Triển khai nhiệm vụ tài chính - ngân sách năm 2023 trong một năm đầy thách thức, Bộ Tài chính đã làm gì để hoàn thành các mục tiêu do Chính phủ giao, thưa Bộ trưởng?

Năm 2023, tình hình chính trị, kinh tế - xã hội thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến sự hồi phục và đà tăng trưởng kinh tế trong nước. Ngành tài chính chủ động nỗ lực, quyết liệt thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Về điều hành ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính điều hành chính sách tài khóa mở rộng, linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm. Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn sau dịch, sức chống chịu của doanh nghiệp đến hạn, với tinh thần luôn đồng hành, chia sẻ cùng doanh nghiệp, người dân, Bộ Tài chính chủ động tham mưu trình Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội ban hành đồng bộ, kịp thời nhiều giải pháp miễn, giảm, giãn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu ngân sách nhà nước khác nhằm tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, khơi thông dòng tiền cho doanh nghiệp, hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, góp phần nuôi dưỡng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Ước tính các gói hỗ trợ về chính sách miễn, giảm, giãn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất lên tới 200 nghìn tỷ đồng. Đây là một dấu ấn đặc biệt quan trọng, thể hiện rõ vai trò tích cực, hiệu quả của chính sách tài khóa trong ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Bộ Tài chính trình Chính phủ, Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và sẽ áp dụng tại Việt Nam từ năm 2024. Điều này cho thấy sự chủ động của Việt Nam khi tham gia sân chơi lớn của quốc tế, khẳng định quyền thu thuế đối với các hoạt động sản xuất, kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam theo quy định quốc tế và pháp luật trong nước.

Cùng với đó, Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan thuế, hải quan tăng cường quản lý thu thông qua việc ứng dụng hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống dữ liệu lớn để quản lý thu, quản trị rủi ro, chống gian lận trong sử dụng hóa đơn, hoàn thuế giá trị tăng, đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời các khoản thu cho ngân sách nhà nước. Nhờ đó, ước thu ngân sách nhà nước năm 2023 vượt khoảng 5% so với dự toán; kể cả số thuế miễn giảm, thu ngân sách năm nay vượt khoảng 9-10% so với dự toán Quốc hội giao. Đáng chú ý, cả ngân sách trung ương và ngân sách địa phương đều vượt thu so với dự toán.

Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn sau dịch, sức chống chịu của doanh nghiệp đến hạn, kết hợp với việc tiếp tục thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí để tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, tôi cho rằng kết quả thu ngân sách nhà nước cả năm như trên là kết quả hết sức tích cực và là dấu ấn quan trọng trong điều hành ngân sách nhà nước năm 2023.

Thành công trong kiểm soát bội chi, quản lý nợ công cũng là một điểm sáng trong điều hành chính sách tài khóa thời gian qua, được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và các tổ chức quốc tế đánh giá là bền vững và có nhiều dư địa để thực hiện các chính sách tài khóa mở rộng.

Cùng với đó, các thị trường tài chính tiếp tục được củng cố, tháo gỡ, xử ký kịp thời khó khăn vướng mắc để ngày càng phát triển lành mạnh, công khai, minh bạch. Các công tác khác của ngành cũng được tích cực triển khai, tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành. Nổi bật là giá cả và thị trường giá cả được điều hành linh hoạt, góp phần kiểm soát lạm phát, giảm chi phí cho doanh nghiệp và người dân; tập trung, rà soát hoàn thiện pháp luật về tài sản công, đẩy nhanh tiến độ sắp xếp lại, xử lý nhà đất; kỷ cương, kỷ luật tài chính được tăng cường…

Quản lý nợ công là một điểm nhấn trong điều hành chính sách tài khóa, nhờ đó tạo dư địa thực hiện chính sách tài khoá mở rộng trong năm 2023, Bộ trưởng có ý kiến gì về vấn đề này?

Ước tỷ lệ bội chi ngân sách năm 2023 dưới 4% so với mức 4,42% Quốc hội cho phép. Nợ công đến cuối năm 2023 khoảng 37% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trần 60% Quốc hội đề ra. Nợ Chính phủ khoảng 34% GDP, thấp hơn nhiều so với trần 50%. Cơ cấu nợ tích cực, dư nợ trong nước tăng lên, nợ nước ngoài giảm dần.

Với mức nợ thấp so với trần như hiện nay và cơ cấu nợ thuận lợi sau một thời gian Bộ Tài chính tham mưu cho Chính phủ cơ cấu lại nợ công, Việt Nam có nhiều dư địa vay nợ công để triển khai vay vốn cho những dự án lớn là động lực của nền kinh tế, tạo ra hiệu quả kinh tế nhanh nhất và bền vững nhất.

