Sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi - Bước đột phá pháp lý nhằm bảo vệ người gửi tiền

Luật Bảo hiểm tiền gửi hiện hành được Quốc hội thông qua vào năm 2012, có hiệu lực từ đầu năm 2013, là văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh toàn diện hoạt động Bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam.

Trong bối cảnh hệ thống ngân hàng không ngừng mở rộng, số lượng tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi tăng nhanh qua các thời kỳ, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam hiện đang bảo vệ cho hơn 123 triệu lượt người gửi tiền tại 1.277 tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.

Cùng với đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã chủ động thực hiện nhiệm vụ giám sát và kiểm tra, đặc biệt là kiểm tra chuyên sâu đối với các quỹ tín dụng nhân dân, nhận diện những rủi ro tiềm ẩn, phát hiện các hành vi vi phạm quy định về bảo hiểm tiền gửi cũng như các quy định an toàn trong hoạt động ngân hàng.

Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã bước đầu tham gia vào quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng yếu kém thông qua việc theo dõi và cử cán bộ tham gia Ban kiểm soát đặc biệt tại các quỹ tín dụng nhân được kiểm soát đặc biệt, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước khu vực đề xuất phương án xử lý và tham gia quản trị quỹ tín dụng nhân dân yếu kém được kiểm soát đặc biệt.

YÊU CẦU CẤP THIẾT TỪ THỰC TIỄN

Tính đến cuối năm 2024, năng lực tài chính của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được nâng cao đáng kể. Từ nguồn vốn 1.000 tỷ đồng được cấp ban đầu, tổng tài sản của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã đạt trên 126 nghìn tỷ đồng, trong đó quỹ dự phòng nghiệp vụ đạt trên 119 nghìn tỷ đồng. Đây là nguồn lực tài chính quan trọng để chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền khi cần thiết và tham gia có hiệu quả vào quá trình cơ cấu lại các tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, so với tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm trong toàn hệ thống thì năng lực tài chính của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam vẫn còn khiêm tốn. Quỹ dự phòng nghiệp vụ chỉ bằng khoảng 1,3% tổng số dư tiền gửi được bảo hiểm toàn hệ thống, đặt ra thách thức lớn đối với Bảo hiểm tiền gửi Việt Nâm khi được giao nhiệm vụ tham gia cơ cấu lại tổ chức tín dụng, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ rủi ro tiềm ẩn gia tăng cùng với sự phát triển nhanh của các hoạt động ngân hàng.

Theo Báo cáo "Bảo hiểm tiền gửi năm 2024 - xu hướng toàn cầu và các vấn đề chính” của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc tế (IADI), trên thế giới hiện nay, các tổ chức Bảo hiểm tiền gửi được trao vai trò ngày càng lớn trong việc tham gia hỗ trợ cho quá trình xử lý ngân hàng. Tại Việt Nam, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 bổ sung nhiều quy định liên quan đến vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong can thiệp sớm, kiểm soát đặc biệt tổ chức tín dụng.

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi là cần thiết để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất với pháp luật liên quan, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng để tổ chức bảo hiểm tiền gửi nâng cao năng lực tài chính và tham gia sâu hơn vào quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng.

ĐỊNH HƯỚNG SỬA ĐỔI: ĐỒNG BỘ, HIỆN ĐẠI VÀ HIỆU QUẢ

Việc sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi là cần thiết, đồng thời cần bám sát quan điểm chỉ đạo của Đảng và Chính phủ về phát triển kinh tế, đổi mới hoạt động ngân hàng, cụ thể hóa các nhiệm vụ được đề ra trong Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 20/5/2021 của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 và Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025; Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.

Trên cơ sở đó, Ngân hàng Nhà nước đã trình Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến về nội dung sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi, gồm 5 chính sách lớn như: Phí bảo hiểm tiền gửi; Hoàn thiện cơ chế tài chính để nâng cao hiệu quả, năng lực tài chính cho tổ chức Bảo hiểm tiền gửi; Quyền, nghĩa vụ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi; Hoàn thiện quy định pháp luật để Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tham gia vào quá trình tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam; và Hoàn thiện quy định về trả tiền bảo hiểm.

Căn cứ yêu cầu nhiệm vụ trong Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam nói chung và Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi nói riêng, và theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng 2024, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được giao nhiệm vụ tham gia xử lý trong quá trình hoạt động của tổ chức tín dụng, bao gồm cả giai đoạn bình thường cũng như khi gặp khó khăn, lâm vào tình trạng phá sản. Vì vậy, một trong những mục tiêu quan trọng của việc sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi là tạo hành lang pháp lý giúp tăng cường năng lực tài chính và năng lực hoạt động nhằm đảm bảo Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có thể đáp ứng các yêu cầu nêu trên.

Về tăng cường năng lực tài chính, Luật Bảo hiểm tiền gửi sửa đổi cần xây dựng cơ chế tài chính của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi theo hướng rõ ràng, minh bạch của một tổ chức tài chính nhà nước đặc thù. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện cơ chế giúp tăng cường nguồn lực tài chính thông qua việc cho phép đa dạng hóa các hình thức đầu tư để tăng quy mô của quỹ dự phòng nghiệp vụ trên nguyên tắc an toàn, thanh khoản, sinh lời.

Về nâng cao năng lực hoạt động, Luật Bảo hiểm tiền gửi sửa đổi cần bổ sung các quy định nhằm mở rộng quyền và nghĩa vụ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi để hỗ trợ Ngân hàng Nhà nước trong thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát và xử lý tổ chức tín dụng; Sửa đổi, bổ sung các quy định về việc Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tham gia vào quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng yếu kém, thống nhất với quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng 2024 và phát huy vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam theo mục tiêu đặt ra tại Chiến lược phát triển bảo hiểm tiền gửi, có cơ chế, biện pháp xử lý khủng hoảng trong đó có sự tham gia của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi.

Sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi là một bước đi cần thiết trong tiến trình hiện đại hóa ngành ngân hàng và gia tăng khả năng chống chịu rủi ro trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng phức tạp. Việc bổ sung các công cụ pháp lý và quyền hạn cho tổ chức Bảo hiểm tiền gửi không chỉ giúp bảo vệ tốt hơn người gửi tiền mà còn tăng cường ổn định hệ thống tài chính quốc gia.

Ngân hàng Nhà nước đã lấy ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua trong năm 2025. Đây là quyết tâm chính trị lớn, thể hiện rõ định hướng của Chính phủ trong việc xây dựng một hệ thống bảo hiểm tiền gửi hiện đại, minh bạch, hiệu quả và gắn chặt với thực tiễn phát triển của nền kinh tế Việt Nam.