“Trong thời đại AI đang bùng nổ như hiện nay, báo chí đang bị tác động tích cực lẫn tiêu cực. Về khía cạnh tích cực, AI đang giúp báo chí tăng tốc độ sản xuất nội dung, hỗ trợ viết bài, phân tích, tìm hiểu nội dung và đặc biệt AI sẽ đưa ra xu hướng của bạn đọc. Có thể nói, AI trợ giúp rất hiệu quả trong lĩnh vực báo chí.  

Nhưng ngược lại, AI cũng đang góp phần tạo ra những vấn đề liên quan tới an ninh mạng như: số lượng tin giả sẽ tăng mạnh, điều này sẽ dẫn tới giảm niềm tin ở báo chí sẽ gia tăng.  

Hiện nay, có rất nhiều công cụ AI có thể hỗ trợ các nhà báo trong việc lên nội dung bài viết như: ChatGPT, Gemini, Grok, Copilot… Khi sử dụng các công cụ AI này, chúng ta cần lưu ý chọn những công cụ AI của các công ty uy tín trên thế giới. Tuy nhiên, nhà báo vẫn cần kiểm tra thông tin do các hệ thống AI này tạo ra, bởi vì các sản phẩm AI đang trong quá trình hoàn thiện, có thể tạo ra thông tin không chính xác.

Ngoài ra, không nên sử dụng các sản phẩm AI không rõ nguồn gốc, có thể gây lộ lọt thông tin cũng như tạo ra chất lượng bản tin không đáng tin cậy. Chúng ta nên sử dụng nhiều công cụ AI để kiểm tra chéo các thông tin cũng như xác định tính chính xác do AI tạo ra. 

Đáng lưu ý, ngay cả các ứng dụng AI của các Big Tech như OpenAI, Google… cũng không giải quyết được toàn bộ vấn đề bảo mật dữ liệu. Bởi vì, khi chúng ta chuyển thông tin lên các hệ thống AI này, chúng ta cũng sẽ không chắc chắn 100% thông tin không bị sử dụng cho các mục đích khác.

Hơn nữa, để các mô hình AI hoạt động tốt và có thể tích hợp vào hệ thống CMS, chúng ta cần xây dựng nền tảng dữ liệu Data Platform để các mô hình có thể tham chiếu, tạo ra các thông tin chính xác và mang bản sắc của tờ báo. Đặc biệt, cần phải xây dựng quy trình chuẩn hoá trong việc kiểm duyệt thông tin do các hệ thống AI tạo ra. 

Hiện tại, để xây dựng các hệ thống AI chuyên biệt cho báo chí, có thể tốn rất nhiều chi phí, lên tới hàng triệu USD cho mỗi mô hình AI, chưa kể thời gian huấn luyện các mô hình AI này cũng mất nhiều thời gian và công sức. Tuy nhiên, về lâu dài, các báo chí chính thống sẽ cần những mô hình AI chuyên biệt cho mình. 

Tôi cho rằng trong tương lai gần, các tòa soạn sẽ phải xây dựng các mô hình AI của riêng mình, thay vì sử dụng các mô hình AI đang phổ biến hiện nay. Điều này là bắt buộc để chúng ta đảm bảo được tính an ninh, thông tin chính xác, cũng như tính bản sắc và đặc thù của từng tờ báo”.

“Trí tuệ nhân tạo (AI) chắc chắn mang lại nhiều lợi ích to lớn cho nhiều lĩnh vực, trong đó có báo chí và đặc biệt là báo chí kinh tế - một loại hình báo chí đặc thù, xử lý nhiều dữ liệu và rất cần nguồn dữ liệu chính xác.

Thứ nhất, AI giúp tiết kiệm thời gian. Trước đây, một bài phân tích dữ liệu có thể mất vài ngày, thậm chí vài tuần, nhưng với AI, thời gian này có thể rút ngắn xuống còn vài giờ, thậm chí vài phút, tùy thuộc vào chất lượng dữ liệu đầu vào.

Thứ hai, AI mang lại lợi thế cạnh tranh bằng cách giúp chúng ta bắt kịp dòng thông tin nhanh chóng và thực hiện các phân tích chuyên sâu.

