Ngày 23/6, tại Hà Nội, Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) và Tổ chức Hợp tác Phát triển GIZ phối hợp tổ chức lễ tổng kết dự án Lưới điện Thông minh cho Năng lượng Tái tạo và Hiệu quả Năng lượng (SGREEE) .

NỀN TẢNG CHO CHUYỂN DỊCH NĂNG LƯỢNG Ở VIỆT NAM

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), năng lượng tái tạo tại Việt Nam đã phát triển rất nhanh trong những năm qua. Tuy nhiên, việc phát triển nhanh chóng của năng lượng mặt trời và gió lại đang làm quá tải hệ thống lưới điện quốc gia.

Vào năm 2020, hơn 100.000 công trình năng lượng mặt trời trên mái nhà được lắp đặt và ít nhất 15 nhà máy năng lượng mặt trời đã được kết nối vào lưới điện. Năm 2021, có ít nhất 84 nhà máy điện gió đi vào hoạt động.

Do công suất điện mặt trời và điện gió đã vượt quá khả năng hòa lưới điện, nên năm 2022, Trung tâm Điều phối Hệ thống điện Quốc gia của Việt Nam đã thông báo tạm dừng phê duyệt mới cho các dự án năng lượng mặt trời và gió. Để đảm bảo đạt được mục tiêu năng lượng tái tạo của Việt Nam đạt mức 50% năng lượng mặt trời và gió vào năm 2045, EVN sẽ phải nâng cấp quy hoạch và đầu tư mở rộng lưới điện.

Dự án SGREEE được Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển CHLB Đức (BMZ) tài trợ,  ủy quyền cho Tổ chức GIZ thực hiện từ năm 2017 trong khuôn khổ Sáng kiến công nghệ khí hậu của Đức (DKTI), nhằm hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong việc thực hiện Lộ trình Lưới điện Thông minh, hướng tới thúc đẩy hiện đại hóa và tự động hóa hệ thống truyền tải và phân phối điện quốc gia.

Ông Markus Bissel, Giám đốc dự án SGREEE, cho biết Dự án đã phối hơp chặt chẽ với Cục Điều tiết Điện lực nhằm hỗ trợ các chuyên gia ngành năng lượng Việt Nam phát triển một Lưới điện Thông minh, chẳng hạn như việc số hóa và tính linh hoạt của hệ thống cấp điện, cho phép một tỉ trọng lớn các nguồn năng lượng tái tạo được hòa lưới và hỗ trợ tốt hơn hiệu quả năng lượng.

“Quá trình chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam đang đối mặt với vô vàn thách thức trong khi quốc gia phải thực hiện các mục tiêu tăng trưởng các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng, các mục tiêu kinh tế - xã hội và giảm phát thải CO2. Trong giai đoạn đầu, quá trình chuyển dịch năng lượng đặt ra cho Việt Nam nhiều vấn đề cốt lõi cần giải quyết”, ông Markus Bissel nhận định.

Năng lượng mặt trời và năng lượng gió khác với các nguồn điện truyền thống như than, khí đốt tự nhiên hoặc thủy điện ở một số điểm như nguồn điện truyển thống có thể sản xuất điện theo yêu cầu, nhưng năng lượng mặt trời và năng lượng gió là không liên tục vì không phải lúc nào cũng có ánh nắng mặt trời và gió không phải lúc nào cũng có. Điện mặt trời mái nhà thường có quy mô và năng suất nhỏ hẹp, nên hệ thống kết nối đưa điện từ nơi sản xuất lên lưới đòi hỏi phải phức tạp và thông minh hơn.

"Chúng tôi mong rằng những đề xuất của dự án sẽ thực sự hữu ích đối với việc sửa đổi Lộ trình phát triển Lưới điện thông minh - một tài liệu quan trọng, có ý nghĩa chiến lược cho phát triển lưới điện thông minh tại Việt Nam”, ông Markus Bissel nói.

CẦN CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH PHỤ TẢI ĐIỆN

Theo các chuyên gia đánh giá, sau 5 năm thực hiện, dự án SGREEE đã đạt được nhiều thành công, tập trung vào 3 lĩnh vực chính: Hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, Nâng cao năng lực và Hợp tác kỹ thuật.

