Chiến lược thu hút FDI, nâng vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu
Tuấn Khang
22/04/2025, 11:26
Vốn đầu tư nước ngoài (FDI) trong năm 2024 và quý 1/2025 ghi nhận nhiều điểm sáng nhưng đồng thời cũng để lại những vấn đề cốt lõi cần giải quyết. Với mục tiêu tăng trưởng nền kinh tế trên 8%/năm, Việt Nam cần nhiều hơn những giải pháp để nước ta không chỉ là điểm đến của dòng vốn, mà còn từng bước nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu...
Ảnh minh hoạ
Trong bối cảnh kinh tế thế giới đầy biến động, Việt Nam vẫn ghi nhận những thành tựu đáng kể trong thu hút FDI năm 2024.
Tính lũy kế đến hết năm 2024, cả nước có hơn 42 nghìn dự án đầu tư nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 502,8 tỷ USD; vốn thực hiện lũy kế của các dự án đầu nước ngoài ước đạt 322,5 tỷ USD, bằng 64,1% tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực.
Đánh giá về những con số này, các chuyên gia cho rằng môi trường kinh doanh của Việt Nam còn rất tiềm năng đối với cộng đồng đầu tư quốc tế, dư địa để hấp thụ thêm nguồn vốn FDI vào nhiều lĩnh vực phục vụ cho chiến lược dài hạn của đất nước còn rất lớn.
BỨC TRANH TỔNG QUAN VỀ FDI NĂM 2024 VÀ QUÝ 1/2025
Theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính, trong năm 2024, tổng vốn FDI đăng ký mới, điều chỉnh và góp vốn, mua cổ phần đạt 38,2 tỷ USD.
Dù giảm nhẹ 3% so với cùng kỳ, nhưng điểm sáng nổi bật là mức vốn thực hiện đạt khoảng 25,3 tỷ USD, tăng 9,4% so với năm 2023.
Trong tổng cơ cấu, vốn đăng ký các dự án mới chiếm hơn một nửa, đạt 19,7 tỷ USD, giảm 7,6% so với năm trước.
Trong khi đó, vốn điều chỉnh tăng thêm ghi nhận mức tăng ấn tượng 50,4%, đạt 13,9 tỷ USD. Số lượng dự án mới cũng nhích nhẹ lên 3.375 dự án.
Ngược lại, hoạt động góp vốn, mua cổ phần có phần trầm lắng cả về số lượng giao dịch lẫn giá trị vốn góp, chỉ đạt hơn 4,5 tỷ USD, giảm mạnh 48,1%.
Xét theo ngành nghề, công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục khẳng định vị thế là lĩnh vực thu hút vốn lớn nhất với 25,5 tỷ USD, chiếm gần 67% tổng vốn đăng ký. Các lĩnh vực kinh doanh bất động sản (6,3 tỷ USD); sản xuất, phân phối điện (1,42 tỷ USD) và bán buôn, bán lẻ (1,4 tỷ USD) lần lượt giữ vị trí tiếp theo.
Mức độ tập trung cao của dòng vốn FDI trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo cho thấy nhà đầu tư vẫn đánh giá cao năng lực sản xuất công nghiệp của Việt Nam và kỳ vọng vào sự phục hồi tiêu dùng nội địa trong trung hạn và dài hạn.
Về địa phương thu hút FDI, tính riêng trong năm 2024, Bắc Ninh vươn lên vị trí dẫn đầu với hơn 5,1 tỷ USD vốn đăng ký, chiếm 13,4%, tăng vọt từ vị trí thứ 7 năm 2023. Hải Phòng giữ vững vị trí thứ hai với 4,9 tỷ USD, trong khi Thành phố Hồ Chí Minh, vốn luôn nằm trong nhóm dẫn đầu, đã lùi xuống vị trí thứ ba.
Sự dịch chuyển này phản ánh xu thế ưu tiên các địa phương có hạ tầng khu công nghiệp tốt, cơ chế linh hoạt và đặc biệt là khả năng đón dòng vốn công nghệ cao.
Từ góc độ quốc gia và vùng lãnh thổ, Singapore dẫn đầu các quốc gia đầu tư vào Việt Nam trong năm 2024 với 10,2 tỷ USD, chiếm 26,7% tổng vốn đầu tư, theo sau là Hàn Quốc (7 tỷ USD) và Trung Quốc (4,7 tỷ USD). Đây đều là những đối tác đầu tư chiến lược đã có mạng lưới sản xuất – cung ứng sâu tại Việt Nam.
Báo cáo từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) cho biết, tổng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đăng ký vào Việt Nam tính đến ngày 31/3/2025 đã đạt 10,98 tỷ USD, ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 34,7% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy sức hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều thách thức.
Cụ thể, trong quý 1/2025, có 850 dự án mới được cấp phép với tổng vốn đăng ký đạt 4,33 tỷ USD, tăng 11,5% về số lượng dự án nhưng giảm 31,5% về vốn đăng ký so với cùng kỳ năm 2024.
Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục thu hút sự quan tâm lớn nhất của các nhà đầu tư nước ngoài với số vốn đăng ký mới đạt 2,62 tỷ USD, chiếm 60,5% tổng vốn đăng ký cấp mới.
Hoạt động kinh doanh bất động sản đứng thứ hai với 1,13 tỷ USD, chiếm 26,1%. Các ngành còn lại thu hút 581,5 triệu USD, chiếm 13,4%.
Xét về quốc gia và vùng lãnh thổ, Singapore dẫn đầu về vốn đầu tư mới với 1,32 tỷ USD, chiếm 30,5%.
Tiếp theo là Trung Quốc (1,23 tỷ USD, chiếm 28,5%), Đài Loan (368,1 triệu USD, chiếm 8,5%), Nhật Bản (341,8 triệu USD, chiếm 7,9%), Hồng Kông (Trung Quốc) (310,2 triệu USD, chiếm 7,2%) và Quần đảo Virgin thuộc Anh (190,7 triệu USD, chiếm 4,4%).
Bên cạnh các dự án mới, vốn đăng ký điều chỉnh cũng ghi nhận sự tăng trưởng đột phá.
Có 401 dự án đã được cấp phép từ trước đó đăng ký điều chỉnh tăng thêm vốn đầu tư với tổng giá trị 5,16 tỷ USD, gấp 5 lần so với cùng kỳ năm trước.
Tính chung cả vốn đăng ký mới và vốn đăng ký điều chỉnh, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo thu hút tổng cộng 6,30 tỷ USD, chiếm 66,5% tổng vốn FDI đăng ký.
Hoạt động kinh doanh bất động sản đứng thứ hai với 2,24 tỷ USD, chiếm 23,6%. Các ngành còn lại thu hút 943 triệu USD, chiếm 9,9%.
Hình thức góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài cũng tăng trưởng mạnh mẽ.
Trong quý 1/2025, có 810 lượt góp vốn với tổng giá trị 1,49 tỷ USD, tăng 83,7% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó, 374 lượt góp vốn làm tăng vốn điều lệ của doanh nghiệp với giá trị 654,14 triệu USD và 436 lượt mua lại cổ phần trong nước mà không làm tăng vốn điều lệ với giá trị 835,31 triệu USD.
Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tỷ trọng lớn nhất trong hình thức này với 487,6 triệu USD (32,7%), tiếp theo là hoạt động chuyên môn, khoa học công nghệ với 337,2 triệu USD (22,7%).
Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam trong ba tháng đầu năm 2025 ước đạt 4,96 tỷ USD, tăng 7,2% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức vốn FDI thực hiện cao nhất trong quý 1/2025 của 5 năm trở lại đây.
Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm phần lớn với 4,05 tỷ USD (81,7%), tiếp theo là hoạt động kinh doanh bất động sản với 387,7 triệu USD (7,8%) và sản xuất, phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hòa không khí với 193,3 triệu USD (3,9%).
NHỮNG DỰ BÁO VỀ FDI 2025
GS.TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), nhận định dòng chảy FDI toàn cầu đang có dấu hiệu phục hồi, đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất chế tạo.
Theo đó, các xu hướng “friendshoring” (dịch chuyển đầu tư tới các quốc gia có quan hệ chính trị thân thiện) và “nearshoring” (đưa sản xuất về gần thị trường tiêu thụ) tiếp tục được các tập đoàn đa quốc gia thúc đẩy mạnh mẽ nhằm giảm thiểu rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng như đã từng xảy ra trong đại dịch Covid-19.
Dự báo về triển vọng thu hút FDI năm 2025, Chủ tịch VAFIE cho rằng tình hình chính trị, kinh tế, thương mại và đầu tư toàn cầu vẫn đang diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố bất định, từ đó tạo áp lực lớn đến tốc độ tăng trưởng kinh tế và khả năng duy trì dòng vốn đầu tư vào Việt Nam.
Tuy nhiên, GS. Nguyễn Mại khẳng định Việt Nam vẫn giữ được vị thế là một điểm đến đầu tư hấp dẫn nhờ môi trường chính trị ổn định, nền tảng tăng trưởng kinh tế tích cực và thể chế, môi trường kinh doanh không ngừng cải thiện.
Trong đó, các lĩnh vực được nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đặc biệt hiện nay là công nghiệp bán dẫn, công nghệ tương lai, năng lượng sạch, khoa học và công nghệ.
Để nâng cao chất lượng dòng vốn FDI và hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số chiếm khoảng 30% GDP vào năm 2030, theo GS. Nguyễn Mại, Việt Nam cần gia tăng đầu tư công cho nghiên cứu – phát triển (R&D), thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp, cả trong và ngoài nước, xây dựng trung tâm R&D, chuyển giao công nghệ thông qua các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính hiệu quả.