Trong báo chí kinh tế, dữ liệu là yếu tố cốt lõi. Độc giả, đặc biệt là các chuyên gia kinh tế, đòi hỏi thông tin chi tiết, chính xác và đầy đủ. AI có thể hỗ trợ bằng cách xử lý khối lượng dữ liệu lớn, phân tích chuyên sâu và cung cấp những thông tin có giá trị.

Tôi chưa rõ các tòa soạn báo đã ứng dụng AI đến đâu, nhưng trong các ngành như luật hoặc marketing, AI đã được tích hợp rất tốt, không chỉ qua mô hình mà còn qua các quy trình tự động hóa. Ví dụ, từ việc nhập nội dung, xử lý, đến xuất bản bài viết hoàn chỉnh, quy trình có thể tự động hóa hoàn toàn, con người chỉ đóng vai trò giám sát hoặc phê duyệt. Điều này giúp tiết kiệm thời gian, nhân lực và nâng cao chất lượng phân tích.

Rõ ràng truyền thông, báo chí có vai trò rất quan trọng trong việc làm cầu nối giữa chính sách của Chính phủ và doanh nghiệp, người dân. Với sự hỗ trợ của AI, báo chí có thể truyền tải chính sách nhanh chóng, kịp thời và cung cấp những phân tích chuyên sâu hơn. AI giúp tiết kiệm chi phí, tăng tốc độ xử lý thông tin và nâng cao chất lượng nội dung, từ đó giúp các chính sách được truyền đạt một cách hiệu quả hơn đến doanh nghiệp và người dân.

Dữ liệu chính là nền tảng, là “kiến thức cốt lõi” của AI. Nếu không có dữ liệu, AI không thể tồn tại. Trong bối cảnh hiện nay, khi mạng xã hội bùng nổ, chỉ riêng mỗi người dùng trên mạng xã hội đã tạo ra một lượng dữ liệu khổng lồ, từ đó cung cấp nguồn tài nguyên phong phú cho AI.

Tuy nhiên, vấn đề then chốt không chỉ là có dữ liệu, mà là dữ liệu đó phải chất lượng. Nếu dữ liệu không đảm bảo chất lượng, AI sẽ đưa ra những kết quả sai lệch hoặc không đáng tin cậy. Đối với báo chí, chất lượng dữ liệu càng quan trọng hơn, vì thông tin sai lệch có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Hiện nay, có rất nhiều mô hình AI sẵn trên thị trường, như ChatGPT, Gemini, hay Copilot, Grok. Các mô hình này là những mô hình chung, được thiết kế để phục vụ nhu cầu đa dạng của nhiều người dùng. Tuy nhiên, trong lĩnh vực báo chí, mỗi cơ quan có những đặc thù riêng, vì vậy việc xây dựng một mô hình AI chuyên biệt sẽ phù hợp hơn.

Đơn cử như tại Kyanon Digital, chúng tôi đang phát triển các mô hình AI hỗ trợ riêng cho các lĩnh vực như pháp luật hay kinh tế. Để làm được điều này, chúng tôi phải thu thập dữ liệu chất lượng, huấn luyện mô hình dựa trên dữ liệu đó, rồi mới áp dụng vào các nhu cầu cụ thể của mình. Do đó, theo tôi, mô hình chung chỉ là một phần, còn mô hình riêng sẽ giúp đáp ứng tốt hơn những yêu cầu đặc thù của từng cơ quan báo chí.

Các mô hình lớn như ChatGPT hay Gemini phục vụ nhu cầu đại trà, nhưng không tối ưu cho những đặc thù của từng tòa soạn. Khi xây dựng một mô hình riêng, chúng ta có thể tập trung vào những nét đặc thù của mình, ví dụ như lĩnh vực kinh tế hoặc pháp luật.

