Đối với nhiều chuyên gia, năm 2023 sẽ là năm các nhà khoa học hướng toàn bộ sự chú ý vào tác động của Covid-19 đối với sức khỏe toàn cầu. Dữ liệu cho thấy đại dịch đã làm gián đoạn tất cả các loại hình chăm sóc sức khỏe, từ tiêm chủng cho trẻ em đến khám sàng lọc ung thư. Tuổi thọ ở một số quốc gia đã giảm, trong khi những lo ngại về sức khỏe tâm thần tăng vọt. Các chuyên gia về bệnh truyền nhiễm vẫn cảnh giác trước khả năng xuất hiện một biến thể SARS-CoV-2 mới có thể làm suy yếu đáng kể vaccine và phương pháp điều trị hiện hữu.

Tổng giám đốc WHO Tedros cho biết những khoảng cách trong tỷ lệ xét nghiệm và tiêm chủng Covid-19 "đang tiếp tục tạo điều kiện hoàn hảo cho một biến thể mới đáng lo ngại xuất hiện có thể gây ra tỷ lệ tử vong đáng kể". Mặc dù tiêm chủng có thể bảo vệ chống lại Covid-19, các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu các cách điều trị nhiễm trùng nặng cho những người không thể tiêm chủng hoặc trong trường hợp các chủng virus mới xuất hiện và vượt qua sự bảo vệ của vaccine.

Mới đây, một nhóm các nhà nghiên cứu tại Trường Y khoa Keck của Đại học Nam California (USC) dẫn đầu bởi Amy Lee, tiến sỹ - giáo sư hóa sinh và y học phân tử, đã phát hiện GRP78, một loại protein đóng vai trò quan trọng trong sự lây lan của nCoV và một số virus khác. Cùng với đó, việc ngăn chặn quá trình sản xuất GRP78 bằng thuốc HA15 có thể làm giảm phần lớn sự sao chép của virus SARS-CoV-2.

Theo đó, nhóm nghiên cứu đã chỉ ra rằng protein chaperone (được gọi là GRP78) đóng một vai trò quan trọng trong sự lây lan của SARS-CoV-2. Việc ngăn chặn sản xuất GRP78 hoặc cản trở hoạt động của nó bằng một loại thuốc nhắm mục tiêu mới đã ngăn chặn virus SARS-CoV-2 tái tạo. TS. Lee cho biết: “Một vấn đề lớn trong việc chống lại SARS-CoV-2 là nó liên tục đột biến và tự thích nghi để lây nhiễm và nhân lên hiệu quả hơn trong các tế bào chủ của nó. Nếu chúng ta tiếp tục đuổi theo virus, điều này có thể trở nên khá khó khăn và không thể đoán trước được”.

Vì vậy, các nhà nghiên cứu bắt đầu khám phá vai trò của GRP78 và phát hiện ra rằng trong khi các tế bào khỏe mạnh cần một phần GRP78 để hoạt động bình thường, các tế bào bị nhiễm bệnh cần nhiều GRP78 hơn. Nhóm nghiên cứu đặt câu hỏi rằng liệu GRP78 có cần thiết cho virus nCoV để nhân lên bên trong tế bào phổi của con người hay không. Khi họ kiểm tra các tế bào biểu mô phổi của người bị nhiễm SARS-CoV-2, họ quan sát thấy khi tình trạng nhiễm virus tăng cao, các tế bào bị nhiễm đã tạo ra mức GRP78 cao hơn.

Nhóm nhà khoa học sử dụng công cụ RNA thông tin để ngăn chặn sản xuất protein GRP78 trong các tế bào biểu mô phổi của con người. Khi các tế bào nhiễm nCoV, chúng tạo ra lượng protein đột biến và virus thấp hơn, khó lây nhiễm sang tế bào khác hơn. "Thật đáng ngạc nhiên, chúng tôi thấy loại thuốc này rất hiệu quả trong việc giảm số lượng và kích thước của các khu vực nhiễm nCoV, với liều lượng an toàn và không gây hại cho tế bào bình thường", TS. Lee cho biết.

