Tại toạ đàm “Bảo vệ thương hiệu trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ” ngày 30/9, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết từ giữa 2022 khi dịch Covid có dấu hiệu dừng hẳn, vấn đề hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bắt đầu sôi động trở lại.

NHIỀU THƯƠNG HIỆU NỔI TIẾNG BỊ LÀM GIẢ

Hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng phức tạp và tinh vi. Nhất là những sản phẩm của các thương hiệu, nhãn hiệu nổi tiếng thế giới và các thương hiệu của Việt Nam.

Trong khoảng một năm trở lại đây, Tổng cục Quản lý thị trường liên tiếp nhận được yêu cầu, đề nghị phối hợp ngăn chặn hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ của các hãng lớn trên thế giới hoặc có nhà máy sản xuất ở Việt Nam.

Đơn cử như bột ngọt Ajinomoto, mì gói Acecook (Nhật Bản) là hai sản phẩm được người Việt Nam tiêu thụ rất nhiều. Trong vòng 20 năm nay, số gói mì tôm được bán ở thị trường Việt Nam khoảng gần 30 tỉ gói mì. Cả hai hãng này đều cho biết trên thị trường ngày càng nhiều bột ngọt cũng như mì tôm làm giả, thậm chí làm giả từng gói gia vị trong gói mì.

Đến những thương hiệu rất nổi tiếng của tập đoàn Procter & Gamble như mỹ phẩm, sữa tắm, xà phòng… cũng bị làm giả rất nhiều ở thị trường nội địa. Hay đồ chơi trẻ em hãng Lego của Đan Mạch trong tháng qua cũng đã làm việc với Tổng cục Quản lý thị trường hai lần về việc bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của sản phẩm này ở thị trường Việt Nam.

Với các thương hiệu của Việt Nam, hàng giả cũng được sản xuất trực tiếp ở trong thị trường nội địa rất nhiều. Sản phẩm bị làm giả đủ mọi chủng loại. Trước đây hàng giả xảy ra nhiều ở sản phẩm quần áo, mỹ phẩm, giày dép, nhưng bây giờ cả những mặt hàng rất tinh vi như thực phẩm chức năng, những sản phẩm rất đắt tiền như mặt kính của bếp từ (thương hiệu của Đức), những hãng kính của Ý… đều có sản phẩm bị làm giả ở thị trường nội địa.

Đáng quan ngại, trước đây hàng giả xuất xứ từ nguồn nhập lậu, thẩm lậu từ các nước có đường biên giới với Việt Nam và hàng giả được sản xuất ở ngay trong nước. Nhưng giờ đây, khi xu hướng mua sắm qua thương mại điện tử tăng lên, thì cũng là kênh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ lợi dụng bày bán.

"6 tháng đầu năm 2023, lực lượng chức năng kiểm tra gần 3.000 vụ liên quan đến hàng giả và đã xử phạt gần 30 tỉ đồng. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa đủ minh họa hết được vấn nạn hàng giả, hàng nhái hiện nay", ông Linh thông tin, đồng thời nhấn mạnh: "Công tác ngăn chặn, xử lý hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ thực sự không dễ dàng. Xử lý những vụ việc liên quan đến hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ rất phức tạp, nhất là những vụ việc liên quan đến bản quyền tác giả, sở hữu công nghiệp do liên quan đến mặt pháp lý"

Theo ông Linh, đối tượng làm hàng giả rất tinh vi, họ nghiên cứu pháp luật rất kỹ để luồn lách cơ quan nhà nước, cơ quan thực thi. Rất nhiều những sản phẩm hàng giả giống hoặc gần giống hàng thật và cũng đăng ký bản quyền. Với những vụ việc đấy, để xử lý những tranh chấp rất mất nhiều thời gian, thậm chí nhiều khi lực lượng còn bị các đối tượng kiện ngược lại.

