Báo cáo tại Hội nghị trực tuyến và trực tiếp lần thứ XII với 28 tỉnh, thành phố ven biển của Ban chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), cho thấy việc chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo thẻ vàng của Ủy ban châu Âu (EC) đến nay cơ bản đã khắc phục được các nội dung theo khuyến nghị của EC.

MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG KHÔNG CÒN TÀU CÁ VI PHẠM

Tính đến ngày 6/1/2025, qua rà soát, thống kê nắm được tổng số đội tàu cá cả nước là 84.536 chiếc, trong đó, cập nhật trên VN-Fishbase là 83.648 chiếc (đạt 98,9%), đã cấp giấy phép khai thác thủy sản còn hạn cho đội tàu từ 15 mét trở lên 25.942/28.728 chiếc, đạt 90,3%. Tàu cá có chiều dài 15 m trở lên hoạt động khai thác thuỷ sản đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình đạt 100% (23.312 chiếc).

Công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác được thực hiện chặt chẽ hơn trước. Đến nay cả nước chưa phát hiện các trường hợp vi phạm IUU đối với các lô hàng xuất khẩu sang thị trường châu Âu.

Trong năm 2024, các địa phương đã khởi tố 32 vụ hình sự và đưa ra xét xử công khai 10 vụ liên quan đến hành vi tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép; lừa đảo chiếm đoạt tài sản; làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức, hợp thức hóa hồ sơ; liên quan hành vi tháo, gửi thiết bị giám sát hành trình (VMS), hợp thức hóa sơ vi phạm IUU; chế tạo, sử dụng trái phép vật liệu nổ… Tổng số tiền xử phạt hành vi vi phạm chống IUU là gần 100 tỷ đồng.

Việc kiểm soát sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài được thực hiện đầy đủ theo quy định quốc tế và khuyến nghị của EC.

Cụ thể, như tại Quảng Trị, đến nay không có tàu cá của tỉnh vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ; tàu cá đã lắp đặt VMS đạt 98,4%; tàu cá được cấp giấy phép khai thác thủy sản đạt 97,16%; tàu cá đánh dấu đạt 99,7%; cập nhật dữ liệu trên hệ thống phần mềm Vnfishbase đạt 100%; thu nộp nhật ký khai thác thủy sản của các thuyền trưởng tại cảng cá đạt 100%; tàu cá thông báo trước 1 giờ khi cập cảng đạt 100%; số lượng tàu cá cập và rời cảng được kiểm soát đạt so với yêu cầu.

Đặc biệt, Quảng Trị không còn tàu cá “3 không” (không đăng ký, không giấy phép khai thác, không đăng kiểm). Năm 2024, tỉnh này đã tổ chức 33 chuyến tuần tra xử phạt 62 trường hợp vi phạm liên quan đến IUU với số tiền 575,8 triệu đồng.

Tương tự, tỉnh Bình Định đã triển khai quyết liệt các biện pháp phòng, chống khai thác IUU và đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến này, toàn tỉnh có 5.988 tàu cá có chiều dài từ 6 mét trở lên được đăng ký. Trong đó, 3.190 tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên tham gia hoạt động đánh bắt thủy sản đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, đạt tỷ lệ 100%. Tỉnh đã hoàn thành việc cấp đăng ký cho tàu cá “3 không” trên địa bàn.

Đặc biệt, Bình Định ký kết Quy chế phối hợp quản lý tàu cá với các tỉnh phía Nam (Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Thuận) và Quy chế phối hợp quản lý tàu cá với nhóm 10 tỉnh miền Trung (từ Thanh Hóa đến Khánh Hòa).

Tại Quảng Ninh, đến nay đã đưa vào quản lý 100% tàu cá trên địa bàn tỉnh (5.556/5.556 chiếc). Thực hiện kiểm soát sản lượng khai thác tại cảng, kê khai tại các xã, phường đạt 86,7% sản lượng khai thác. Công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm trên biển được các lực lượng tăng cường. Từ đầu năm 2024 toàn tỉnh đã phát hiện, xử lý 481 trường hợp vi phạm, xử phạt số tiền 5.086,8 triệu đồng, trong đó xử lý hình sự 03 trường hợp và 01 trường hợp đang quá trình xử lý do tái phạm sử dụng xung điện để khai thác nguồn lợi thủy sản.

XỬ LÝ NGHIÊM CÁC TRƯỜNG HỢP VI PHẠM

Tuy nhiên, báo cáo nhận định, các vụ việc vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài dù đã giảm rõ rệt sau khi triển khai Nghị quyết số 04/2024 nhưng vẫn còn trường hợp vi phạm. Cả nước vẫn còn 888 tàu cá “3 không” tập trung tại các tỉnh miền Trung và miền Nam.

Việc gia hạn, cấp giấy phép khai thác thủy sản theo quy định vẫn còn chậm, tỷ lệ cấp giấy phép khai thác thủy sản còn hạn cho khối tàu từ 6 mét trở lên đến nay mới đạt 76,5%. Kết quả xác minh, xử lý các hành vi vi phạm ngắt kết nối VMS, vượt ranh giới cho phép trên biển, vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài vẫn còn rất thấp so với các vụ việc được phát hiện.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, hiện nay cách quản lý đội tàu khai thác còn đang mang tính chất hành chính, thiếu chủ động, vì vậy phải ứng dụng khoa học công nghệ để quản lý.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung phục vụ cho công tác quản lý đội tàu theo ngư trường, theo không gian biển xong trong quý 1/2025 và phải ban hành quy chế sử dụng dữ liệu dùng chung.

Mặt khác các bộ, ngành liên quan cần rà soát lại các quy định của pháp luật để xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Xây dựng các công cụ quản lý, quy định cụ thể mùa đánh bắt thủy hải sản nhằm hướng tới bảo vệ và phục hồi nguồn lợi thủy sản của Việt Nam không chỉ ở vùng khơi mà còn cả vùng lộng, vùng ven bờ. Tăng cường thanh, kiểm tra các cơ sở thu mua chế biến xuất khẩu và xử phạm nghiêm những trường hợp hợp thức hóa nguồn gốc thủy hải sản.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung cao điểm thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư, Nghị quyết số 52/NQ-CP của Chính phủ và các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ đảm bảo đúng tiến độ, có kết quả, sản phẩm cụ thể để chứng minh tại đợt thanh tra lần thứ 5 của EC.

Khẩn trương rà soát, xác minh, xử lý dứt điểm các hành vi vi phạm khai thác IUU, ngắt kết nối VMS, gửi, vận chuyển thiết bị VMS, vượt ranh giới trên biển; môi giới, móc nối, vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài...; xử lý dứt điểm tàu cá “3 không”; thực hiện nghiêm túc, hiệu quả công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác.

Tăng cường thông tin truyền thông về nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam trong và ngoài nước; vận động, tranh thủ sự ủng hộ của các bên có liên quan thúc đẩy EC gỡ cảnh báo “Thẻ vàng”.

Đồng thời tuyên truyền, tập huấn các quy định pháp luật thủy sản, chống khai thác IUU để nâng cao tinh thần, ý thức trách nhiệm của cộng đồng ngư dân và các tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc tuân thủ pháp luật, không vi phạm khai thác IUU.