Cục Đường sắt Việt Nam đang lấy ý về dự thảo báo cáo tổng kết Luật Đường sắt 2017. Trong đó, điểm đáng chú ý là việc cơ quan này đề xuất phân quyền UBND tỉnh đầu tư hạ tầng đường sắt.

Cụ thể, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực, từ ngày 1/7/2018 đến nay, chưa có dự án đầu tư phát triển đường sắt quốc gia theo hình thức đối tác công tư (PPP). Việc đầu tư xây dựng hạ tầng đường sắt chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách hạn hẹp.

Trước đó, giai đoạn 2016 - 2020, Bộ Giao thông vận tải thực hiện đầu tư 4 dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM sử dụng vốn ngân sách nhà nước trong kế hoạch trung hạn nhằm đảm bảo an toàn giao thông, từng bước nâng cao năng lực thông qua, gồm dự án cải tạo và nâng cấp đoạn Hà Nội – Vinh, Vinh - Nha Trang, Nha Trang - Sài Gòn và cải tạo các tuyến đường phía Bắc.

Cũng trong giai đoạn 2016-2021, nguồn vốn nhà nước bố trí cho đầu tư phát triển hạ tầng đường sắt chỉ đạt 6,8% toàn ngành. Trong đó, vốn cho đầu tư, cải tạo, nâng cấp đường sắt quốc gia chỉ đạt khoảng 21.288 tỷ đồng, trung bình 2.129 tỷ đồng/năm.

Trong khi đó, quy hoạch tổng thể phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng xác định mục tiêu, kế hoạch phát triển khá tham vọng.

Theo đó, Bộ Giao thông vận tải hoàn thành công tác chuẩn bị đầu tư 06 dự án, gồm đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam; 2 tuyến kết nối cảng biển khu vực Hải Phòng và Bà Rịa - Vũng Tàu; tuyến TP. HCM - Cần Thơ, tuyến Dĩ An - Lộc Ninh, tuyến Vũng Áng - Mụ Giạ, tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Đồng thời, chú trọng đến kết nối các loại hình giao thông vận tải khác và hội nhập quốc tế, đảm bảo tính đồng bộ và hiện đại.

Vì vậy, Cục Đường sắt Việt Nam cho rằng, với kinh phí được bố trí như vậy chưa đảm bảo được mục tiêu chính sách của Nhà nước về phát triển đường sắt nêu tại Luật Đường sắt 2017.

Theo Cục Đường sắt, bên cạnh ngân sách Trung ương, Bộ Giao thông vận tải cần thiết xem xét bổ sung thêm chủ thể là UBND cấp tỉnh được quyền thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác hạ tầng đường sắt để huy động các nguồn vốn hợp pháp tham gia hỗ trợ đầu tư.

Theo đề xuất của Cục Đường sắt, dự kiến phân quyền cho 26 UBND tỉnh, thành.

Đối với các tuyến đường sắt quốc gia qua địa bàn từ hai tỉnh, thành trở lên, UBND tỉnh chỉ được phân quyền sau khi có ý kiến của Bộ Giao thông vận tải và Thủ tướng chấp thuận.

Theo đó, Cục Đường sắt đề xuất tiếp tục phân cấp, phân quyền triệt để cho địa phương tham gia đầu tư, đền bù giải phóng mặt bằng bằng nguồn kinh phí của địa phương đối với các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt.

Đáng chú ý, Cục Đường sắt cho rằng cần tập trung lập, phê duyệt quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành tại các ga có lợi thế kinh doanh thương mại, để kêu gọi nhà đầu tư xây dựng công trình kinh doanh dịch vụ thương mại, văn phòng kết hợp nhà ga đường sắt mà Luật Đường sắt đã cho phép.

Chẳng hạn như ga Lào Cai, ga Đồng Đăng, Tổ hợp ga Hà Nội (là ga đầu mối các tuyến đường sắt đô thị số 1, số 3); ga Ngọc Hồi (đây là khu ga đầu mối lớn của Hà Nội kết nối giữa đường sắt quốc gia (đường sắt tốc độ cao, đường sắt quốc gia vành đai phía Đông) và đường sắt đô thị), ga Thanh Hóa, ga Vinh, ga Huế, ga Đà Nẵng, ga Diêu Trì, ga Nha Trang...