CHÌA KHÓA MỞ CỬA ĐÓN FDI VÀO VIỆT NAM
Chủ tịch VAFIE cho rằng Việt Nam cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng dựa vào công nghệ hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao, qua đó gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia; tiếp tục đơn giản hóa thủ tục cấp phép đầu tư, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án và tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư trong quá trình thực hiện dự án, đặc biệt khi phát sinh khó khăn về pháp lý hoặc vận hành thực tế.
Đồng quan điểm, nhiều chuyên gia cho rằng để nắm bắt cơ hội trong bối cảnh mới, Việt Nam cần một chiến lược thu hút FDI mang tính hệ thống và đồng bộ, dựa trên ba trụ cột: thể chế minh bạch, hạ tầng hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thứ nhất, cần đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, blockchain, thực tế ảo và kinh tế tuần hoàn; tiếp tục phát triển các ngành công nghiệp nền tảng như luyện kim, hóa chất, cơ khí chính xác, kết hợp với thúc đẩy công nghiệp phần mềm, sản phẩm công nghệ cao và nông nghiệp công nghệ cao.
Thứ hai, yếu tố con người cần được đặt ở vị trí trung tâm trong mọi chiến lược phát triển. Theo Chiến lược phát triển giai đoạn 2021–2030, Việt Nam cần phát huy tối đa nhân tố con người, xây dựng cơ chế chính sách để khơi dậy tinh thần cống hiến và sáng tạo của lực lượng lao động, đồng thời đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp, ngoại ngữ và kỹ năng mềm để đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu.
Thứ ba, cần xây dựng cơ chế đặc thù để thu hút FDI vào các lĩnh vực chiến lược như bán dẫn, năng lượng tái tạo, AI, logistics thông minh và trung tâm dữ liệu. Các chính sách ưu đãi cần gắn liền với tiêu chí chuyển giao công nghệ, tăng tỷ lệ nội địa hóa, bảo vệ môi trường và tạo việc làm chất lượng cao cho người Việt Nam.
Thứ tư, cần thúc đẩy sự đổi mới trong tư duy quản lý nhà nước. Nhà nước pháp quyền hiện đại phải bảo đảm sự công bằng, minh bạch và thượng tôn pháp luật, làm cơ sở để nhà đầu tư yên tâm triển khai dự án dài hạn.
Mọi chính sách cần hướng đến ổn định lâu dài, hạn chế tối đa rủi ro thay đổi đột ngột, từ đó tăng tính dự báo và hấp dẫn cho môi trường đầu tư Việt Nam...
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 16-2025 phát hành ngày 21/4/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây
Hà Nội thu hút 1,4 tỷ USD vốn FDI trong quý 1/2025
Chủ tịch FiinGroup: 70% giá trị xuất khẩu sang Mỹ đến từ doanh nghiệp FDI, cơ hội cho Việt Nam đàm phán
Vốn FDI đăng ký vào Việt Nam trong quý 1/2025 đạt gần 11 tỷ USD, tăng 34,7%
Đọc thêm
Đồng Nai đồng loạt khởi công nhiều dự án nhà ở xã hội
Loạt dự án nhà ở xã hội ở Đồng Nai vừa được đồng loạt khởi công vào ngày 21/8/2025, cung cấp khoảng 5.500 căn hộ cho người lao động trên địa bàn các huyện Nhơn Trạch, Trảng Bom cũ, nay là các xã tương ứng.
Chiến lược “kiềng ba chân” để logistics xuyên biên giới vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung tăng tốc
Hạ tầng logistics miền Trung hiện vẫn thiếu tính đồng bộ; kết nối giữa cảng biển - đường sắt - đường bộ - hàng không dù đang được đẩy mạnh đầu tư nhưng vẫn chưa phát huy hiệu quả tương xứng, khiến chi phí vận tải cao hơn so với mức trung bình khu vực. Trung tâm logistics hiện đại, có khả năng kết nối đa phương thức còn rất ít...
Cao tốc Vũng Áng - Bùng dự kiến khai thác từ ngày 28/8
Cao tốc Vũng Áng - Bùng vừa được thông xe kỹ thuật ngày 19/8 vừa qua dự kiến sẽ được khai thác từ 28/8 tới nhằm tạo thuận lợi cho các phương tiện lưu thông, kết nối giữa các địa phương...
Năng lực tín nhiệm các ngân hàng phục hồi không đồng đều
Năng lực tín nhiệm của các ngân hàng trong 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy sự phục không đồng đều giữa các ngân hàng quy mô lớn và ngân hàng quy mô nhỏ…
50 năm ngoại giao TP.HCM: Hội nhập và phát triển
Trong 50 năm hoạt động, Sở Ngoại vụ TP.HCM đã trở thành cầu nối quốc tế quan trọng, góp phần đưa Thành phố trở thành trung tâm hội nhập, thu hút đầu tư và quảng bá hình ảnh Việt Nam năng động ra thế giới…
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: