Công nghệ chip, bán dẫn đang là lĩnh vực được nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đầu tư vào Việt Nam. Đây cũng là lĩnh vực được nhiều địa phương quan tâm, chủ động kêu gọi vốn đầu tư. Song, công nghiệp chip, bán dẫn là lĩnh vực công nghệ cao và rất đặc thù. Từ góc nhìn của bà, việc kêu gọi thu hút đầu tư của các địa phương vào lĩnh vực này nên như thế nào để tránh tình trạng “nhà nhà” xúc tiến đầu tư, các tỉnh cạnh tranh với nhau như đã từng diễn ra?

Công nghiệp chip, bán dẫn là cơ hội mới của Việt Nam, với nhiều tiềm năng trong tương lai. Tuy nhiên, với các địa phương, không phải cứ có lĩnh vực mới đều cùng nên lao vào.

Với chuyên môn về quản trị chiến lược, triết lý của tôi là chiến lược dựa trên giá trị (value-based strategy). Triết lý này giúp hướng sự tập trung vào những điều cốt lõi nhất khi môi trường xung quanh quá phức tạp và nhiều biến động: cái gì tạo giá trị cho khách hàng để họ sẵn sàng trả giá cao? Cái gì tạo giá trị cho nhân viên và nhà cung cấp để họ sẵn sàng đồng hành?

Triết lý này giải thích tại sao, cho dù ở lĩnh vực kinh tế nào, hay ở bất kỳ khu vực địa lý nào, cũng sẽ luôn có một vài doanh nghiệp vượt trội về lợi nhuận. Triết lý này cũng giải thích hiện tượng hợp tác cạnh tranh giữa các đối thủ như Samsung và Apple, hay sắp tới đây là Honda và Nissan. Sự hợp tác cạnh tranh này nhằm hướng tới một mục đích cao cả hơn, tạo giá trị chung cho cả hai phía.

Triết lý này hoàn toàn có thể áp dụng vào các địa phương. Thông qua việc đánh giá Chỉ số phức tạp kinh tế (Economic Complexity Index - ECI), cụ thể là các hoạt động kinh tế hiện diện tại địa phương, bao gồm tính đa dạng của các sản phẩm xuất khẩu và tính phổ biến của các sản phẩm đó, các địa phương có thể đánh giá năng lực, lợi thế cạnh tranh và dự báo tương lai, việc đánh giá này sẽ giúp các địa phương chủ động hơn trong quá trình xây dựng chiến lược.

Thứ nhất, tránh việc các tỉnh, thành phố đều chạy theo một xu hướng mới, cạnh tranh lẫn nhau, mà phần lớn, xu hướng đó không có độ liên quan đủ lớn với năng lực hiện tại, dẫn tới rủi ro thất bại, như trường hợp thành phố Las Vegas, nổi tiếng về du lịch, giải trí gắn với sòng bạc, đã nỗ lực đa dạng hóa về công nghệ và đổi mới sáng tạo từ gần 10 năm trở lại đây nhưng kết quả không khả quan.

Thứ hai, giúp các tỉnh, thành phố xây dựng lộ trình phát triển phù hợp, thu hút đầu tư đúng chỗ, tăng hiệu suất và phát triển bền vững.

Mới đây, cùng với đề xuất thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất thủ tục đầu tư đặc biệt để hút nhà đầu tư vào những dự án công nghệ cao, trong đó nhấn mạnh quan điểm từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Theo bà, sự khác nhau này là như thế nào và cách thức quản lý công này, có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh hiện nay?

Tiền kiểm hay hậu kiểm đều có những điểm mạnh và điểm yếu riêng. Với tiền kiểm, nhà đầu tư có thể, do cố ý hoặc vô tình, làm quá lên về khả năng thực của mình, dẫn tới không có đủ khả năng đáp ứng hoặc thực hiện khi đi vào thực tiễn. Với hậu kiểm, khi để hậu quả diễn ra thì đã quá muộn để có thể khắc phục.

Trong cả hai trường hợp, khi sự việc không như ý muốn, các vấn đề thường sẽ không thể được giải quyết nhanh chóng, mà sẽ đi kèm các quy trình về kiểm định, kiện cáo nhiều năm. Cả hai bên đều thiệt thòi và mất mát cả về thời gian, năng lượng và tiền bạc.

Vì việc áp dụng một cách máy móc chưa bao giờ là giải pháp cho các mối quan hệ đối tác lâu dài, đối với tôi, việc quan trọng hơn cần được đầu tư thời gian và công sức nằm ở cả hai phương pháp, nhưng cần được áp dụng triết lý chiến lược dựa trên giá trị.

Thứ nhất, ở phần tiền kiểm, tạm gọi là giai đoạn kêu gọi, chào mời, là sự chia sẻ về giá trị và tầm nhìn với nhà đầu tư. Ở đây, việc lựa chọn nhà đầu tư phù hợp về lĩnh vực đầu tư với địa phương, có khả năng tạo giá trị cộng hưởng, là quan trọng nhất.

Thứ hai, ở phần hậu kiểm, khi nhà đầu tư đã vào, sẽ cần khả năng quản lý, quản trị của địa phương, để đồng hành cùng nhà đầu tư về lâu dài. Ở giai đoạn này, có thể kể tới khả năng của địa phương trong việc kết nối chuỗi cung ứng của nhà đầu tư với các doanh nghiệp khác trên địa bàn, hoặc với các địa phương khác, tạo điều kiện cùng phát triển. Với viễn cảnh một mối quan hệ hợp tác cùng thắng với nhiều cơ hội mới trong tương lai, nhà đầu tư sẽ có động lực để chấp hành các quy định trong hợp đồng.

Theo bà, vai trò của khu vực công ở đây nên như thế nào để vừa đảm bảo quản lý, vừa thúc đẩy đầu tư?

Nếu áp dụng triết lý chiến lược dựa trên giá trị vào khu vực công và trong bối cảnh các địa phương thu hút đầu tư ở Việt Nam, các địa phương có thể chủ động hoạch định chiến lược của mình, xác định các lĩnh vực cần thu hút đầu tư, các nhà đầu tư tiềm năng và chuẩn bị năng lực để thu hút họ. Để lựa chọn được nhà đầu tư tốt, nhà đầu tư phải thấy được giá trị của địa phương trong việc tạo ra giá trị cho khách hàng của họ, từ đó giúp họ tăng lợi nhuận.

Việc đó có thể đạt được thông qua việc tính toán Chỉ số phức tạp kinh tế của các địa phương và hành động trên hai điểm.

Một là, thông qua Chỉ số phức tạp kinh tế để xác định lợi thế cạnh tranh trong năng lực sản xuất của từng địa phương, từ đó, tạo chính sách thu hút nhà đầu tư lớn và uy tín của lĩnh vực phù hợp, nghĩa là có độ liên quan cao nhất với lĩnh vực sản xuất của nhà đầu tư đó. Việc này sẽ giúp nhà đầu tư giảm chi phí chuẩn bị, chi phí đào tạo nhân lực, tăng hiệu suất cho nhà đầu tư.

Hai là, rà soát chuỗi cung ứng của nhà đầu tư và xác định các doanh nghiệp và địa phương nào có năng lực sản xuất phù hợp với việc trở thành nhà cung cấp một số cấu phần cho nhà đầu tư với mức giá cạnh tranh, từ đó giúp nhà đầu tư tối ưu chi phí môi trường và giảm chi phí đầu vào, tăng hiệu suất.

Khi thực hiện hai hành động này, các địa phương cũng được hưởng lợi trong việc tăng Chỉ số phức tạp kinh tế, giảm sự cạnh tranh và tăng tính hợp tác cạnh tranh để cộng hưởng cùng phát triển. Ngoài ra, các địa phương sẽ đóng vai trò then chốt trong việc đưa doanh nghiệp Việt vào chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua sự hiện diện của doanh nghiệp FDI tại địa bàn.

VnEconomy 30/01/2025 14:00

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 4+5-2025 phát hành ngày 27/1/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1194