Nhu cầu mua sắm trực tuyến gia tăng, đặc biệt là trong thời đại số và dịch bệnh Covid-19 đã lộ ra những "khoảng tối" trong lĩnh vực vận chuyển khi nhiều doanh nghiệp bưu chính đã bị phạt vì bị lợi dụng hoặc cố tình tiếp tay cho các đối tượng vận chuyển hàng cấm, hàng lậu.

• VỪA BỊ LỢI DỤNG, VỪA CỐ TÌNH TIẾP TAY

Tại Hội nghị Tăng cường phòng chống hàng lậu, hàng cấm qua đường bưu chính do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức mới đây, ông Đỗ Hữu Trí, Phó chánh Thanh tra bộ này cho biết, tính đến thời điểm hiện nay, thị trường bưu chính Việt Nam có khoảng 550 doanh nghiệp bưu chính đang hoạt động hợp pháp. Tuy nhiên, tình hình kinh doanh, vận chuyển hàng lậu, hàng cấm qua đường bưu chính, chuyển phát nhanh đang tiếp tục diễn biến phức tạp.

Theo cơ quan quản lý, thời gian qua, trong phạm vi cả nước đã xảy ra một số vụ việc như: Vụ kho hàng tại Lào Cai do Tổng cục Quản lý thị trường phối hợp với Bộ tư lệnh Cảnh sát cơ động và Cục A05, Bộ Công an kiểm tra một kho hàng lậu rộng hơn 10.000 m2 tại Tp.Lào Cai vào ngày 7/7/2020, trong đó, có một số doanh nghiệp bưu chính tham gia công đoạn vận chuyển; Vụ kho hàng của Chi nhánh Hà Nội thuộc Công ty TNHH Một thành viên CPN Thuận Phong, có địa chỉ trong khuôn viên Cảng ICD Mỹ Đình, quận Nam Từ Liêm, Tp (Hà Nội) do Đội Quản lý thị trường số 1 kiểm tra vào ngày 16/7/2020.

Rồi vụ xe hàng của Viettel Post ở Lạng Sơn do đội Quản lý thị trường số 2, Cục Quản lý thị trường Lạng Sơn phối hợp với đội Kiểm tra công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (đội 389) tỉnh Lạng Sơn tiến hành kiểm tra ngày 17/9/2020…

Hay thậm chí, Vụ Bưu chính, Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông đã phối hợp, cung cấp thông tin và có ý kiến chuyên môn thuộc phạm vi, thẩm quyền quản lý nhà nước với Bộ Công Thương, Tổng cục Quản lý thị trường để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật đối với Công ty TNHH MTV CPN Thuận Phong tại kho Cảng ICD Mỹ Đình, quận Nam Từ Liêm và lô 14 khu công nghiệp Quang Minh, huyện Mê Linh (Hà Nội) liên quan đến bưu gửi có dấu hiệu là hàng hóa nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ, giả mạo nhãn hiệu… có tổng giá trị hàng hóa trên là: 2.222.413.880 đồng.

Thông tin được đưa ra tại hội nghị còn cho biết, một số vụ việc phát hiện doanh nghiệp bưu chính có dấu hiệu vi phạm các quy định về vật phẩm, hàng hóa không được gửi, chấp nhận, vận chuyển và phát qua mạng bưu chính như vật phẩm nghi là ma túy, pháo. Một số doanh nghiệp vận tải hàng hóa/hành khách không có giấy phép bưu chính nhưng vẫn vận chuyển bưu gửi tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, mất an toàn an ninh cho bưu gửi, cho xe, cho người lao động…

Ngoài ra, một số doanh nghiệp bưu chính còn có tình trạng tráo đổi bưu gửi chứa hàng hóa có giá trị thành những sản phẩm kém chất lượng gây thiệt hại cho người sử dụng. Một số doanh nghiệp bưu chính còn có tình trạng hạ giá, cạnh tranh không lành mạnh, giảm giá sâu thông qua các chương trình khuyến mại kéo dài, gây bất ổn thị trường bưu chính.

Tuy nhiên cái khó của doanh nghiệp bưu chính, theo ông Phan Thảo Nguyên, Thành viên HĐTV Tổng công ty Bưu điện Việt Nam, là các nguy cơ doanh nghiệp bưu chính sẽ phải đối mặt khi không tuân thủ quy định liên quan của nhà nước sẽ tiếp tay cho vận chuyển hàng lậu, không bảo vệ được doanh nghiệp của mình, hàng hóa vận chuyển bị niêm phong, lưu giữ và doanh nghiệp sẽ bị thu hồi giấy phép.

Trong khi đó, đại diện công ty chuyển phát nhanh GMT cho rằng, nhiều đối tượng hiện nay lợi dụng vận chuyển hàng hóa qua bưu chính có nhiều thủ đoạn tinh vi hơn để qua mắt cơ quan chức năng, có người gửi hàng lợi dụng kẽ hở để gửi hàng cấm, hàng lậu qua đường bưu chính như hàng hóa được tách rời thành nhiều thành phần và kê khai vận đơn không đúng. Đặc biệt, là việc gửi hàng hóa thương mại điện tử không cho phép người tiếp nhận không cho kiểm tra, đặc biệt hàng hóa thương mại điện tử xuyên biên giới.

