối tác Trung Quốc nhiều lựa chọn và tìm cách mua vào với giá thấp.

"Kỳ vọng vấn đề tồn kho và dư cung sẽ giảm dần và có chiều hướng thuận lợi hơn cho các nhà nhập khẩu thủy sản trong nửa cuối năm, khi đó xuất khẩu có thể hồi phục trở lại nếu nút thắt về nguyên liệu hải sản và cả tôm, cá tra được cởi mở”, bà Lê Hằng nhận định.

TẮC NGHẼN VÌ NHỮNG QUY ĐỊNH MỚI

VASEP cho biết ngành chế biến xuất khẩu cá ngừ, mực bạch tuộc và cá biển khác đều có chung nút thắt là thiếu nguyên liệu, vì sản lượng khai thác không đủ đáp ứng nhu cầu, nên phải thêm nguồn cung từ nhập khẩu. Tuy nhiên, quy định của thị trường EU và các qui định mới của Việt Nam liên quan đến khai thác IUU đang khiến cho nút thắt nguyên liệu thêm tắc nghẽn.

Liên quan đến nguyên liệu hải sản khai thác nhập khẩu, quy định tại Nghị định 37/2024 vừa ban hành tháng 4/2024 yêu cầu thông báo, khai báo hồ sơ trước khi cập cảng 72 giờ đối với tàu nước ngoài và 48 giờ đối với tàu container là không khả thi.

Trong Nghị định 37 qui định: Không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu. Quy định mới với khái niệm không rõ ràng về “trộn lẫn nguyên liệu” gây hoang mang cho doanh nghiệp và không hợp lý với thực tế sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp hải sản.

Ngày 13/5/2024, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã gửi công văn số 54/CV-VASEP tới Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến; Vụ Pháp chế (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Cục Thủy sản, Cục Kiểm Ngư, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nông sản kiến nghị một số bất cập tại NĐ 37/2024/NĐ-CP, NĐ 38/2024/NĐ-CP và một số quy định hiện hành liên quan.

Trong Công văn, VASEP cho rằng Nghị định số 37/2024/NĐ-CP của Chính phủ (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản) ký ngày 4/4/2024 và sẽ có hiệu lực ngày 19/5/2024 – là một khung pháp lý quan trọng, được Hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt quan tâm, tìm hiểu để thực hiện, tuân thủ tốt ngay khi Nghị định có hiệu lực.

Ngày 23/4/2024, VASEP đã tổ chức hội nghị phổ biến Nghị định 37/2024 và Nghị định 38/2024/NĐ-CP cho các doanh nghiệp chế biến-xuất nhập khẩu hải sản khai thác tại Tp. Hồ Chí Minh. Một số quy định bổ sung mới và sửa đổi đã được đại diện các doanh nghiệp trao đổi và cả phản ánh cho Văn phòng Hiệp hội sau khi Hội nghị đã kết thúc trong suốt 3 tuần qua.

Khi ngày hiệu lực (19/5/2024) của 2 nghị định đến gần, các doanh nghiệp hải sản khai thác cho biết đang rất lo lằng, hoang mang. Vì vậy, VASEP đề nghị Lãnh đạo Bộ xem xét, chỉ đạo rà soát, tháo gỡ bất cập, vướng mắc kể trên để đảm bảo NĐ 37/2024 và NĐ 38/2024 có tính khả thi cao, hiệu lực, hiệu quả, vừa kiểm soát tốt các quy định IUU góp phần quan trọng trong tháo gỡ thẻ vàng, vừa duy trì được khả năng sản xuất, khai thác hợp pháp của ngư dân và năng lực cạnh tranh, xuất khẩu của doanh nghiệp, của chuỗi ngành hàng.