Thảo luận tình hình kinh tế - xã hội tại Quốc hội ngày 18/6, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, đoàn ĐBQH tỉnh Long An, nhấn mạnh trong bối cảnh nước ta đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành trung tâm công nghệ đổi mới sáng tạo của khu vực, thì không thể thực hiện nếu thiếu vắng đội ngũ chuyên gia quốc tế trình độ cao.

RÀO CẢN TRONG THU HÚT CHUYÊN GIA QUỐC TẾ TRÌNH ĐỘ CAO

Theo đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, trong bối cảnh nền kinh tế nước ta đang chuyển dịch mạnh sang mô hình tăng trưởng dựa vào tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhu cầu về nguồn lực chất lượng cao từ bên ngoài là một đòi hỏi cấp thiết.

Đặc biệt trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số những ngành đột phá, mà Việt Nam đang thiếu học rất lớn đội ngũ chuyên gia, kỹ sư trình độ cao.

Bên cạnh đó, nhiều tập đoàn công nghệ toàn cầu, Viện Nghiên cứu quốc tế cũng bày tỏ mong muốn đưa chuyên gia tới Việt Nam để làm việc dài hạn. Hiện các tỉnh có tốc độ phát triển công nghiệp cao như Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Long An..., thì nhu cầu chuyên gia rất lớn trong các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao.

Tuy nhiên, môi trường pháp lý hiện tại chưa đủ hấp dẫn, thậm chí có khó khăn cho việc thu hút và giữ chân các chuyên gia. Do đó, đại biểu cho rằng việc xây dựng và ban hành một chính sách toàn diện, dài hạn mang tính cạnh tranh khu vực về chuyên gia nước ngoài là yêu cầu cấp thiết. Đồng thời, đây cũng là thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 57.

Theo đại biểu, thực tiễn còn có nhiều bất cập trong chính sách hiện hành về thu hút chuyên gia nước ngoài. Đơn cử, về chính sách nhập cảnh và cư trú, do thời hạn thị thực ngắn, chưa phù hợp với nhu cầu làm việc lâu dài.

“Thị thực phổ biến cho chuyên gia hiện nay có thời hạn tối đa là 12 tháng, trong khi nhiều chuyên gia có hợp đồng lao động từ 2 đến 5 năm. Việc gia hạn visa mỗi năm một lần gây phiền hà, tốn kém thời gian và chi phí cho chuyên gia cũng như đơn vị tiếp nhận.

Thủ tục cấp thẻ tạm trú còn phức tạp, nhiều bước trung gian, để được cấp thẻ tạm trú dài hạn từ 2 đến 5 năm thì chuyên gia phải cung cấp nhiều loại giấy tờ chứng minh trình độ kinh nghiệm, hợp đồng lao động…”, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung dẫn chứng.

Bên cạnh đó, tại các đơn vị tiếp nhận như doanh nghiệp, viện nghiên cứu, cũng phải thực hiện nhiều bước xin văn bản chấp thuận từ phía các bộ, ngành, Trung ương, sau đó mới đủ hồ sơ nộp cho cơ quan quản lý xuất nhập cảnh.

Một số chuyên gia làm việc ở doanh nghiệp nhỏ và vừa, khu công nghiệp cao thì càng khó tiếp cận thẻ tạm trú do không có dự án lớn để bảo lãnh. Vợ chồng, con cái của các chuyên gia thì chỉ được cấp visa ngắn hạn, không đồng bộ với thời hạn cư trú của các chuyên gia chính.

Cùng với đó, thiếu quy định rõ ràng về cơ chế nhập cảnh và sinh sống theo diện phụ thuộc người lao động chất lượng cao như ở Singapore, Nhật Bản. Chưa có phân loại visa chuyên biệt dành cho chuyên gia nước ngoài.

Đại biểu cũng cho rằng hiện Việt Nam không có loại thị thực đặc thù dành riêng cho chuyên gia nước ngoài, mà chỉ áp dụng chung cho lao động, nhà đầu tư hoặc khách thương mại. Điều này khiến cho việc quản lý, thu hút và đãi ngộ chuyên gia không thống nhất, không có tính cạnh tranh so với các quốc gia ở trong khu vực.

Mặt khác, hiện nay chưa có chính sách về thuế thu nhập cá nhân ưu đãi riêng cho nhóm chuyên gia cao cấp, tất cả người lao động nước ngoài đều phải áp dụng biểu thuế thông thường, không khuyến khích làm việc lâu dài.

Trong khi đó, một số nước trong khu vực như Singapore, Hàn Quốc đã có chính sách miễn hoặc giảm cho các nhóm chuyên gia trong các lĩnh vực ưu tiên là được miễn, giảm thuế.

CẦN CHÍNH SÁCH ƯU ĐÃI ĐỂ THU HÚT CHUYÊN GIA QUỐC TẾ

Để tháo gỡ những bất cập trên, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung đề nghị Quốc hội, Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan xem xét xây dựng một khung chính sách chuyên biệt, đồng bộ, có tính chiến dược lâu dài.

Đó là, cải cách toàn diện thủ tục visa cư trú, áp dụng ưu đãi thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia quốc tế trong các lĩnh vực chuyển đổi số, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển hệ sinh thái sống và làm việc, học tập cho chuyên gia và các gia đình tại các trung tâm công nghệ và khu kinh tế đặc biệt.

Theo đại biểu, tại kỳ họp này, Quốc hội xem xét, quyết định nhiều vấn đề trọng đại của đất nước và đã sửa đổi ban hành nhiều luật, trong đó có một số quy định liên quan đến cơ chế thu hút chuyên gia nước ngoài, song vấn đề thủ tục visa cư trú nêu trên chưa được đề cập tháo gỡ. Nếu thực hiện sửa luật hoặc ban hành 1 nghị quyết chuyên biệt về vấn đề này thì ở thời điểm này sẽ không chuẩn bị kịp hồ sơ.

Để tháo gỡ vấn đề nêu trên, đại biểu đề nghị đưa vào Nghị quyết chung của Kỳ họp lần thứ 9 này nội dung: Giao cho Chính phủ quy định về việc miễn thị thực có thời hạn cho người nước ngoài thuộc diện các đối tượng đặc biệt cần ưu đãi nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn, trên cơ sở phải đảm bảo quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội để làm cơ sở cho Chính phủ kịp thời ban hành các quy định cụ thể.

“Việt Nam muốn bứt phá vươn lên thì không thể không có chính sách vượt trội để thu hút, giữ chân và sử dụng hiệu quả nguồn lực trí tuệ toàn cầu, mà lực lượng chuyên gia quốc tế chính là một phần then chốt. Khi có một hành lang pháp lý thuận lợi, thông thoáng, sẽ tạo điều kiện cho chuyên gia nước ngoài đóng góp vào sự phát triển của đất nước ta trong kỷ nguyên mới.