Với hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, dự án đã hỗ trợ cung cấp thông tin và tư vấn chiến lược cho Cục Điều tiết điện lực và các bên liên quan nhằm cải thiện khung pháp lý của Việt Nam trong lĩnh vực lưới điện thông minh, trong đó bao gồm việc đề xuất cập nhật Lộ trình Lưới điện thông minh, đề xuất sửa đổi Luật điện lực và thúc đẩy chương trình điều chỉnh phụ tải ở Việt Nam.

Trong lĩnh vực Nâng cao năng lực, dự án SGREEE đã thành lập website Trung tâm Chia sẻ Kiến thức Việt Nam về lưới điện thông minh (http://smart-grid.vn/) và Cộng đồng Lưới điện Thông minh Việt Nam trên Facebook với gần 1.000 thành viên (https://www.facebook.com/groups/smartgridvn). Dự án đã tổ chức thành công sự kiện Tuần lễ Lưới điện Thông minh Việt Nam 2019 - sự kiện cấp quốc gia đầu tiên của Việt Nam về phát triển lưới điện thông minh.

Ở lĩnh vực Hợp tác công nghệ, các chuyên gia ngành điện đã được học hỏi, trao đổi kiến thức và kinh nghiệm về các giải pháp công nghệ hiện đại đối với hệ thống cung cấp điện thông minh ở tầm quốc tế, chia sẻ các góc nhìn sâu hơn về những lợi ích mà các giải pháp này có thể mang lại cho ngành điện Việt Nam.

Hội thảo tổng kết đã đưa ra khuyến nghị về các cơ chế hỗ trợ trực tiếp và phân tích giá cũng như mô hình Đơn vị dịch vụ Điều chỉnh phụ tải để thúc đẩy chương trình điều chỉnh phụ tải, nhằm góp phần giảm tải cao điểm trên hệ thống lưới điện quốc gia và của địa phương.

Ngành điện Việt Nam cần xây dựng các cơ chế hỗ trợ trực tiếp thông qua cơ chế khuyến khích tài chính trên cơ sở tín hiệu giá; cơ chế khuyến khích tài chính trực tiếp và phương pháp phân tích chi phí - lợi nhuận của các cơ chế khuyến khích.

Đại diện Cục Điều tiết điện lực, cho biết khi dự án bắt đầu triển khai, Việt Nam chưa đưa ra cam kết thực hiện mục tiêu Net zero phát thải khí nhà kính. Với các cam kết mạnh mẽ của chính phủ tại Hội nghị Biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc (COP26), Việt Nam đang tích cực hiện thực hóa quá trình chuyển dịch năng lượng hiệu quả, trong đó việc chuyển đổi cơ sở hạ tầng năng lượng bao gồm cả việc nâng cấp lưới điện truyền thống trở thành lưới điện thông minh là điều cần thiết.

Những kết quả từ Dự án SGREEE đã cụ thể hóa chủ trương của Chính phủ và của Bộ Công Thương về thực hiện Chương trình điều chỉnh phụ tải điện (Chương trình DR) nằm trong Chương trình quốc gia về Quản lý nhu cầu điện giai đoạn 2018-2020, định hướng đến năm 2030.

Để triển khai thực hiện các Chương trình DR, Chính phủ Việt Nam cũng đã xác định cần phải xây dựng và ban hành đầy đủ và đồng bộ cơ chế tài chính, cơ chế giá điện, cơ chế khuyến khích bao gồm cả cơ chế quản lý, giám sát việc thực hiện phù hợp với các giải pháp về tài chính.

“Với mục tiêu giai đoạn 2021-2030 khi khung pháp lý đã dần hoàn thiện sẽ chuyển dần việc thực hiện Chương trình điều chỉnh phụ tải điện từ thông qua hình thức ưu đãi phi thương mại với sự tham gia tự nguyện của khách hàng sử dụng điện sang thực hiện các Chương trình điều chỉnh phụ tải điện thông qua hình thức khuyến khích tài chính trực tiếp và cơ chế giá điện”, đại diện Cục Điều tiết điện lực nhấn mạnh.