Để quản lý nợ công theo hướng bền vững, chúng tôi tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán nợ công, công khai thông tin nợ công. Cùng với đó, Bộ Tài chính còn tích cực đẩy mạnh công tác quảng bá nhà đầu tư, triển khai có hiệu quả công tác xếp hạng tín nhiệm quốc gia, góp phần giảm chi phí huy động vốn vay của Chính phủ theo lộ trình cải thiện xếp hạng tín nhiệm quốc gia tới năm 2030. Nhiều hoạt động hợp tác tài chính quốc tế được thúc đẩy, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trước những biến động khó lường của nền kinh tế, để đồng hành cùng nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân, Chính phủ tiếp tục ban hành nhiều quyết định giảm thuế với quy mô lớn. Các chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp được triển khai ra sao, thưa Bộ trưởng?

Trong suốt giai đoạn từ năm 2020 đến thời điểm hiện tại, trước tác động tiêu cực do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và nhiều tác động của tình hình chính trị, kinh tế thế giới đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân, doanh nghiệp, với vai trò và trách nhiệm của mình, Bộ Tài chính chủ động nghiên cứu, đề xuất, trình cấp có thẩm quyền và ban hành theo thẩm quyền nhiều giải pháp trong lĩnh vực tài chính với tổng quy mô hỗ trợ khoảng 700 nghìn tỷ đồng.

Đó là các giải pháp về gia hạn, miễn, giảm các khoản thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất; miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường, cùng nhiều khoản phí, lệ phí để hỗ trợ doanh nghiệp, người dân và nền kinh tế. Trong đó, quy mô các giải pháp hỗ trợ năm 2020 khoảng 129 nghìn tỷ đồng, năm 2021 khoảng 145 nghìn tỷ đồng, năm 2022 khoảng 233 nghìn tỷ đồng.

Năm 2023, để kịp thời, chủ động trong thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và tài chính - ngân sách, Bộ Tài chính tiếp tục khẩn trương nghiên cứu, đề xuất với các cấp có thẩm quyền và ban hành theo thẩm quyền các giải pháp về thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất áp dụng cho năm 2023 với tổng giá trị hỗ trợ khoảng 200 nghìn tỷ đồng (xem bảng).

Như vậy, trong thời gian qua, nhiều giải pháp hỗ trợ về thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất với giá trị hỗ trợ lớn, phạm vi hỗ trợ rộng và đang tiếp tục được triển khai trong thực tế.

Trong bối cảnh nguồn thu ngân sách nhà nước bị ảnh hưởng lớn, trong khi vẫn phải đảm bảo nhu cầu chi cho các hoạt động thường xuyên, đảm bảo nguồn vốn cho đầu tư phát triển, đặc biệt là nhu cầu chi cho an sinh xã hội, tạo ra thách thức lớn đối với cân đối ngân sách nhà nước, việc thực hiện các chính sách hỗ trợ nêu trên càng thể hiện sự quyết tâm luôn đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân của Bộ Tài chính.

Những tháng cuối năm 2023, thu ngân sách nhà nước có dấu hiệu sụt giảm so với cùng kỳ đã tạo áp lực trong điều hành năm 2024. Tuy nhiên, nhiều ý kiến chuyên gia đề nghị cần mạnh tay hơn nữa thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ để thúc đẩy tổng cầu. Quan điểm của Bộ trưởng ra sao, thưa ông?

Thực tế trong mấy năm qua, chúng ta thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ, thực hiện nới lỏng có kiểm soát chính sách tài khóa nhằm ngăn chặn đà suy giảm, thúc đẩy sự phục hồi nền kinh tế. Nhờ vậy, so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, kinh tế Việt Nam vẫn là điểm sáng trong bức tranh tổng thể nền kinh tế thế giới.

Các giải pháp chính sách tài khóa nghịch chu kỳ được thực hiện bao gồm cả điều chỉnh miễn, giảm, giãn nhiều loại thuế, phí, lệ phí cùng các khoản thu ngân sách khác; đồng thời, tăng chi đầu tư phát triển, chi an sinh xã hội và cải cách chính sách tiền lương, chấp nhận tăng bội chi so với lộ trình kế hoạch 5 năm được Quốc hội phê duyệt.

Cụ thể, về thu ngân sách nhà nước, trong năm 2023, chúng ta tiếp tục thực hiện giảm thuế bảo vệ môi trường đối với các mặt hàng xăng, dầu và giảm thuế giá trị gia tăng 2%, giảm tiền thuê đất và hàng chục loại thuế, phí, lệ phí, được cộng đồng doanh nghiệp và người dân hưởng ứng, đánh giá cao, thể hiện sự ứng phó kịp thời của Chính phủ trong việc hỗ trợ nền kinh tế.

Về chi ngân sách nhà nước, nhằm mục tiêu kích thích phục hồi tăng trưởng kinh tế, dẫn dắt, thu hút thêm các nguồn đầu tư ngoài ngân sách nhà nước trong năm 2023, ngân sách nhà nước bố trí dự toán chi đầu tư phát triển khoảng 700 nghìn tỷ đồng (gồm cả nguồn vốn thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm 2020-2025 và vốn của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội), gấp khoảng 1,5 lần mức bố trí trong năm 2022.

Ngoài ra, trong quá trình điều hành còn dành thêm 63.752 tỷ đồng tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương trong năm 2022 để tăng chi cho đầu tư phát triển. Điều này đã và đang tạo thêm động lực quan trọng hỗ trợ tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2023 và trong thời gian tới, đưa vốn “mồi” thu hút thêm đầu tư tư nhân để kích cầu trong nước, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chi ngân sách nhà nước cơ bản đáp ứng các nhu cầu chi theo dự toán, khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ và thanh toán chi trả nợ đến hạn, chi trả lương kịp thời và trợ cấp cho các đối tượng thụ hưởng ngân sách nhà nước, thực hiện an sinh xã hội. Trong năm 2023, chúng ta cân đối, đảm bảo nguồn lực thực hiện nâng lương cơ sở từ mức 1,49 triệu đồng/tháng lên mức 1,8 triệu đồng/tháng (tăng 21%) từ ngày 1/7/2023.

Việc này vô cùng ý nghĩa vì 3 năm qua do tác động của dịch Covid-19, kinh tế tài chính ngân sách còn khó khăn lại phải dồn sức cho phòng chống dịch nên chưa thực hiện cải cách tiền lương, đời sống một bộ phận cán bộ công chức gặp khó khăn. Đây cũng là tiền đề quan trọng để năm 2024 chúng ta tiếp tục thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương theo Nghị quyết 27-NQ/TW.

Nhờ chính sách tài khóa nới lỏng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm kịp thời tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, góp phần thúc đẩy phục hồi, hỗ trợ kinh tế, tăng trưởng quý sau cao hơn quý trước, trong khi vẫn đảm bảo an sinh xã hội. Như vậy, có thể thấy, việc thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ năm 2023 có hiệu quả nhất định đến tăng trưởng kinh tế mà vẫn đảm bảo cân đối thu, chi ngân sách nhà nước.

Xin Bộ trưởng cho biết năm 2024, chính sách tài khóa dự kiến được điều hành ra sao để hỗ trợ nền kinh tế vượt thách thức và biến động khó lường? Điều này sẽ gây thách thức lên cân đối ngân sách năm tới ra sao?

Dự báo năm 2024, chúng ta triển khai nhiệm vụ tài chính - ngân sách nhà nước trong bối cảnh nền kinh tế - xã hội có những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen nhưng dự báo khó khăn sẽ nhiều hơn thuận lợi. Trong khi đó, nhiệm vụ đặt ra đối với ngành tài chính hết sức nặng nề khi dự toán thu ngân sách nhà nước là 1,7 triệu tỷ đồng; dự toán chi ngân sách nhà nước là 2,1 triệu tỷ đồng; bội chi ngân sách nhà nước là 399,4 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 3,6% GDP.

Với các kết quả khả quan đạt được trong năm 2023, trên cơ sở đánh giá, dự báo những khó khăn, thách thức mà nền kinh tế tiếp tục phải đối mặt trong năm 2024, Bộ Tài chính nghiên cứu và trình các cấp có thẩm quyền tiếp tục thực hiện các chính sách giảm thuế bảo vệ môi trường và thuế giá trị gia tăng trong năm 2024.

Hiện nay, Quốc hội ban hành Nghị quyết 110/2023/QH15 về chính sách giảm 2% thuế giá trị gia tăng từ ngày 1/1/2024 đến hết ngày 30/6/2024. Dự toán chi đầu tư phát triển năm 2024 là 677,3 nghìn tỷ đồng, tăng 108 nghìn tỷ đồng so với dự toán năm 2023 (không kể phần kinh phí bố trí cho Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội năm 2023), chiếm tỷ trọng 32,2% tổng chi ngân sách nhà nước, là mức cao so với những năm qua. Đồng thời, năm 2024 bố trí đủ nguồn để thực hiện cải cách tiền lương tổng thể theo Nghị quyết 27-NQ/TW của Hội nghị Trung ương khóa XII.

Với việc thực hiện các giải pháp này, kỳ vọng sẽ góp phần giúp nền kinh tế sớm phục hồi và lấy lại được đà tăng trưởng nhanh, ổn định. Vấn đề khó khăn đặt ra cho năm 2024 là phải sử dụng chính sách tài khóa hợp lý để vừa thúc đẩy kinh tế, vừa đảm bảo giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an toàn tài chính quốc gia. Vì vậy, mức độ nới lỏng cần được tính toán, cân nhắc thận trọng để đạt được đa mục tiêu nói trên, trong đó mục tiêu ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát vẫn được coi là mục tiêu ưu tiên hàng đầu.

Thưa Bộ trưởng, nhiều ý kiến lo lắng việc nền kinh tế chưa thoát khỏi tăng trưởng tụt dốc, doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong năm 2024, trong khi dự toán ngân sách nhà nước đặt mục tiêu cao. Để hoàn thành mục tiêu thu ngân sách năm tới và đảm bảo cân đối ngân sách, Bộ Tài chính sẽ triển khai giải pháp gì để hỗ trợ doanh nghiệp thời gian tới và hoàn thành mục tiêu?

Mục tiêu lớn của ngành tài chính là đảm bảo nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, an sinh xã hội. Trong đó, đặc biệt chú trọng nguồn lực thực hiện nhanh các công trình đầu tư hạ tầng quan trọng, kết nối vùng và liên vùng; chính sách cải cách tiền lương, bảo hiểm xã hội, gắn với đẩy mạnh sắp xếp và tinh gọn bộ máy. Để đạt được các mục tiêu đề ra, chúng tôi sẽ triển khai quyết liệt một số nhóm giải pháp.

Một là, thường xuyên theo dõi, dự báo đúng tình hình kinh tế thế giới và trong nước, không để bị động, bất ngờ. Tập trung điều hành chính sách tài khóa chủ động, hợp lý, linh hoạt, hiệu quả. Phối hợp chặt chẽ chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế khác nhằm giữ vững nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế, xã hội.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về thu ngân sách nhà nước, tăng cường quản lý thu, phấn đấu hoàn thành dự toán thu được giao ở mức cao nhất đảm bảo nguồn lực thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống thu ngân sách theo hướng tạo thuận lợi cho người nộp thuế, mở rộng cơ sở thuế, đảm bảo tính đồng bộ của pháp luật và phù hợp với thông lệ quốc tế; quyết liệt công tác quản lý thuế, chống thất thu thuế, chống chuyển giá, thu hồi nợ thuế đúng, đủ, theo kịp yêu cầu phát sinh từ thực tiễn trong nền kinh tế số, giao dịch xuyên biên giới…

Ba là, quản lý chi ngân sách nhà nước chặt chẽ, tăng cường tiết kiệm chi, nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách nhà nước; siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính. Tiếp tục cơ cấu lại chi đầu tư công; tập trung nguồn lực bố trí cho các nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, các công trình trọng điểm quốc gia; phấn đấu giải ngân đầu tư công cao hơn năm trước, hạn chế tối đa tình trạng chuyển nguồn.

Đổi mới quản lý chi thường xuyên, tăng cường phân cấp, trao quyền tự chủ, khuyến khích sử dụng nguồn lực phù hợp với nhiệm vụ đặc thù của các bộ, ngành, địa phương. Bố trí đủ nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương từ ngày 1/7/2024.

Bốn là, kiểm soát chặt chẽ bội chi ngân sách nhà nước, nợ công, các nghĩa vụ nợ dự phòng, đảm bảo các chỉ tiêu trong giới hạn an toàn nợ theo quy định; tiếp tục thực hiện các giải pháp cơ cấu lại danh mục nợ công theo hướng an toàn, bền vững.

Năm là, đảm bảo sự vận hành ổn định, an toàn của thị trường tài chính và dịch vụ tài chính; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.

Sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật đảm bảo chặt chẽ, đồng bộ; tháo gỡ khó khăn, phát triển bền vững trong lĩnh vực ngân hàng, tín dụng, chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp, bảo hiểm. Tiếp tục hoàn thiện pháp lý, nâng cao chất lượng dịch vụ kế toán, kiểm toán, thẩm định giá và các dịch vụ tài chính khác để đáp ứng nhu cầu xã hội và phù hợp thông lệ quốc tế.

Sáu là, thực hiện quyết liệt, thực chất, có hiệu quả tái cơ cấu doanh nghiệp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước gắn với đổi mới quản trị theo các chuẩn mực tiên tiến; cải thiện thực chất môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trước mắt, chúng tôi chú trọng điều hành các nhiệm vụ tài chính - ngân sách nhà nước trong dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 sao cho đảm bảo hoạt động sản xuất, kinh doanh trước, trong và sau Tết diễn ra bình thường. Triển khai quyết liệt nhiệm vụ thu, chi ngân sách nhà nước năm 2024 ngay từ đầu năm để đảm bảo thực hiện các mục tiêu đề ra.

VnEconomy 12/02/2024 07:00

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 7+8-2024 phát hành ngày 12-25/02/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam