Xuất khẩu lao động 2010: "Khai phá" thị trường nào?

Vừa qua, Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Lao động - Thương binh và xã hội ) đã phê duyệt hợp đồng cho phép 7 doanh nghiệp xuất khẩu lao động tham gia “Đề án thí điểm đào tạo nghề cho người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo cơ chế đặt hàng”.

Cục Quản lý lao động ngoài nước cho biết từ đầu năm 2009 đến nay, cả nước đã đưa được 65.787 người đi xuất khẩu lao động, đạt 73,1% kế hoạch. Xét trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu, kết quả này thể hiện sự nỗ lực của đội ngũ làm công tác xuất khẩu lao động. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng, đằng sau các con số là những vấn đề cần mổ xẻ một cách nghiêm túc, để đánh giá triển vọng một cách chính xác.

Diễn biến thị trường không như dự kiến

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lao động cho rằng, diễn biến trên thị trường lao động ngoài nước thời gian qua là khá phức tạp và không sát dự kiến. Ví dụ, khoảng 2 năm trở về trước, Malaysia là thị trường dẫn đầu về số lượng, tiếp nhận khoảng 35.000 - 40.000 lao động/năm.

Bộ Lao động - Thương binh và xã hội cũng xác định từ năm 2009 trở về sau, thị trường Trung Đông đóng vai trò trọng điểm, với mục tiêu mỗi năm đưa được khoảng 25.000 người. Ngoài ra, thị trường Đông Âu (gồm Nga, Czech, Slovakia, Bulgaria, Romania,...) cũng từng được đặc biệt quan tâm với kỳ vọng mỗi năm giải quyết việc làm cho hàng chục ngàn người.

Tuy vậy, số liệu tổng kết từ Bộ Lao động - Thương binh và xã hội cho thấy, năm 2009, Đài Loan là thị trường tiếp nhận nhiều nhất, với 19.577 người lao động, Hàn Quốc 7.175 người, Nhật Bản 4.959 người. Điều khá bất ngờ,  Lào đột ngột “bứt phá” và vươn lên trở thành thị trường lao động xuất khẩu lớn thứ tư, với 4.580 người. Kế đến là Libya 4.550 người, UAE 3.933 người... Các thị trường được xác định là trọng điểm trước đây, hoặc cơ bản không còn tồn tại (như Đông Âu), tiếp nhận lao động nhỏ giọt (như Trung Đông), hoặc thiếu “nguồn” (như Malaysia).

Khai phá thị trường nào?

Một vấn  đề được đặt ra hiện nay là, liệu có thêm thị trường mới nào được mở ra? Và những thị trường hiện có sẽ được phát triển ra sao?

Thị  trường Đài Loan đã tiếp nhận rất nhiều lao động Việt Nam, nhưng giới quan sát cho rằng, rất có thể tình hình sẽ khác. Thực tế, các doanh nghiệp ở vùng lãnh thổ  này luôn cần nhiều lao động nước ngoài, song chính quyền sở tại lại không muốn... “mở cửa tự do” như trước đây, khi tình trạng thất nghiệp nội địa tăng cao.

Theo lãnh đạo một công ty môi giới lao động khá tiếng tăm cho biết, thì hiện tại nhiều chủ sử dụng đang chuyển hướng tuyển chọn lao động Thái Lan, Indonesia và Philippines, để thay thế lao động Việt Nam bởi tình trạng vi phạm ngày càng phổ biến. Đó là chưa kể, chính bản thân nhiều lao động Việt Nam cũng muốn quay lưng với thị trường này do chi phí quá cao. Hàn Quốc sau thời gian sôi động, hiện đang tạm đóng cửa vì “bội thực” lao động nước ngoài.

Thông tin từ Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động - Thương binh và xã hội) cho biết, hiện vẫn còn khoảng 7.000 hồ sơ của người lao động tồn đọng, nên khả năng tuyển thêm người mới trong năm 2010 là khá hạn chế. Hay như thị trường Nhật Bản ổn định nhưng chưa có khả năng tạo đột biến mới; thị trường UAE đang chao đảo do khủng hoảng nợ của Dubai World; còn chính sách tiếp nhận lao động nước ngoài tại Malaysia thì chưa rõ ràng. Lúc này, mọi hy vọng dồn vào các thị trường Libya, ả Rập Saudi, Lào,... Nhưng liệu đây có phải là những “miền đất hứa”?

Những thông tin về thị trường lao động tại Libya là khá lạc quan, thu nhập trung bình khoảng 780-900 USD/tháng, tuy con số đưa đi mới chỉ dừng lại ở mức trên 4.500 người. Thị trường ả Rập Xêút với mức lương 250 USD/tháng cho lao động có nghề, 160 USD/tháng cho lao động phổ thông, dù có khả năng nhận khoảng 10.000 người/năm, thì liệu sẽ hấp dẫn được bao nhiêu người? Thị trường Lào nổi lên trong bối cảnh các thị trường khác gặp khó khăn, cần hàng chục ngàn lao động làm việc cho các dự án đầu tư của Việt Nam. Tuy nhiên, có thể xem Lào là thị trường lý tưởng để người lao động kiếm thu nhập cao và tiếp cận với công nghệ tiên tiến hay không?

Mặc dù  thời gian gần đây, cơ quan chức năng đã xúc tiến một số hoạt động nhằm “dọn đường” cho lao động sang Phần Lan, Hồng Kông và một vài quốc gia khác, nhưng giới chuyên môn dự báo, trong năm 2010 sẽ chưa có những thị trường mới đủ sức để xoay chuyển cục diện. Thậm chí, việc duy trì và phát triển các thị trường hiện có cũng phải đối mặt với rất nhiều khó khăn.

Nhiều người vẫn tin tưởng vào các dự báo lạc quan về sự hồi phục sắp tới của nền kinh tế toàn cầu, song phần lớn các doanh nghiệp xuất khẩu lao động lại không quá lạc quan về tương lai, khi thực tế là người lao động nghèo không có nhiều lựa chọn, còn cánh cửa vào các thị trường thu nhập cao dường như vẫn đang đóng kín...