Ngoài ra, bất kỳ công nghệ nào cũng có hai mặt. AI phát triển mạnh mẽ, nhưng nếu quá phụ thuộc, chúng ta có nguy cơ bị lệ thuộc và đánh mất một số kỹ năng. Thay vì để AI thay thế con người, chúng ta cần nâng cao kỹ năng của mình để sử dụng AI hiệu quả hơn. Điều này đòi hỏi lực lượng lao động phải liên tục học hỏi, cải thiện kỹ năng để không bị tụt lại phía sau, đồng thời biết cách khai thác tối đa tiềm năng của AI”.

“Cuộc cách mạng kỹ thuật số đã thay đổi một cách căn bản, toàn diện bản chất của nền tảng vận hành xã hội, nhờ việc ứng dụng sâu rộng các tiến trình công nghệ số và dữ liệu số vào mọi mặt của đời sống. Một kỷ nguyên số đang hình thành và phát triển, các tổ chức truyền thống, đặc biệt là báo chí, không thể đứng ngoài xu hướng này. Nếu không thay đổi, họ sẽ dễ bị bỏ lại phía sau bởi những phương thức tổ chức mới phát triển và những công nghệ cạnh tranh khác.

Trong quá trình chuyển hóa sản phẩm thông tin báo chí trở thành dữ liệu, AI đóng vai trò rất quan trọng. Chuyển đổi số và việc ứng dụng AI tạo ra cơ hội cho báo chí nâng cao tính cạnh tranh trong thị trường truyền thông hiện đại, giúp các cơ quan báo chí cải thiện năng suất, giảm chi phí và cung cấp thông tin nhanh chóng và chính xác hơn. Với khả năng tự động hóa sản xuất nội dung và phân phối thông tin, báo chí có thể tiếp cận được nhiều đối tượng độc giả hơn, từ đó mở rộng thị trường tiềm năng.

AI không chỉ là một xu hướng nhất thời mà là một phần không thể thiếu trong tiến trình chuyển đổi số của báo chí. Với sự phát triển của công nghệ, AI sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công việc của các nhà báo, biên tập viên và cơ quan truyền thông, từ việc tạo ra nội dung đến việc cải thiện chất lượng dịch vụ và tối ưu hóa việc phân phối thông tin.

Công nghệ AI, như nền tảng Askonomy, sẽ là công cụ hữu ích để nâng cao hiệu quả trong việc sản xuất và phân phối nội dung báo chí. Tuy nhiên, công nghệ chỉ là phương tiện, con người mới là yếu tố quyết định trong quá trình chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Trên hết, các cơ quan báo chí và những người làm báo cần tiếp tục phát huy mạnh mẽ tinh thần báo chí cách mạng, không ngừng nỗ lực trau dồi kiến thức, học hỏi và sáng tạo. Khi chúng ta hiểu rõ bản chất nghề nghiệp và nắm vững công nghệ, chúng ta sẽ biết cách tái định hình tổ chức báo chí để phát huy các giá trị mới, đồng thời tạo ra một “không gian lai” (hybrid space) - nơi cả công nghệ và con người phối hợp để tối ưu hóa hiệu suất công việc và năng lực sáng tạo”.

“Sự phát triển bùng nổ của công nghệ AI đang mở ra cả cơ hội và thách thức mới cho mọi ngành nghề. Với nghề báo, để thích ứng với những thay đổi mà AI mang lại, đội ngũ làm báo rất cần sự chủ động chuyển đổi về tư duy, coi AI như một cộng sự, trở thành người bạn song hành trong tác nghiệp, thay vì chỉ là công cụ, sẽ là hướng tiếp cận khôn ngoan. Trong quá trình sáng tạo một tác phẩm báo chí, AI có thể hỗ trợ đảm nhận các “nhiệm vụ” lặp đi lặp lại như tra cứu dữ liệu, tổng hợp tin, đến biên tập cơ bản, hay thậm chí, đề xuất những khía cạnh tiếp cận mới để làm phong phú nội dung.

Riêng đối với người đọc, AI kết nối Internet đã giúp người dùng tìm được tin tức mà không cần truy cập vào trang web gốc. Các công cụ gợi ý cá nhân hóa, tin tóm tắt, hay trợ lý ảo như chatbot đang thay thế thao tác tìm kiếm thủ công, giúp người đọc tiết kiệm thời gian. Thậm chí, AI có thể “đọc hộ” họ toàn bộ nội dung và chỉ đưa ra phần tóm lược, khiến người đọc càng ít khi vào tận nguồn tin gốc.

