Sự chuyển dịch từ mua hàng truyền thống sang mua hàng trực tuyến là xu hướng không thể đảo ngược. Minh chứng năm 2022, quy mô các sàn thương mại điện tử chiếm khoảng 8,5% thị phần bán lẻ, nhưng bước sang năm 2023, con số này tiếp tăng lên 10%. Cùng với đó, thương mại điện tử hiện đang chiếm khoảng 2/3 giá trị của nền kinh tế số Việt Nam. 

SỨC MUA CÓ KHẢ NĂNG GIẢM DO SỨC ÉP CỦA KINH TẾ 

Từ năm 2022 - 2023, số lượng sản phẩm bán ra trên 5 sàn thương mại điện tử từng tăng mạnh 52,2%, từ 1,490 triệu sản phẩm lên 2,268 triệu. Sau đó, bắt đầu cho thấy dấu hiệu giảm nhẹ trong năm 2024, xuống 50,8%. Đáng chú ý, dự báo trong năm nay, con số này có khả năng sẽ giảm còn một nửa, xuống 23% với 4,2 triệu sản phẩm sẽ được bán ra. 

Giải thích về báo cáo sụt giảm tốc độ phát triển của các sàn thương mại điện tử lớn như: Shopee, Lazada, Sendo, Tiki và TikTok Shop, ông Chu Xuân Thức, Trưởng phòng Phát triển kinh doanh của Metric, cho biết dự báo này được xây dựng dựa trên những phân tích hiện tại về thị trường thương mại điện tử Việt Nam.

Trong những năm qua, lĩnh vực này từng ghi nhận mức tăng trưởng bùng nổ do tác động của đại dịch Covid-19, người tiêu dùng chuyển dịch sang mua sắm trực tuyến với tốc độ chưa từng có tiền lệ. Trong khi đó, để đẩy mạnh mở rộng thị phần, các sàn liên tục tung ra các chương trình khuyến mãi quy mô lớn, chiến lược này đặc biệt hiệu quả trong những tháng cao điểm mua sắm cuối năm. Tuy nhiên, thị trường trong năm nay có khả năng sẽ tăng trưởng chậm lại do phải đối mặt với nhiều thách thức.

Biểu hiện rõ nhất là kinh tế khó khăn khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, kéo theo sự sụt giảm sức mua trên nhiều kênh, bao gồm cả thương mại điện tử. Dù vẫn là kênh mua sắm phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ, nhưng áp lực tài chính sẽ khiến lượng lớn khách hàng cân nhắc kỹ hơn trước mỗi quyết định chi tiêu, làm chậm lại tốc độ tăng trưởng toàn ngành.

Cùng với đó, thị trường thương mại điện tử cũng đang bước vào giai đoạn cực kỳ phát triển. Các nền tảng thương mại điện tử không còn chạy đua bằng những chương trình khuyến mãi sốc hay ưu đãi ồ ạt như trước. Thay vào đó, họ tập trung vào chiến lược phát triển bền vững, cải thiện chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng. Điều này giúp duy trì sự ổn định lâu dài, nhưng đồng thời cũng khiến nhu cầu mua sắm không còn tăng trưởng đột biến như trước.

Sau giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, thương mại điện tử Việt Nam đang cho thấy dấu hiệu phát triển chậm lại. Nếu trong giai đoạn 2022-2023, doanh thu tăng 53%, thì đến năm 2023-2024, mức tăng giảm xuống còn 37,36%. Dự báo đến năm 2025, tốc độ tăng trưởng sẽ tiếp tục thu hẹp, chỉ còn 21,5%.

Từ tháng 4/2025, chính sách thu thuế thay các nhà bán hàng trên các sàn thương mại điện tử chính thức có hiệu lực. Điều này buộc cả nền tảng lẫn nhà bán hàng phải điều chỉnh chiến lược giá. Các sàn có thể tăng phí bán hàng để bù đắp chi phí thu thuế, trong khi đó nhà bán hàng cũng khó tránh khỏi việc điều chỉnh giá sản phẩm nhằm duy trì lợi nhuận. Hệ quả là giá hàng hóa có xu hướng tăng, kéo theo nguy cơ suy giảm sức mua do người tiêu dùng cần thắt chặt chi tiêu.

Theo ông Thức, tốc độ tăng trưởng của các sàn thương mại điện tử năm 2026 thậm chí có thể thấp hơn dự báo 21% của năm 2025. “Thị trường luôn tồn tại những yếu tố khó lường, nên kịch bản này hoàn toàn có thể xảy ra. Tuy nhiên, điều chắc chắn là sự cạnh tranh giữa các nhà bán hàng vẫn sẽ vô cùng khốc liệt”, ông Thức nhận định.

Tuy nhiên, không loại trừ khả năng thị trường vẫn có những sản phẩm tạo ra cú hích. Lý giải về dự báo này, ông Thức cho biết nếu xuất hiện các sản phẩm mới đột phá, đủ sức tạo ra nhu cầu lớn, tốc độ tăng trưởng vẫn có thể vượt mốc 21,5%. 

THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ KHÔNG CÒN LÀ CUỘC ĐUA 

Trước những biến động liên tục của thị trường, hàng chục nghìn nhà bán hàng đã rời khỏi thị trường mỗi năm, “cuộc chơi” không còn nằm ở việc cạnh tranh về giá mà ở các chiến lược dài hạn liên tục thích nghi với nhu cầu thị trường. 

Các doanh nghiệp muốn duy trì đà tăng trưởng cần tập trung vào việc nâng cao trải nghiệm người dùng, tối ưu vận hành và đẩy mạnh các sản phẩm sáng tạo để kích thích nhu cầu tiêu dùng. Đồng thời, tận dụng công nghệ, đặc biệt là dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI), sẽ giúp nhà bán hàng hiểu rõ hơn về khách hàng, từ đó đưa ra các chiến lược kinh doanh hiệu quả hơn.

Thương mại điện tử không còn là cuộc đua mà ai tham gia trước chắc chắn giành chiến thắng. Những doanh nghiệp gia nhập thị trường sau nhưng biết cách khắc phục điểm yếu của đối thủ, áp dụng công nghệ để nghiên cứu và thấu hiểu thị trường, hoàn toàn có thể vươn lên dẫn đầu. Trong bối cảnh hiện nay, việc tận dụng công nghệ không chỉ giúp sản phẩm tìm được chỗ đứng vững chắc mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững trong dài hạn.

Năm 2025 sẽ đánh dấu nhiều thay đổi quan trọng về chính sách quản lý thương mại điện tử. Ngày 18/2/2025, Quyết định 01/2025/QĐ-TTg do Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc phê duyệt đã chính thức có hiệu lực, bãi bỏ toàn bộ Quyết định 78/2010/QĐ-TTg về mức miễn thuế đối với hàng nhập khẩu gửi qua chuyển phát nhanh.

Theo đó, chính sách mới này áp dụng thuế VAT đối với mọi mặt hàng nhập khẩu dưới 1 triệu đồng qua hình thức chuyển phát nhanh.

Từ ngày 1/4/2025, các sàn thương mại điện tử và nền tảng số có chức năng thanh toán sẽ thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay và kê khai số thuế đã khấu trừ cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Theo bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), trong năm 2025, Cục sẽ tiếp tục nghiên cứu và xây dựng luật chuyên ngành về thương mại điện tử. Dự thảo sẽ thống nhất các khái niệm về nền tảng số, nền tảng số trung gian để đảm bảo sự đồng bộ với các luật hiện hành... 

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 09-2025 phát hành ngày 03/03/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam