Cụ thể, trước đó có 36 nhà đầu tư cùng nhau gửi văn bản kiến nghị tới Thủ Tướng chính phủ về những điểm bất cập trong khung giá cơ chế phát điện mới cho các dự án năng lượng tái tạo sau quyết định (QĐ) số 21/QĐ-BCT ban hành hồi tháng 1/2023.

Theo đó, các nhà đầu tư cho rằng vì chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch Covid-19, nên có tới 84 dự án năng lượng tái tạo, tổng công suất 4.872 MW trong đó, gồm: 4.185 MW điện gió và 492 MW điện mặt trời, bị chậm tiến độ nên không kịp hòa vào lưới điện quốc gia trước kỳ hạn cho phép của cơ chế giá FIT theo QĐ số 39/2018/QĐ-TT cho điện gió và 13/2020/QĐ-TT cho Điện mặt trời.

Nổi bật trong đó có 34 dự án có tổng công suất 2.091MVV (28 điện gió -1.638 MW và 6 ĐMT-453 MW, vốn đầu tư 85.000 tỷ đồng - trong đó 58.000 tỷ đồng vay nợ từ các ngân hàng) đã hoàn tất giai đoạn thi công và thử nghiệm, sẵn sàng cho việc huy động sản xuất điện nhưng lại phải "trùm mền" trong thời gian dài chờ đợi Chính Phủ hoàn thiện chính sách, cơ chế mới để làm cơ sở hướng dẫn cho EVN đàm phán giá điện.

Tuy nhiên, đến nay đã hơn hai tháng trôi qua từ ngày ra Quyết định số 21, EVN vẫn chưa thể chốt giá điện với các chủ đầu dự án năng lượng tái tạo mặc cho công văn khẩn số 94/BCT-ĐTĐL hồi đầu tháng 3, yêu cầu EVN nhanh chóng thống nhất giá theo chỉ đạo của Bộ Công Thương.

Nguyên nhân chính do các nhà đầu tư bày tỏ nỗi thất vọng và không đồng ý với cơ chế giá trần điện mới trung bình thấp hơn khoảng 23% so với giá FIT trước đây. Nếu tính theo mức giá mới, dù cho áp mức trần, khả năng cao sẽ dẫn đến tình trạng thua lỗ, và phá sản. Như vậy, sẽ không đáp ứng được yêu cầu tỷ suất lợi nhuận sau thuế/vốn chủ sở hữu (ROE) 12% theo thông tư số 15/2022/TT-BCT về quy định phương pháp xây dựng khung giá điện cho các nhà máy NLTT chuyển tiếp; ban hành hồi tháng 10-2022.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng cho rằng theo thông tư mới ban hành số 01/2023/TT-BCT, đã bãi bỏ một số quy định quan trọng tại thông tư số 02/2019/TT-BCT và 18/2020/TT-BCT liên quan đến các vấn đề kêu gọi, khuyến khích đầu tưvào lĩnh vực NLTT. Trong đó, có 3 nội dung lớn đáng chú ý nhất là: Cam kết thời hạn hợp đồng mua bán điện trong 20 năm; Neo giá điện theo đồng đô la Mỹ; Quy định mua toàn bộ sản lượng từ dự án điện nối lưới tại thời điểm giao nhận.

Điều này được cho sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực tới mô hình tài chính và lợi ích của nhà đầu tư cũng như khả năng thu hút đầu tư trong và ngoài nước, về lâu dài, sẽ dẫn đến việc dừng hoặc chậm đầu tư các dự án năng lượng tái tạo ảnh hưởng đến các chính sách và cam kết vể chuyển dịch năng lượng, và lộ trình cắt giảm khí thải carbon của Chính phủ.

Sau khi chạy thử mô hình tài chính cùng một số giả định, Chứng khoán ACBS đồng tình quan điểm với các nhà đầu tư. Theo đó, mặt bằng giá mới cho năng lượng tái tạo chuyển tiếp giảm quá sâu dẫn đến dòng tiền và lợi nhuận âm, không đủ chi trả cho các khoản chi phí hoạt động, nhất là chi phí lãi vay và nợ gốc trong cùng kỳ theo năm tài chính.

Giả định: 34 dự án năng lượng tái tạo đều thuộc sở hữu một doanh nghiệp cùng hoạt động thống nhất; Các dự án được đấu nối ngay lên lưới điện quốc gia, ký hợp đồng và ưu tiên huy động hết công suất; Áp giá trần mới theo quy định số 21/QĐ-BCT.

Như vậy, tổng chi phí lãi vay và nợ gốc trong kỳ lên tới gần 10.000 tỷ đồng trong khi đó EBITDA chỉ đạt quanh mốc 9.000 tỷ đồng, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có dòng tiền âm trung bình hàng năm lên tới 1.000 tỷ đồng chưa kể đến các chi phí khác như sửa chữa và bảo dưỡng, trượt giá, thuế và lạm phát.

Cũng lưu ý thêm rằng chưa xét đến các yếu tố dao động của tỉ giá USD/VND và lãi suất được dự báo sẽ tiếp tục có ảnh hưởng tiêu cực đến các khoản nợ vay bằng USD để tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo.

Theo đó, có thể thấy rằng trong bối cảnh vẫn lãi suất đang ở mức cao như hiện nay, cùng với tỷ giá USD/VND vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt về dài hạn, và mô hình tài chính không ổn định và đảm bảo sinh lợi đầu ra sẽ rất khó khuyến khích dòng vốn tư nhân đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo trong tương lai; và điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến cam kết giảm phát thải carbon ròng bằng 0 vào 2050 như các cam kết của Chính Phủ tại COP26 & 27.

ACBS kỳ vọng sau cuộc họp, giá bán điện cho năng lượng tái tạo chuyển tiếp sẽ được đàm phán lại trở nên tích cực hơn, tạo sự hấp dẫn thu hút nhà đầu tư.