Năm 2018, nông dân Jin Guowei ngập trong nợ nần và kiếm sống từ việc bán hoa quả rong cho du khách trên đường phố ở Lệ Giang, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Giờ đây, ông thu về hàng chục triệu USD một năm nhờ bán nông sản qua mạng xã hội.

Năm 2020, qua tài khoản có tên Brother Pomegranate với 7,3 triệu người theo dõi trên nền tảng chia sẻ video Douyin, ông Guowei thu về 300 triệu Nhân dân tệ (46 triệu USD). Ông từng bán được số lựu trị giá 6 triệu Nhân dân tệ chỉ trong 20 phút. 

XU HƯỚNG "DI CƯ NGƯỢC" VÀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ HÓA NÔNG NGHIỆP

Xu hướng khởi nghiệp ở nông thôn đang ngày càng phát triển tại Trung Quốc. Ngày càng đông nông dân và người bán hàng rong nông sản ở các tỉnh vùng sâu vùng xa của nước này bán hàng trực tiếp cho khách hàng ở thành thị thông qua việc phát trực tiếp (livestream) hoặc chia sẻ các video ngắn trên mạng xã hội.

Theo ByteDance, công ty đứng sau Douyin, doanh thu của các nhà sáng tạo nội dung ở nông thôn qua nền tảng này năm 2020 đã tăng gấp 15 lần so với năm trước. ByteDance cũng sở hữu nền tảng TitTok - phiên bản toàn cầu của Douyin. 

Giống như Jin Guowei, bà Guo Chengcheng, một nông dân khác, cũng tương tác với 2,5 triệu người theo dõi của mình trên Douyin từ cánh đồng của gia đình khi đang thu hoạch nông sản. Người theo dõi tài khoản của bà Guo có thể bấm vào liên kết trên màn hình để mua hàng.

Các video của bà Guo giới thiệu mọi thứ từ bí ngô mini cho tới đào rừng, trong đó có nhiều loại rau quả do những nông dân khác trong làng trồng. Trước đây, bà từng bán hàng qua nền tảng WeChat của Tencent và có khoảng một trăm đơn hàng mỗi ngày. Giờ đây, bà nhận được khoảng 50.000 đơn hàng mỗi lần livestream và có doanh thu ít nhất 9 triệu Nhân dân tệ (khoảng 1,4 triệu USD) mỗi tháng. 

Bà Gou và ông Jin là những người nằm trong làn sóng “di cư ngược” từ thành thị về nông thôn đang diễn ra tại Trung Quốc. Douyin cho biết 54% những người có ảnh hưởng ở nông thôn trên nền tảng này là những người trở về từ thành thị. 

Xu hướng này càng bùng nổ do tác động của đại dịch Covid-19, khiến hơn 23 triệu lao động nhập cư ở thành phố phải ở lại quê hương. Do dịch bệnh, hệ thống giao thông bị ngưng trệ , còn nông sản thu hoạch về bị ùn ứ trong kho. Trong khi đó, người tiêu dùng phải ở nhà nhiều hơn và nấu ăn tại nhà nhiều hơn bao giờ hết. Do đó, nhu cầu đối với các mặt hàng tươi sống trên các nền tảng trực tuyến tăng mạnh và thương mại xã hội đã giúp nhiều nông dân ở Trung Quốc trở thành doanh nhân với chi phí không đáng kể. 

“Ở làng quê, kể cả những khoảnh khắc thường nhật cũng có thể trở thành nội dung thú vị gây sốt trên mạng xã hội”, một người bán hàng rong tên Jin cho biết trong một cuộc phỏng vấn. “Đó là những thứ mà người dân thành phố không có và muốn xem”. 

"BINH ĐOÀN" STREAMER NÔNG DÂN

Số lượng nông dân trở thành streamer (người phát sóng trực tiếp) tại Trung Quốc tăng lên nhanh chóng và ngày càng đông đảo. Tính tới cuối tháng 3/2021, nền tảng Taobao Live của tập đoàn Alibaba có hơn 100.000 nông dân tham gia và họ đã thực hiện 2,52 triệu phiên livestream. Trong khi đó, số lượng nhà sáng tạo nội dung nông thôn có hơn 10.000 người theo dõi trên nền tảng Douyin đã tăng gấp 6 lần trong giai đoạn 2019-2020 so với năm trước đó. 

Hiện tại, để vận chuyển nông sản, nông dân vẫn phải dựa vào hệ thống hậu cần của các công ty thương mại điện tử lớn như JD Logistics hay Cainiao của Alibaba, hoặc sử dụng dịch vụ của các công ty vận tải như SF Express. Bán hàng trực tiếp cũng khiến họ gặp nhiều rủi ro hơn, đặc biệt là từ những khách hàng yêu cầu hoàn tiền cho hàng hóa bị hư hỏng. Cạnh tranh ngày càng lớn và chi phí giao hàng cần bảo quản lạnh cao hơn cũng làm giảm tỷ suất lợi nhuận. Tuy vậy, lợi nhuận từ việc số lượng đơn hàng tăng cũng như lượng khách hàng trung thành đông hơn đã bù đắp những khó khăn đó. 

Theo các chuyên gia về thương mại điện tử, bí quyết để thành công của nông dân xuất phát từ sự khát khao hướng về thiên nhiên của dân thành thị, việc mất niềm tin vào các chợ truyền thống sau hàng loạt bê bối về mất vệ sinh an toàn thực phẩm, cũng như thú vui khi xem các video của những nông dân mộc mạc. 

Nông dân Trung Quốc cũng nhận được sự hỗ trợ từ chính phủ. Trong hướng dẫn ban hành ngày 11/5/2021, Bắc Kinh kêu gọi mở rộng hoạt động thương mại điện tử tới các làng quê để tăng thu nhập cho nông dân. 

Theo phó giáo sư Hao Liang tại Đại học Quản trị Singapore, người nghiên cứu về thương mại điện tử Trung Quốc, nông nghiệp vẫn là một trong những lĩnh vực quan trọng nhất của Trung Quốc và việc phát triển thương mại điện tử trong nông nghiệp phù hợp với chiến lược tăng trưởng bao trùm của nước này.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Nông nghiệp Trung Quốc dự báo thiếu hụt nhân lực trong lĩnh vực thương mại điện tử ở nông thôn nước này có thể tăng 61,3 % lên 3,5 triệu người vào năm 2025. Douyin cùng các đối thủ của mình đang có kế hoạch giải quyết vấn đề này. 

Người phát ngôn của Douyin cho biết nền tảng này sẽ tiếp tục hỗ trợ các nhà sáng tạo nội dung ở nông thôn và khẳng định nông dân có lợi nhuận cao hơn khi bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng.

Hiện, thách thức của những nông dân này là giữ chân người hâm mộ bằng cách kết hợp giữa sản phẩm hấp dẫn, tốt cho sức khỏe, khung cảnh hấp dẫn cùng tính giải trí trong các video của mình.