Sự tiện lợi đó cũng đặt ra yêu cầu cao hơn cho báo chí: phải giữ vững tính minh bạch, sự chính xác và độ tin cậy. Trong “cuộc chiến” chống tin giả, tin sai – vốn đang ngày càng dễ phát tán nhờ sức mạnh của AI – báo chí chính thống vẫn là “tấm khiên” bảo vệ sự thật.

Các tòa soạn cần nhanh chóng nắm bắt sự dịch chuyển về hành vi và thói quen tiếp nhận thông tin của độc giả, từ đó tận dụng AI để phân phối tin tức một cách thông minh, linh hoạt. Chẳng hạn, AI có thể giúp phân tích xem độc giả thích đọc những chủ đề gì vào khoảng thời gian nào, từ đó cá nhân hóa và đẩy tin tức phù hợp hơn. Mục tiêu là phụng sự tốt hơn, bắt nhịp với xu hướng đọc tin mới, mà vẫn giữ được độc giả trung thành tìm tới nguồn tin gốc, chính thống, chất lượng.

AI có thể rất giỏi tóm tắt hay phân tích thông tin, song sự tín nhiệm và giá trị thông tin vẫn đến từ những thương hiệu báo chí uy tín, với những câu chuyện được kể bằng ngòi bút trung thực, khách quan và trách nhiệm với xã hội.

Tất nhiên là có rủi ro. Rủi ro lớn nhất là tin sai, tin giả – những nội dung được tạo tự động nhưng không được kiểm chứng. Khả năng tạo và xử lý khối lượng lớn nội dung của AI có thể gây nhiễu luồng tin chính thống và khiến độc giả bị “ngợp” trước những thông tin sai lệch hoặc tin xấu độc.

Để giảm thiểu, theo tôi, cần đặt ra quy định rõ ràng: các nội dung do AI tạo ra phải được gắn nhãn, để người đọc dễ dàng phân biệt. Trung Quốc đã làm điều này từ năm 2024. Ở Mỹ, một số bang cũng đang thảo luận quy định tương tự. EU thì sắp ban hành Đạo luật AI, trong đó có yêu cầu bắt buộc dán nhãn nội dung AI. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã khởi động những bước đầu tiên. Xu thế chung là minh bạch, để không ai bị “dắt mũi” bởi những nội dung không có thật.

Còn với các toà soạn, các cơ quan báo chí, tôi tin rằng cần kết hợp xây dựng bộ lọc biên tập chặt chẽ, củng cố quy trình kiểm chứng thông tin, và đặt ra những nguyên tắc đạo đức rõ ràng khi dùng AI. Việc đào tạo phóng viên hiểu và làm chủ công cụ AI cũng rất quan trọng, nhằm giữ vững vai trò kiểm duyệt cuối cùng của con người, đảm bảo công chúng tập trung vào những nội dung thực sự có giá trị. Cuối cùng, AI chỉ là công cụ. Người quyết định xuất bản và chịu trách nhiệm vẫn phải là con người”.

“Đa phần những công cụ AI hiện nay đều sử dụng mô hình ngôn ngữ lớn (large language models) khiến những dữ liệu được tạo ra nhiều khi sẽ không thực sự chính xác. Thực tế khi sử dụng công cụ AI để tạo nội dung có thể thấy nhiều phần tưởng như là đúng nhưng khi đọc kỹ thì lại không phải vậy. Sự thiếu nhất quán và tính chính xác của thông tin AI tạo ra đang là một trong số những thách thức lớn mà các doanh nghiệp, không chỉ đơn thuần là những doanh nghiệp công nghệ, mà bao gồm cả các báo chí, các đơn vị truyền thông đang gặp phải.

Bên cạnh đó, việc xây dựng quy trình lẫn yếu tố về công nghệ để ứng dụng AI vào công việc để làm tăng hiệu suất cũng là điểm thách thức. Quy trình ở đây là cách ứng dụng AI vào công việc ra sao để tăng hiệu suất cho người lao động. Điều này hiện được nhiều lãnh đạo doanh nghiệp đặt ra và đưa vào thực tế.

Tuy nhiên, nhìn lại về yếu tố công nghệ, có thể thấy công nghệ, đặc biệt là công nghệ AI của Việt Nam, hiện chưa thực sự nổi bật. Tiêu biểu nhất là sự xuất hiện của Marcom-AI Platform do Tạp chí Kinh tế/VnEconomy vừa ra mắt, là nền tảng AI hỗ trợ cho lĩnh vực báo chí. Đa phần các công cụ AI khác đều nằm ngoài biên giới lãnh thổ của Việt Nam.

Trên quan điểm cá nhân, tôi sẽ tin cậy vào ứng dụng của của các phần mềm của Việt Nam. Không phải vì chúng hoàn hảo hơn, mà bởi dữ liệu, nền tảng cốt lõi để AI học và trả lời, được kiểm soát chặt chẽ hơn. Tôi biết nó đến từ đâu, được đào tạo như thế nào, và phục vụ cho mục tiêu gì thay vì một loạt dữ liệu được tự học, tự tổng kết và hoàn thiện từ nhiều nguồn thông tin nước ngoài.

Khi nói về ứng dụng AI trong báo chí, tôi nhận thấy đây là một lĩnh vực còn khá mới ở Việt Nam. Chỉ có Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy là đầu tàu tiên phong với Marcom-AI Platform. Nhiều tờ báo khác đang chưa tiếp cận, không phải vì họ chưa sử dụng mà vì họ đang gặp nhiều rào cản để tiếp cận.

Có thể thấy, AI không chỉ giúp toà soạn nâng cao hiệu suất và sự sáng tạo trong sản xuất nội dung mà còn giúp độc giả có những trải nghiệm đọc mới mẻ hơn.

Cụ thể, với vai trò lại một biên tập viên, AI sẽ giúp người biên tập tra soát chính tả chuẩn xác hơn. Đây vẫn được coi là một trong những công đoạn tốn nhiều thời gian nhất của các biên tập viên.

Bên cạnh đó, AI có thể tóm tắt, tổng hợp các nội dung phỏng vấn nhanh hơn, hoàn thiện hơn, từ đó cải thiện chất lượng bài viết.  Đặc biệt, với công cụ vẽ biểu đồ từ các dòng nội dung văn bản, AI sẽ giúp phóng viên có thể tạo ra nhiều sản phẩm báo chí đa dạng, thu hút hơn. Dĩ nhiên, AI sẽ không thể thay thế được phóng viên nhưng những hình ảnh, biểu đồ mà AI tạo ra sẽ giúp cho phóng viên sáng tạo hơn.

Với vai trò của một độc giả, điều đầu tiên có thể thấy AI sẽ giúp người đọc dễ dàng đọc hiểu bài viết thông qua các biểu đồ minh họa mà AI tổng hợp từ nội dung văn bản. Đồng thời, AI cũng sẽ giúp người đọc kiểm chứng thêm nguồn tin liệu có phải giả mạo hay không.

Bên cạnh đó, cũng giống như biên tập viên, người đọc có thể sử dụng AI để tóm tắt, rút gọn lại những nội dung nổi bật (keynote) mà phải mất nhiều thời gian để đọc hay phải tổng hợp lại bằng tay.

Ngoài ra, người đọc có thể sử dụng công cụ Text to Voice để nghe được các bài báo thay vì phải đọc bằng mắt. Đặc biệt hơn ở chỗ, những giọng đọc trên công cụ Marcom-AI Platform mà Tạp chí Kinh tế/VnEconomy vừa giới thiệu lại được điều chỉnh độc quyền để khác với những giọng đọc phổ thông trên nhiều nền tảng khác đang sử dụng. Điều này khác với các phương thức truyền thống. Nhìn rộng hơn, tính năng rất nhân văn khi giúp cho người khiếm thị có thể dễ dàng tiếp cận được với thông tin. Từ đó giúp báo chí phổ cập thông tin tới nhiều đối tượng độc giả hơn”.