Để khám phá thêm, nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm một loại thuốc phân tử nhỏ được xác định gần đây, được gọi là HA15, trên các tế bào phổi bị nhiễm bệnh. Sau đó, các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm HA15 trong cơ thể của những con chuột biến đổi gene bị nhiễm SARS-CoV-2 và phát hiện ra rằng loại thuốc này làm giảm phần lớn tải lượng virus trong phổi. Cùng với HA15, Lee và các đồng nghiệp của cô cũng đang nghiên cứu chất ức chế GRP78 là YUM70. Họ phát hiện ra rằng cả HA15 và YUM70 đều có thể ngăn chặn việc sản xuất protein KRAS đột biến (một dạng đột biến phổ biến có xu hướng kháng thuốc) và làm giảm khả năng tồn tại của các tế bào ung thư.

Các nghiên cứu vừa được công bố trên hai tạp chí khoa học Nature Communications và Neoplasia cho thấy đây là một phát hiện đầy hứa hẹn bởi trong khi vaccine hiện đã giúp nhiều người mắc bệnh nhẹ hơn, giảm tỉ lệ nhập viện, nhưng một thiểu số - thường là người mang các bệnh nền - vẫn có thể bị bệnh nghiêm trọng và tử vong. Các thuốc trị Covid-19 phổ biến lại ngày càng thua kém virus trong đường đua đột biến để thoát miễn dịch.

Theo Theo SciTech Daily, với sự phối hợp của Trung tâm Nghiên cứu và sáng tạo Cleveland Clinic Floria, loại thuốc ức chế được GRP78 dựa trên phân tử HA15 ban đầu được phát triển để chống lại ung thư, bao gồm ung thư phổi. Nó có khả năng liên kết với GRP78 và “khóa” chặt protein này, tức có thể được sử dụng như thuốc trị Covid-19 cho bệnh nhân nặng. Tiềm năng ứng dụng của thuốc HA15 và YUM70 khá rộng, có thể dùng trong ung thư tuyến tụy, phổi, ruột kết... Vì vậy, cùng với nhau, hai nghiên cứu về Covid-19 và ung thư hứa hẹn sớm đưa ra thị trường một loại thuốc cứu mạng nhiều người.

Trước đó, một nghiên cứu khác từ nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi bác sĩ Ettore Crimi từ Trường Đại học Trung tâm Florida ở Orlando - Mỹ cũng chứng minh rằng thói quen uống thuốc trị cholesterol cao đều đặn khi được chỉ định có thể giúp giảm nguy cơ tử vong đến 37% cho dù phải đối diện với chủng Covid-19 nguy hiểm hay bản thân người bệnh thuộc đối tượng nguy cơ. Ngoài ra thuốc cũng có lợi nếu ứng dụng như biện pháp dự phòng cho người không bị cholesterol cao nhưng có hệ miễn dịch dễ "nổi loạn" vì các bệnh lý hay vấn đề sức khỏe khác, vốn gây nguy hiểm khi mắc Covid-19.

Theo Medical Xpress, các nhà nghiên cứu đã phân tích hồ sơ y tế của gần 39.000 bệnh nhân nhập viện vì Covid-19 để đi đến kết quả trên. Nhiều người trong số họ từng dùng statin thường xuyên, một loại thuốc rất phổ biến được chỉ định cho người có cholesterol cao. Phân tích cho thấy dù thuộc đối tượng nguy cơ, những người có dùng statin này giảm mạnh rủi ro bị chuyển đến phòng chăm sóc đặc biệt (do bệnh trở nặng) hoặc hình thành huyết khối, hoặc phải điều trị lâu dài vì những di chứng sau cơn bệnh cấp tính.

Những phát hiện này một lần nữa khẳng định cơ sở khoa học của lời khuyên rằng ngoài các biện pháp tấn công trực tiếp vào Covid-19 như vaccine, thuốc kháng virus, chúng ta cũng đừng quên nghiên cứu tác dụng song song của các thuốc điều trị bệnh nền.