Phát biểu tại toạ đàm trực tuyến Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp “Cân bằng lợi ích giữa nhà phát hành và nhà đầu tư” sáng 16/8 do Tạp chí kinh tế Việt Nam/VnEconomy tổ chức, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch HĐQT Fiin Ratings (FiinGroup) cho hay, trong bối cảnh hiện nay, phát hành trái phiếu là cơ hội giúp cho doanh nghiệp tiếp cận vốn đầu tư phát triển, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19, nếu không có kênh trái phiếu sẽ trở thành gánh nặng lớn cho ngân hàng.

Tính riêng giá trị phát hành đang lưu hành, số dư trái phiếu so với dư nợ ngân hàng chiếm khoảng 12% nhưng tính trên phần dư nợ trung và dài hạn chiếm khoảng hơn 30%. “Nếu không có kênh trái phiếu qua từng đấy năm thì tôi nghĩ nhiều doanh nghiệp đã quỵ, hệ thống ngân hàng thêm gánh nặng, vốn tự có ngân hàng không đáp ứng được”, ông Thuân nhấn mạnh.

Theo ông Thuân, suốt hơn 10 năm phục vụ thị trường, có những nhà đầu tư cá nhân có tài sản hơn 2 tỷ đồng nhưng những chỉ số cơ bản có khi họ không biết.

Đối với doanh nghiệp phát hành thì vàng thau lẫn lộn. Fiin Ratings đã rà soát rất kỹ, một số doanh nghiệp phát hành lãi suất lại cao hơn đáng kể so với các công ty dự án. Công ty dự án họ có tài sản để thế chấp nhưng trong phương pháp luận cơ bản của xếp hạng tín nhiệm thì tài sản thế chấp không có giá trị nhiều lắm ngoại trừ với ngân hàng phát hành là bên mua trái phiếu phát hành riêng lẻ. Phát hành riêng lẻ cho công ty quỹ, công ty bảo hiểm thì họ không thể làm gì với tài sản thế chấp chưa nói đến nhà đầu tư cá nhân. 

Khung pháp lý bây giờ thiên về hướng niêm yết hay không niêm yết. Nếu mà đầu tư vào trái phiếu, niêm yết hay không niêm yết thì ai dám đảm bảo niêm yết trả nợ tốt hơn? Nên với vai trò xếp hạng tín nhiệm của Fiin Ratings là cần thiết, dù còn mới 4 nhà xếp hạng thôi nhưng hi vọng không chỉ giúp thị trường, giúp nhà đầu tư yếu thế, nhỏ lẻ mà giúp cả doanh nghiệp phát hành xây dựng hồ sơ năng lực tín dụng trên thị trường trong nước và quốc tế tốt hơn, hỗ trợ cơ quan quản lý xây dựng chính sách, quy chuẩn đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cho hợp lý.

“Dù pháp luật có nhiều quy định mới rất tốt nhưng tôi nghĩ đồng hành cùng đơn vị xếp hạng tín nhiệm như chúng tôi thời gian tới giúp khung pháp lý chính xác hơn, đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư, chuẩn hoá đơn vị phát hành”, ông Thuân nhấn mạnh. 

Đề cập chi tiết hơn đối với rủi ro mua trái phiếu, theo ông Thuân, ở góc độ quản lý minh bạch thông tin thì hiện tại có 18-19 triệu thể nhân, người vay. Trên hệ thống ngân hàng dư nợ 375 tỷ USD thì Ngân hàng Nhà nước nắm được, còn nửa triệu nhà đầu tư trái phiếu, đầu tư vào mấy nghìn doanh nghiệp phát hành toàn công ty dự án, ít doanh nghiệp có thương hiệu, hồ sơ tốt.

Nói thẳng CIC không biết, Bộ Tài chính có vấn đề thanh kiểm tra thôi, doanh nghiệp không niêm yết thì Uỷ ban chứng khoán Nhà nước không biết, Sở giao dịch chứng khoán không biết.

"Lưu ý với độc giả, nếu là cổ đông một năm còn được họp một lần, được tiếp cận thông tin kênh đại chúng, còn trái chủ thì tiền bỏ ra 5 năm, 10 năm dài hơn thế nên thiếu minh bạch không có đầy đủ thông tin mà cứ nhìn lãi suất cao để đầu tư thì một ngày tin nhắn điện thoại không "tin ting" nữa không biết kêu ai, gặp vấn đề về an toàn hệ thống", ông Thuân khuyến cáo.

Bên cạnh đó, theo ông Thuân, hiện tại cũng đang thiếu thị trường thứ cấp. Thị trường sơ cấp quy mô to nhưng chỉ phát triển dài hạn được khi có thị trường thứ cấp.

Hiện tại thị trường thứ cấp, giao dịch chủ yếu OTC, giao dịch sang tay, tại công ty chứng khoán. Thị trường trái phiếu, theo thông lệ quốc tế, thanh khoản không thể lớn như thị trường chứng khoán được. Một bộ nhà đầu tư cần về thanh khoản, cần tài chính có thể bán ngay, lợi tức có thể thay đổi. 

Kết luận lại, theo ông Thuân, nếu nhìn nhận 3-5 năm nữa, thì rủi ro cho thị trường tài chính Việt Nam chính là cục nợ trái phiếu này. Đây là một thứ chúng ta cần theo dõi hoàn thiện để tránh đổ vỡ. Hãy nhìn sang Trung Quốc, Chính phủ Trung Quốc, thậm chí người cao nhất của Trung Quốc là ông Tập Cận Bình cũng tham gia xử lý các vụ vỡ nợ trái phiếu dù quy mô chúng ta nhỏ nhưng với mức 15% quy mô dư nợ toàn hệ thống thì xứng đáng được quan tâm bên cạnh vấn đề khác, đặc biệt trong bối cảnh covid nhiều doanh nghiệp đứt gãy dòng tiền. Do đó, cơ quan quản lý, chuyên gia cần phải bàn vấn đề này, vì quy mô quá lớn mà ấn số rất nhiều.