Phát biểu tại Hội nghị Thường trực Chính phủ gặp mặt đầu xuân các doanh nghiệp nhà nước tiêu biểu cuối tuần qua, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, doanh nghiệp nhà nước đã thể hiện vai trò to lớn trong việc giải quyết công ăn việc làm, đóng góp ngân sách nhà nước, thực hiện sứ mệnh điều tiết những bất cập và mặt trái của thị trường khi nền kinh tế gặp khó khăn. 

"ÔNG LỚN" NHÀ NƯỚC ĐÓNG GÓP 17% THU NỘI ĐỊA

Bộ trưởng dẫn chứng, nếu không có các ngân hàng thương mại nhà nước thì điều hành chính sách tiền tệ rất khó khăn. Nếu không có các tập đoàn như Petrolimex thì vừa qua, việc ứng phó với khủng hoảng về năng lượng, xăng dầu rất vất vả… Doanh nghiệp nhà nước cũng có rất nhiều đóng góp cho xã hội từ việc xây dựng cơ sở hạ tầng đến an sinh xã hội.

Về đóng góp với ngân sách nhà nước, lãnh đạo Bộ Tài chính nêu rõ, trong báo cáo về ngân sách tài chính 2023, có 676 doanh nghiệp nhà nước, trong đó có 19 tập đoàn và tổng công ty.

Năm 2023 doanh nghiệp nhà nước nộp 261 nghìn tỷ đồng tiền thuế, chiếm 17% thuế nội địa. Riêng 2 tháng đầu năm doanh nghiệp nhà nước đã nộp ngân sách 36.894 tỷ đồng.

"Những năm qua doanh nghiệp nhà nước bền vững hơn trong các lĩnh vực kinh doanh, nợ thuế cũng ít hơn. Hiện nợ thuế của doanh nghiệp nhà nước là 17.032 tỷ đồng, trong khi các doanh nghiệp lĩnh vực khác nợ thuế khoảng 150 nghìn tỷ đồng", ông Phớc nói.

NHIỀU BẤT CẬP TRONG ĐẦU TƯ VỐN NHÀ NƯỚC VÀO DOANH NGHIỆP

Tại hội nghị, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc trao đổi thêm một số thắc mắc, kiến nghị của các đại biểu.

Liên quan tới luật thay thế Luật số 69/2014/QH13 về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, hiện Bộ Tài chính rất trăn trở và lấy ý kiến nhiều vòng nhưng có đơn vị không quan tâm đến vấn đề thể chế và việc sửa luật, do đó, sau này khi thực hiện sẽ dễ gặp vướng mắc.

Một số bất cập của quy định hiện hành đó là các doanh nghiệp mà Nhà nước đầu tư trực tiếp nắm giữ dưới 100% vốn điều lệ không thuộc đối tượng điều chỉnh, việc quản lý, đầu tư vốn vào các doanh nghiệp này thông qua người đại diện vốn để thực hiện quyền của chủ sở hữu vốn nhà nước.

Bên cạnh đó, việc đầu tư vốn, bao gồm cả việc bổ sung và rút vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chưa chủ động, kịp thời, linh hoạt như việc đầu tư vốn vào Vietnam Airlines, các ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước... Việc đầu tư bổ sung vốn cho doanh nghiệp được quy định của pháp luật ngân sách thuộc lĩnh vực chi đầu tư phát triển nhưng chưa xác định rõ trong đầu tư công...

Chính vì vậy, Bộ Tài chính muốn lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong vấn đề tự chủ trong sản xuất kinh doanh, quản lý đầu vào hay đầu ra, quyền tự quyết trong vấn đề trả lương để thu hút người tài, giải quyết các vấn đề khoa học phát sinh… 

"Tại sao các doanh nghiệp khác trả lương cao mà doanh nghiệp mình không trả lương cao được, tại sao bên ngoài đổi mới công nghệ mà mình không đổi mới được? Do đó, cần có chính sách để các doanh nghiệp tự chủ trong trả lương", Bộ trưởng Phớc nêu vấn đề.

Cũng tại hội nghị, hai "ông lớn" nhà nước kiến nghị sớm được tăng vốn điều lệ, đó là Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) và Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn.

Theo đó, để sớm đạt được các mục tiêu đã đề ra, ACV kiến nghị sớm phê duyệt tăng vốn bằng nguồn lợi nhuận để lại của tổng công ty, tiến tới tăng vốn bằng khu bay để giảm gánh nặng ngân sách nhà nước vào đầu tư nâng cấp sửa chữa các khu bay, tạo chủ động cho doanh nghiệp cảng trong việc đầu tư phát triển.

Lãnh đạo Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn cũng đề nghị Bộ Tài chính xem xét cấp vốn trung và dài hạn đảm bảo cho tổng công ty được phát triển các dự án trọng điểm vừa tạo thế cạnh tranh bền vững vừa đảm bảo thực hiện chiến lược, kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch đầu tư phát triển 5 năm của giai đoạn 2021 - 2025 đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, cụ thể là chấp thuận và tạo điều kiện để tổng công ty tăng vốn điều lệ từ 6.931 tỷ đồng lên 10.445 tỷ đồng.

Đóng góp ý kiến về sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, lãnh đạo Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn đề nghị điều chỉnh quy định về phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước theo hướng cho phép một số doanh nghiệp nhà nước kinh doanh hiệu quả trong nhiều năm liền, có các dự án đầu tư phát triển lớn, hiệu quả được chủ động giữ lại phần lợi nhuận sau thuế sau khi đã trích lập các quỹ theo quy định. Từ đó, có thể bổ sung vốn điều lệ phục vụ đầu tư phát triển các dự án, đảm bảo khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Về vấn đề lợi nhuận để lại, Bộ trưởng chia sẻ rất băn khoăn chuyện này.  Tuy nhiên, việc tăng vốn cho doanh nghiệp nào, đầu tư cho doanh nghiệp nào là do Thủ tướng Chính phủ quyết định, không thể tạo cơ chế để đầu tư tràn lan, không biết hiệu quả ra sao.

Để doanh nghiệp phát triển, theo lãnh đạo Bộ Tài chính, điều quan trọng là thị trường nhưng doanh nghiệp phải chứng minh rằng có sản phẩm tốt và có sức cạnh tranh.Thị trường rất quan trọng vì đánh giá sản phẩm và đánh giá nỗ lực của doanh nghiệp. Như người Mỹ nói "nền kinh tế trọng cung" có nghĩa rất quan trọng đầu vào, đầu cung cấp. Người ta dùng điện sạch thì mình cũng phải dùng điện sạch, người ta dùng công nghệ mới mình phải dùng công nghệ mới và nguyên liệu tốt để tạo sản phẩm tốt, có sức cạnh tranh. 

Về thể chế, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh giao quyền tự chủ cho doanh nghiệp, kể cả Luật Đấu thầu ban hành, khi gặp vướng cũng sửa ngay.

Bộ trưởng cũng gợi mở các doanh nghiệp nhà nước phải bàn đến kinh tế xanh, tuần hoàn và vai trò của kinh tế số. Đối với từng ngành nghề, phải bàn tính kỹ, thiếu cơ chế phải trình Chính phủ để quyết cơ chế, vượt thẩm quyền Chính phủ thì trình Quốc hội để quyết sớm thì mới có thể phát triển hùng mạnh và bền vững. Cốt lõi của nền kinh tế là doanh nghiệp, doanh nghiệp vừa có vai trò trụ đỡ nhưng cũng là yếu tố đột phá của nền kinh tế.