Ông Lê Thanh Bình, Phụ trách pháp chế của Công ty J&T thì kể, gần đây, có người tách riêng cuộn giấy dùng để làm pháo cầm tay ra để gửi, khi nhân viên của công ty có ý kiến thì khách hàng nói ngay rằng đây chỉ là cuộn giấy, không phải là phụ kiện để làm pháo. Do vậy, theo ông Bình, một trong những khó khăn lớn nhất đối với chúng tôi hiện nay là việc phân biệt hàng lậu, hàng cấm, bởi kiến thức của nhân viên tiếp nhận hàng hóa chưa đủ dù đã được đào tạo thường xuyên.

• CẦN LÀM RÕ CÁC QUY CHẾ

Giám đốc Công ty CP Giao hàng tiết kiệm Phạm Hồng Quân cho biết một trong những biện pháp được đơn vị này thực hiện để kiểm soát bưu gửi là ứng dụng công nghệ mạnh mẽ để kiểm tra 3 lớp, bao gồm cấp nhân viên tiếp nhận hàng hóa đều thực hiện chụp ảnh các bưu phẩm, bưu kiện gửi đến bộ phận kiểm tra nội bộ sẽ rà soát toàn bộ hình ảnh chụp hàng hóa và triển khai máy quét hàng hóa tại các trung tâm chia chọn.

Bên cạnh đó, công ty ứng dụng phần mềm số hóa kho, di động (mobility) trong kiểm tra chéo hàng hoá, tập trung chuyển đổi số cho các công tác vận hàng từ tiếp nhận đến giao hàng tiến tới 30.000 nhân viên của công ty đều trở thành người kiểm soát hàng hóa gửi. Công ty cũng ứng dụng phân tích dữ liệu để phân loại và đánh giá sự tin cậy của các hàng hóa tiến tới công tác kiểm tra 100% các mặt hàng trong quý I/2020. Tất cả mục tiêu là phòng chống hàng lậu, hàng cấm.

Đại diện đến từ Thanh tra Bộ Tài chính cho rằng, cần có quy chế để doanh nghiệp bưu chính chấp hành quy định. Cần phải làm rõ hơn về điều kiện chuyển phát hàng gửi để doanh nghiệp bưu chính vận chuyển hàng hóa và yêu cầu chung về quy trình tiếp nhận hàng hóa cho tất cả các doanh nghiệp bưu chính để đảm bảo hàng hóa lưu thông kịp thời.

Đại diện Thanh tra Bộ Công thương, Văn phòng Ban chỉ đạo 389 cho biết, thương mại điện tử đang ngày càng phát triển đặc biệt dịp Covid-19, buôn bán qua thương mại điện tử nhiều và những kẻ xấu lợi dụng khai thác. Bộ Công Thương và Văn phòng Ban chỉ đạo 389 sẽ cùng đồng hành với các doanh nghiệp bưu chính chân chính chống buôn lậu, gian lậu… trong tình hình thương mại điện tử đang phát triển nhanh.

Trước những thực trạng ngày càng tinh vi, Vụ Bưu chính (Bộ Thông tin và Truyền thông) đã yêu cầu doanh nghiệp bưu chính báo cáo và kịp thời chỉ đạo doanh nghiệp bưu chính tuân thủ nghiêm túc các quy định của pháp luật, đồng thời thông tin về việc phối hợp xử lý của với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan; hàng hóa có dấu hiệu là hàng giả, hàng không có hóa đơn chứng từ, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ...

Theo bà Nguyễn Vũ Hồng Thanh, Vụ trưởng Bưu chính, qua các ý kiến trao đổi cho thấy các doanh nghiệp rất muốn hoạt động hợp pháp để tăng trưởng bền vững, phục vụ sự phát triển kinh tế đất nước, thúc đẩy thương mại điện tử trong bối cảnh kinh tế số hiện nay.

Ban chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã ban hành Kế hoạch tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong hoạt động thương mại điện tử ngày 9/10/2020. Theo đó, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ có kiến nghị với Văn phòng Ban chỉ đạo 389 tổ chức hội nghị hướng dẫn cho các doanh nghiệp bưu chính về các công tác liên quan. 

Vụ Bưu chính sẽ sớm có thông tin, hướng dẫn cụ thể để các doanh nghiệp bưu chính thực hiện tốt các quy định tạo điều kiện doanh nghiệp phát triển bền vững, đảm bảo an toàn bưu gửi, đảm bảo dòng chảy vật lý bên cạnh dòng chảy điện tử.

Ông Võ Thanh Lâm, Chánh Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, trong thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực bưu chính nhằm khắc phục những bất cập, sở hở để hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật.

Đồng thời Thanh tra Bộ phối hợp với Vụ Bưu chính trao đổi, làm việc với Bộ Công Thương về những bất cập trong công tác quản lý liên quan đến hoạt động của các doanh nghiệp bưu chính, chỉ đạo các Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các lực lượng chức năng tăng cường hoạt động thanh, kiểm tra trên địa bàn đối với các doanh nghiệp bưu chính có dấu hiệu "tiếp tay" cho vận chuyển hàng cấm và xử lý theo quy định.