Thông tin từ toạ đàm "Hà Nội làm gì để xanh hóa xe buýt?" được tổ chức chiều ngày 28/11 cho thấy việc thúc đẩy, chuyển đổi sang xe buýt điện ở Hà Nội thời gian qua chứng kiến nhiều bước tiến mới đáng ghi nhận khi số lượng xe buýt điện, xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch (khí nén CNG) được các doanh nghiệp buýt đầu tư và đưa vào vận hành.

Tuy nhiên, việc chuyển đổi đang gặp rất nhiều thách thức về khung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp buýt, trợ giá, trạm sạc cho xe điện…

HÀ NỘI "NHANH CHÂN" HOÀN THÀNH MỤC TIÊU SỚM 15 NĂM

Ngày 22/7/2022, Chính phủ ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải, từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới phải là xe sử dụng điện, năng lượng xanh. Giai đoạn đến năm 2050, 100% xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.

Ngay sau khi quyết định này được ban hành, Trung tâm Quản lý Giao thông công cộng Hà Nội chủ động tham mưu Sở Giao thông vận tải Hà Nội báo cáo TP. Hà Nội xây dựng kế hoạch, lộ trình chuyển đổi phương tiện diezel sang phương tiện sử dụng năng lượng xanh, sạch.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Phạm Đình Tiến, Trưởng phòng Kế hoạch - Vận hành, Trung tâm Quản lý Giao thông công cộng Hà Nội, cho biết thời gian qua, Sở Giao thông vận tải Hà Nội tham mưu UBND TP. Hà Nội trình HĐND TP. Hà Nội ban hành Nghị quyết 07/2019 về việc ưu tiên phát triển vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn, khuyến khích đầu tư xây dựng, khai thác bến xe, bãi đỗ xe ô tô…; đồng thời, áp dụng công nghệ cao trong công tác quản lý, điều hành giao thông vận tải.

Trong đó, ưu tiên sử dụng phương tiện sạch trong đấu thầu, đặt hàng, mở các tuyến xe buýt mới và đề xuất các chính sách ưu đãi về lãi suất vay, đầu tư phương tiện.

Về bức tranh vận hành xe buýt điện, hiện tại Hà Nội vận hành 10 tuyến xe buýt CNG, 9 tuyến xe buýt điện đầu tiên trên cả nước.

Đặc biệt, từ sau khi hệ thống xe buýt điện của Vinbus với hơn 200 phương tiện đi vào vận hành, loại hình này ngày càng được người dân ưa chuộng và đem lại "làn gió mới" cho hoạt động vận tải hành khách công cộng.

Cũng theo thống kê từ đại diện Trung tâm Quản lý Giao thông công cộng Hà Nội, hiện thành phố có 2.034 xe buýt trợ giá nhưng chỉ có 277 xe sử dụng năng lượng sạch, bao gồm 139 xe CNG và 138 xe buýt điện, đạt 13,6% toàn mạng. Trên 1.200 xe đạt tiêu chuẩn khí thải Euro IV trở lên, như vậy, còn lại 1.575 phương tiện đang sử dụng nhiên liệu diezel cần thay thế.

Rõ ràng, đến năm 2030, tỷ lệ xe buýt, xe taxi sử dụng điện, năng lượng xanh đạt 50-60% là một mục tiêu đầy thách thức.

 THÁCH THỨC "XANH HOÁ" XE BUÝT

Chia sẻ về rào cản khi chuyển đổi phương tiện xanh, sạch, ông Phạm Đình Tiến nêu rõ ba thách thức chính.

Thứ nhất, vốn đầu tư. Theo tính toán, chi phí đầu tư phương tiện xanh cao gấp 2-4 lần so với xe buýt truyền thống sử dụng diesel. Chi phí này ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn lực của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó là nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng liên quan đến trạm sạc điện, hệ thống trạm biến áp, nguồn cấp điện, hệ thống điều khiển.

Thứ hai, việc chuyển đổi đòi hỏi triển khai đồng bộ quy hoạch điện từ trạm sạc, trạm cấp nhiên liệu, chiến lược xây dựng hạ tầng sạc điện cung cấp cho phương tiện xanh

Thứ ba, hiện nay cơ quan chức năng vẫn chưa hiện nay chưa có cơ chế hướng dẫn doanh nghiệp, nhà đầu tư để xã hội hóa đầu tư cơ sở hạ tầng cung cấp năng lượng xanh cho phương tiện, phục vụ quá trình chuyển đổi xe buýt xanh.

Để đẩy nhanh tiến trình này, hiện Sở Giao thông vận tải thành phố đang làm việc với tổng công ty điện lực thành phố và Tổng công ty khí Việt Nam để trao đổi, khảo sát, tính toán nguồn cấp điện làm cơ sở cho lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh. Qua các thông tin trao đổi cho thấy, các công ty điện lực cũng có những giải pháp phục vụ trước mắt cho kế hoạch chuyển đổi đến năm 2030.

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội, cũng cho biết có ba rào cản đối với phát triển xe buýt xanh đó là: cơ chế chính sách, nguồn lực chuyển đổi phương tiện, hạ tầng (nguồn điện, trạm sạc).

Trong đó, để xây dựng hạ tầng nguồn điện, trạm sạc cho phương tiện xanh, cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của ngành điện, các depot của xe buýt điện đều cần hệ thống sạc rất lớn đủ cho đoàn xe hoạt động 2 ca/ngày; trạm biến áp sử dụng cũng phải là trạm biến áp trung áp.

Do đó, cần phải đưa vào quy hoạch của ngành điện về hạ tầng điện dành cho phương tiện xanh để đủ đáp ứng nhu cầu cho mạng lưới xe buýt xanh và cả các phương tiện khác.

"Với lộ trình chuyển đổi 2.000 xe buýt điện trong 15 năm, trung bình mỗi năm, Hà Nội phải thay thế 160 phương tiện, chưa kể tuyến mới khi đấu thầu, phương tiện cũng phải là xe xanh, sạch", ông Hải tính toán.

Hiện nay, ban ngày là cao điểm tiêu thụ điện nhưng khi toàn bộ xe buýt được chuyển đổi sang phương tiện năng lượng xanh thì ban đêm cũng là cao điểm sử dụng điện khi toàn bộ xe buýt sẽ sạc điện vào thời điểm này.

Theo ông Hải, bên cạnh cơ chế, chính sách cũng cần quan tâm đến đầu tư cho chuyển đổi công nghệ, nguồn nhân lực. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần phải chủ động trong vấn đề này.

Song song, cũng cần chọn lộ trình sao cho phù hợp, phương tiện nào hết hợp đồng, hết tuổi thọ thì mới chuyển đổi sang phương tiện mới sử dụng năng lượng xanh, sạch, sao cho giữ được ổn định trong hoạt động của mạng lưới.

Chia sẻ quan điểm trên, ông Đỗ Phan Anh, Phó Trưởng phòng Quản lý vận tải, Sở Giao thông vận tải TP. Hà Nội, cho biết từ lúc tiếp cận Quyết định 876, đơn vị nhận diện một số vấn đề như các quy định, tiêu chuẩn, quy chuẩn, các văn bản pháp lý liên quan để triển khai loại hình mới.

Cùng với đó là nguồn lực đầu tư, như cơ chế chính sách, cơ chế đầu tư hạ tầng trạm sạc, các vấn đề về giao thoa trong chuyển đổi giữa phương tiện cũ và mới.

"Giai đoạn từ khi triển khai tới nay, Sở Giao thông vận tải đang hình thành phương pháp, lộ trình chuyển đổi, cố gắng bám sát Quyết định 876", ông Phan Anh khẳng định.