Gánh nặng từ bệnh mãn tính ở người cao tuổi

Theo dữ liệu khảo sát toàn cầu của công ty dược phẩm Anh quốc GSK, hơn một nửa (52%) số người trong độ tuổi 50 - 60 cảm thấy trẻ hơn so với tuổi thật của họ. Đây là xu hướng tích cực đón nhận quá trình lão hóa tự nhiên, tuy nhiên cũng cho thấy nhận thức về các bệnh liên quan đến tuổi tác còn rất thấp.

Katrina Bouzanis, quyền Giám đốc Chính sách, Vận động và Đổi mới IFA, cho biết: "Thái độ tích cực đón nhận quá trình lão hóa là một điều đáng mừng, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ khi người trên 50 tuổi không nhận thức đúng và chưa quan tâm đủ đến các bệnh do tuổi tác, ví dụ như zona.

Ngay cả khi người trên 50 tuổi cảm thấy sức khỏe tổng thể tốt, họ cũng không nên chủ quan vì hệ miễn dịch chống lại bệnh tật sẽ suy yếu dần khi bước sang tuổi trung niên. Vì thế, chúng ta cần đảm bảo mọi người hiểu rõ về điều này để họ có thể chăm sóc sức khỏe tốt hơn".

Với 8.400 người tham gia từ 9 quốc gia khác nhau, khảo sát tập trung vào việc đánh giá mức độ nhận thức của người từ 50 - 60 tuổi về quá trình lão hóa khỏe mạnh. Kết quả khảo sát được công bố vào Tuần lễ Nâng cao nhận thức về bệnh zona cho thấy sự hạn chế trong nhận thức về khả năng mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác của người từ 50  -60 tuổi, với hơn một phần ba (37%) thừa nhận rằng họ "không lo lắng" về khả năng mắc bệnh zona. Trong khi dữ liệu trên toàn cầu cho thấy, cứ 3 người trung niên thì có 1 người mắc bệnh zona trong đời.

Cũng theo kết quả khảo sát, 55% người từ 50 đến 60 tuổi không biết rằng việc mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và bệnh thận mạn có thể làm suy yếu khả năng miễn dịch. Một phần ba (33%) những người có bệnh lý nền thắc mắc vì sao họ phải lo lắng về bệnh zona...

Bệnh zona thường biểu hiện dưới dạng phát ban, với các mụn nước gây đau rát xuất hiện ở ngực, bụng hoặc mặt. Bất kỳ ai đã từng bị thủy đậu đều có mang loại virus tiềm ẩn gây bệnh zona trong hệ thần kinh và có thể tái hoạt động. Người từ 50 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn do sự suy giảm miễn dịch liên quan đến tuổi tác.

Alexander Liakos, Phó chủ tịch, Bộ phận Y khoa Toàn cầu, GSK, chia sẻ: "Theo kết quả khảo sát, chúng tôi nhận thấy nhiều người trong nhóm tuổi này đánh giá thấp khả năng mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác và không nhận thức rõ về những rủi ro tiềm ẩn liên quan. Việc nâng cao nhận thức rất quan trọng – chúng tôi khuyến khích mọi người trao đổi với các chuyên gia y tế để tìm hiểu thêm".

Tại Hội thảo khoa học “Phối hợp đa chuyên khoa - Ngừa zona toàn diện” mới đây, PGS.TS. Nguyễn Trung Anh, Chủ tịch Hội Lão Khoa Việt Nam, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, thông tin tại Việt Nam, gần 2/3 người từ 60 tuổi có bệnh lý mạn tính, trong đó hơn một nửa số người có nhiều bệnh nền cùng lúc.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh mạn tính đồng mắc là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc zona. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa zona ở người có bệnh lý nền là vô cùng quan trọng. Theo các chuyên gia, người mắc bệnh mạn tính như tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có nguy cơ mắc zona thần kinh cao hơn.

Đau thần kinh sau zona ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, như mất ngủ kéo dài, tâm lý tiêu cực và một số biến chứng khác ít gặp hơn như đột quỵ, viêm tủy, viêm động mạch não. Việc điều trị các biến chứng zona có thể kéo dài, tốn kém chi phí, đặc biệt đối với người lớn tuổi, người có bệnh nền, gây áp lực lên hệ thống y tế...

Chia sẻ câu chuyện về một bệnh nhân 67 tuổi ở Bắc Giang hơn 9 năm qua phải sống chung với cơn đau thần kinh sau zona, PGS.TS. Nguyễn Văn Liệu, Trưởng khoa Thần Kinh - Đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, cho biết bệnh nhân đã trải qua nhiều cơn đau liên tục, có các cơn trội lên như điện giật, thậm chí khi mặc áo chạm vào vết thương khiến ông không chịu nổi. Trong suốt 3 năm đầu, bệnh nhân đau đến mất ngủ nên sụt 20kg. Bệnh nhân đã được điều trị bằng các thuốc giảm đau phối hợp bao gồm cả thuốc chống trầm cảm nhưng chỉ đáp ứng một phần nhỏ.

Giáo sư, Tiến sĩ Trương Quang Bình, Chủ tịch Hội đồng Khoa học, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Chủ tịch Phân hội Xơ vữa động mạch – Hội Tim mạch học Việt Nam cho biết: “Bệnh nhân tim mạch có nguy cơ mắc zona cao hơn 34% so với thông thường. Đặc biệt, khi mắc zona, bệnh nhân tim mạch đang ổn định có thể xảy ra các biến cố tim mạch nguy hiểm như đột quỵ, cơn thoáng thiếu máu não, nhồi máu cơ tim…”

Zona cũng ảnh hưởng tiêu cực đến việc kiểm soát đường huyết. Người bệnh trên nền đái tháo đường sẽ có nguy cơ mắc bệnh zona và các biến chứng nặng hơn hoặc kéo dài hơn, như nhiễm khuẩn thứ phát, đau, chậm lành vết thương. Trong khi đó, zona trên nền bệnh hô hấp mạn tính có thể làm tăng nặng các triệu chứng phổi tắc nghẽn mạn tính, khó thở, hoặc tăng tỷ lệ xảy ra đợt kịch phát.

Không chỉ có thể ảnh hưởng đáng kể đến cả tinh thần và thể chất, bệnh zona còn có thể gây ra gánh nặng y tế, tài chính và xã hội. Việc điều trị, đặc biệt với những biến chứng kéo dài, có thể kéo theo nhiều chi phí liên quan như thăm khám, chăm sóc ban đầu, điều trị nội ngoại trú, hay nằm viện kéo dài.

Từ đó, PSG.TS Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất (TP.HCM), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai tư vấn dự phòng tại các bệnh viện và cơ sở y tế. "Khi được tư vấn đầy đủ kịp thời, bệnh nhân có thể chủ động thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng, cũng như tăng cường kiểm soát bệnh lý mạn tính hiệu quả hơn", PSG.TS Lê Đình Thanh khẳng định.

Trong khi đó, PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái, chuyên gia từ Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết: "Công nghệ chất bổ trợ tiên tiến hiện có thể giúp tăng khả năng tạo miễn dịch mạnh mẽ và kéo dài hơn, giúp người lớn tuổi và người có bệnh nền được bảo vệ tốt hơn trước các bệnh truyền nhiễm cũng như các biến chứng nặng nề". 

Để giảm nguy cơ mắc và gặp biến chứng do zona, các bác sĩ cũng khuyến cáo người dân nên tiêm vaccine thủy đậu và zona thần kinh. Hiện vaccine thủy đậu có lịch tiêm từ 9 tháng tuổi và người lớn, hai mũi cách nhau từ 1 - 3 tháng tùy độ tuổi. Còn zona thần kinh có chỉ định tiêm cho người từ 50 tuổi trở lên hoặc người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh do bệnh lý hoặc sử dụng các thuốc, phương pháp ức chế hệ miễn dịch. Lịch tiêm 2 mũi cách nhau từ 1 - 2 tháng.