Nhiều sai lầm, khủng hoảng đến từ xếp hạng tín nhiệm

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, đã nhấn mạnh như vậy tại Đối thoại chuyên đề lần 2 về thị trường trái phiếu doanh nghiệp với chủ đề: "Cá nhân đầu tư trái phiếu doanh nghiệp: Nhận diện và ứng xử với rủi ro".

TIẾP CẬN NỀN TẢNG NHÀ ĐẦU TƯ SÂU, RỘNG

Hiện có nhiều doanh nghiệp vì không có xếp hạng tín nhiệm, nên dù bản chất, năng lực và uy tín khác hẳn nhau nhưng lãi suất phát hành tương tự nhau trên thị trường, khiến cả những nhà đầu tư chuyên nghiệp như công ty chứng khoán đều gặp khó khăn trong quá trình đánh giá.

Vì vậy, khi tham gia đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp, họ phải tự dùng hệ thống đánh giá tính nhiệm nội bộ. Tuy nhiên, kết quả đánh giá cùng một doanh nghiệp dưới góc độ ngân hàng A, B, C lại đem đến những kết quả khác nhau.

Đây cũng là lý do Bộ Tài chính cùng Hiệp hội và các cơ quan quản lý tập trung phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ trước, nhằm tạo ra đường cong lãi suất chuẩn, cho kỳ hạn chuẩn, từ 1 năm đến 30 năm, với mức xếp hạng của quốc gia. Các cơ quan quản lý nhà nước đã lường đoán trước các rủi ro có thể xảy ra với thị trường và có những biện pháp, điều chỉnh chính sách cụ thể, để hình thành những hành lang bảo vệ tốt hơn, ngăn ngừa rủi ro cho các nhà đầu tư cá nhân.

Tôi cảm thấy vui vì thấy nhiều doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu chủ động xếp hạng tín nhiệm chính doanh nghiệp của mình, để tăng tính minh bạch và khách quan về chất lượng, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp với thị trường nói chung và các nhà đầu tư nói riêng.

Bởi trong thị trường nợ nói chung và thị trường trái phiếu nói riêng, khi một doanh nghiệp phát hành trái phiếu, ngoài mục đích huy động vốn với lãi suất hấp dẫn, một trong những mục tiêu doanh nghiệp đạt được, đó là, xây dựng và hình thành một nền tảng nhà đầu tư.

Nền tảng nhà đầu tư càng rộng, càng sâu sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận thị trường vốn sau này càng ngày càng tốt hơn, thuận lợi hơn. Đồng thời, quy mô huy động vốn lớn hơn và chi phí hợp lý hơn để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh ngày càng hiệu quả.

Tất nhiên, đây là một quá trình không tự nhiên có, mà doanh nghiệp cần có chiến lược, chủ động trong thực thi chiến lược. Quá trình xây dựng nền tảng nhà đầu tư phụ thuộc vào tính minh bạch của chính doanh nghiệp, hiệu quả hoạt động kinh doanh, sự cam kết, nhất quán trong hành động của doanh nghiệp, thể hiện ra bằng kết quả hoạt động kinh doanh với các nhà đầu tư. 

Xếp hạng tín nhiệm không phải một mô hình kinh doanh thông thường, mà là tâm huyết của những người làm tài chính của thị trường Việt Nam trong suốt 20 năm trở lại đây. Tôi đánh giá cao những doanh nghiệp dám xông pha, dám rót tiền để triển khai hoạt động định hạng tín nhiệm trong giai đoạn đầu phát triển của thị trường tài chính. Tham gia thị trường vào thời điểm này, không chỉ là cơ hội, mà còn là sứ mệnh quan trọng với những người làm nghề.

XẾP HẠNG TÍN NHIỆM KHÔNG PHẢI CÂY ĐŨA THẦN TOÀN NĂNG!

Tuy nhiên, kể cả các thị trường tài chính lớn trên toàn cầu như Mỹ, vẫn có những khủng hoảng xếp hạng tín nhiệm. Người ta đặt nghi vấn, phương pháp xếp hạng tín nhiệm có đúng, đủ khách quan và minh bạch không? Năng lực của các công ty xếp hạng tín nhiệm có theo kịp với sự thay đổi của thị trường, để dự đoán, đánh giá đúng rủi ro của thị trường và doanh nghiệp. Từ đó, đưa ra xếp hạng tín nhiệm phù hợp và phản ánh đúng nhất rủi ro của doanh nghiệp trong một điều kiện kinh tế nhất định.

Mô hình các công ty xếp hạng tín nhiệm không phải là phương pháp hoàn hảo, tuyệt đối an toàn cho tất cả thị trường tài chính và cho nhà đầu tư, mà chỉ là biện pháp, công cụ mang tính bổ trợ.

Thị trường cần các giải pháp mang tính toàn diện khác, trong đó, có chính sách, khung khổ pháp lý, cơ sở hạ tầng, sự tuân thủ và tính nghiêm túc, trách nhiệm, chuyên nghiệp của các doanh nghiệp và của các nhà phát hành.

Đặc biệt, cần nâng cao nhận thức và hiểu biết của nhà đầu tư. Hơn ai hết, họ phải là người chịu trách nhiệm kiểm soát rủi ro cho các khoản đầu tư.

Việc xếp hạng tín nhiệm hiện nay ở Việt Nam đang chủ yếu xuất phát từ chính mong muốn của doanh nghiệp trong việc xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp, hoạt động minh bạch, nên chủ động tìm kiếm đến các công ty định hạng tín nhiệm.

Tuy nhiên, ở nước ngoài, chính các nhà đầu tư mới là người có nhu cầu, họ yêu cầu các chủ thể phát hành trái phiếu phải có định hạng tín nhiệm trước khi phát hành. Ngoài ra, những doanh nghiệp kinh doanh trên phạm vi rộng, muốn xây dựng thương hiệu để huy động vốn trên thị trường quốc tế, thông thường sẽ chọn 2 đến 3 công ty xếp hạng tín nhiệm.

Nếu chỉ cho một công ty làm dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, không khỏi lo lắng, có hay không lợi ích nhóm. Vì vậy, theo kế hoạch của Bộ Tài chính, đến năm 2030, sẽ có tối đa 5 công ty xếp  hạng tín nhiệm, đảm bảo tính minh bạch và khách quan, giúp thị trường phát triển. Điều này đòi hỏi các công ty xếp hạng tín nhiệm phải cạnh tranh với nhau và nâng cao năng lực, để cung cấp sản phẩm, dịch vụ với chất lượng cao nhất.

Chúng tôi cũng đang tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp, hội viên làm việc với doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm hàng đầu trên thế giới để sớm hình thành một công ty liên doanh về xếp hạng tín nhiệm. Những công ty phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng bắt buộc phải xếp hạng tín nhiệm, sẽ tạo ra chuẩn mực lãi suất chuẩn, cơ sở định giá chuẩn cho trái phiếu doanh nghiệp phát hành trên thị trường trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, đưa ra định hạng tín nhiệm mới là khởi đầu, phải truyền thông để giúp cho nhà đầu tư sử dụng công cụ này trong việc đưa ra quyết định đầu tư vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp, mới là điều quan trọng.