Hơn nữa, bản thân về phía doanh nghiệp, người tiêu dùng còn tâm lý e ngại, không phối hợp với các lực lượng chức năng, ngay cả các chủ thể quyền của các nhãn hiệu. Bởi họ vẫn có tâm lý sợ ảnh hưởng đến thương hiệu của mình.

Khó khăn khác, theo lãnh đạo Tổng cục, mặc dù chế tài xử phạt hiện đã tương đối đầy đủ nhưng nội dung cụ thể còn chưa đủ sức răn đe những đối tượng sản xuất, bán hàng giả phải chùn bước, đặc biệt là việc xử lý hình sự.

DOANH NGHIỆP CẦN CHỦ ĐỘNG, KHÔNG CHỈ TRÔNG CẬY MỘT CHIỀU

Luật sư Nguyễn Tiến Lập, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam, cho rằng so với các nước, chúng ta không thiếu văn bản pháp luật nào, từ Luật sở hữu công nghiệp, Luật thương mại hay các luật chuyên ngành khác quản lý từ lĩnh vực từ dược phẩm, phân bón...

Chúng ta có Luật bảo vệ người tiêu dùng, có cả các văn bản về xử phạt hành chính, Bộ luật hình sự đã có tất cả các chế định, chế tài. Nếu nhìn vào Luật hình sự, các hình phạt hình sự ở Việt Nam khá nặng so với các nước. Ví dụ như xâm phạm sở hữu công nghiệp có thể tù đến ba năm trong khi các nước khác chỉ một vài tháng.

Nếu kinh doanh buôn bán hàng giả thì mức phạt cao nhất có thể lên đến 15 năm tù, chưa nói các hình phạt bổ sung khác. “Như vậy, chúng ta có một hệ thống luật đã có trên thực tế, nhưng về cơ chế thực thi nếu chỉ trông cậy vào cơ quan nhà nước rất khó và không bao giờ chúng ta giải quyết được vấn đề”, ông Lập nói.

Nhìn ra các tập đoàn lớn của nước ngoài sở hữu các thương hiệu nổi tiếng thì thấy họ hợp tác với cơ quan nhà nước, tức là tạo ra một cơ chế “hợp tác công - tư” (không phải đầu tư công - tư theo Luật Đầu tư) trong thực thi pháp luật để giải quyết những vấn đề thiết thực. Lợi ích này là lợi ích của cả nhà nước, người tiêu dùng và lợi ích doanh nghiệp nên cần phải có sự hợp tác song phương.

Các doanh nghiệp Việt Nam chưa tìm ra một cơ chế hợp tác nào. “Tôi không dám nói từ ỷ lại nhưng họ chỉ trông cậy một chiều, tức là khi có vụ việc thì khiếu nại đến các cơ quan chức năng, nhưng hợp tác ban đầu là khâu phòng ngừa và tìm ra những biện pháp hữu hiệu nhất giữa hai bên vô cùng quan trọng thì chưa có”, ông Lập nhìn nhận.

Theo vị Luật sư này, doanh nghiệp muốn bảo vệ thương hiệu thì chính doanh nghiệp phải chủ động chứ không phải đợi cơ quan chức năng vào cuộc. Người tiêu dùng muốn bảo vệ mình thì phải trông cậy vào các hiệp hội là những người đại diện cho mình, hoặc các luật sư. Tạo thành một cơ chế hợp tác đa bên giữa tất cả các bên để giải quyết vấn nạn chung - đây là con đường, cách thức.

Ông Trần Hữu Linh nhất trí, tất cả các chủ thể, từ người bán, người sản xuất cho đến người tiêu dùng đều phải có trách nhiệm trong cuộc chiến chống hàng giả này.

Doanh nghiệp phải chủ động phối hợp với cơ quan chức năng, để khi có thông tin hàng giả ở đâu, phối hợp kiểm tra, xử phạt, xử lý ngay. “Điều này chúng tôi thấy các doanh nghiệp, thương hiệu nước ngoài, các thương hiệu lớn rất có ý thức, chủ động trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, các sản phẩm của họ”, ông Linh nhấn mạnh.