Ngày 22/12/2022, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tổ chức Hội thảo “Đổi mới sáng tạo trong khu vực công” nhằm giới thiệu Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công tại Việt Nam.

HỆ SINH THÁI ĐỔI MỚI DẦN HÌNH THÀNH

Trong thập niên qua, Việt Nam đã có nhiều thành tựu đáng kể trong phát triển một nền kinh tế hiện đại của khoa học công đại dựa tiên đổi mới sáng tạo và ứng dụng các tiến bộ nghệ.

Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố sáng 30/9 (giờ Hà Nội) cho thấy Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh và thuộc nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ quan.

Theo các nghiên cứu tại Diễn đàn Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp sáng tạo 2022 (Vietnam Venture Summit 2022), Việt Nam là một trong ba trụ cột chính của Tam giác vàng khởi nghiệp Đông Nam Á đối với đầu tư cho đổi mới sáng tạo nói chung và khởi nghiệp nói riêng. Theo đó, trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã thu hút gần 500 triệu USD đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Số lượng các thương vụ đầu tư ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau đã cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, một lớn các công ty startups Việt Nam đang dần lớn mạnh, thu hút được nguồn lượng vốn lớn hơn qua các năm.

Theo NIC, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua đặc biệt ở khu vực tư nhân. Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là một yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả.

Việc thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công là mục tiêu chính của các Chính phủ. Xây dựng khả năng nhận dạng và đánh giá khả năng đổi mới sáng tạo trong khu vực công, đặc biệt là trong xây dựng chính sách, cung cấp dịch vụ là cần thiết để các chính sách và dịch vụ công hướng tới mục tiêu và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng tốt hơn và hiệu quả hơn.

Theo TS.Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc NIC, đổi mới sáng tạo trở nên quan trọng khi các cách tiếp cận truyền thống không thể giải quyết các vấn đề phức tạp và nan giải mà xã hội phải đối mặt. Mộ số ngành như tài chính, giao thông, du lịch… đã đẩy mạnh chuyển đổi số.

Tuy vậy, nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu, đặc biệt trong khu vực công khi chất lượng về đào tạo không đồng đều, các cơ sở còn thiếu trang thiết bị, phương pháp đào tạo còn chưa đạt chuẩn quốc tế.

“Đặc biệt, nhận thức của công chức trong các đơn vị hành chính công còn hạn chế, nguồn thu nhập và mức lương của cán bộ công nhân viên còn thấp so với các nước có nền hành chính công được số hóa và tỷ lệ sử dụng tiền mặt còn lớn, có thể dẫn tới vấn đề như tham nhũng, tiêu tốn ngân sách”, ông Hoài cho biết.

XÂY DỰNG KHUNG THỬ NGHIỆM

Vì vậy, sau quá trình nghiên cứu, tham vấn chuyên sâu dựa trên kinh nghiệm quốc tế và trong nước, nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc cần một khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công, NIC phối hợp cùng Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam xây dựng Thử nghiệm khung tiêu chí đánh giá đổi mới sáng tạo trong khu vực công tại Việt Nam.

Đề án nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Đổi mới sáng tạo vì người dân (CPII) thuộc Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI), với sự tài trợ chính đến từ Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT).

Theo ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc NIC, thử nghiệm khung tiêu chí đổi mới sáng tạo trong khu vực công được xây dựng nhằm cung cấp góc nhìn tổng quan trọng việc hình thành khái niệm và đo lường đổi mới sáng tạo và năng lực đổi mực sáng tạo trong khu vực công. Đồng thời, việc thử nghiệm khung tiêu chí giúp các đơn vị trong khu vực công nhìn nhận rõ mức độ và động lực đổi mới sáng tạo của đơn vị mình.

“Trong tương lai, thử nghiệm khung tiêu chí đổi mới sáng tạo trong khu vực công được kì vọng sẽ là thước đo tin cậy để các đơn vị, tổ chức trong khu vực công tự đánh giá được năng lực đổi mới sáng tạo của mình, từ đó điều chỉnh và triển khai các giải pháp phù hợp dựa trên các khuyến nghị được xây dựng bởi chuyên gia của NIC”, ông Huy cho biết.

Trải qua hơn 06 tháng đồng hành với chuỗi chương trình Government Lab Studio và Hackathon, bộ khung tiêu chí (thử nghiệm) được xây dựng dựa trên 4 trụ cột chính, bao gồm: (1) các yếu tố đầu vào của đổi mới sáng tạo, (2) năng lực đổi mới sáng tạo, (3) quá trình đổi mới sáng tạo và (4) đầu ra đổi mới sáng tạo.

Kết quả thu thập ban đầu từ khảo sát thử nghiệm tại Cục Đầu tư nước ngoài, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh và Cục Quản lý Đấu thầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; và Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh Quảng Ninh, Ninh Thuận và Sở Nội vụ của tỉnh Đắk Lắk đã chỉ ra một số tín hiệu đáng mừng.

Thứ nhất, khoảng 36% người được hỏi của Bộ Kế hoạch & Đầu tư và 27% người được hỏi ở 3 tỉnh cho rằng đơn vị mình thực hiện đổi mới sản phẩm, dịch vụ trong 2 năm qua; 55% cá nhân ở đơn vị cấp bộ và 60% cá nhân ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị thực hiện đổi mới quy trình và đổi mới sáng tạo trên hết nhằm cải thiện hiệu suất, hiệu quả của đơn vị.

Thứ hai, tỷ lệ nhân lực đáp ứng các yêu cầu đề xuất và thực hiện đổi mới sáng tạo khá cao.

Thứ ba, hơn 50% cá nhân được khảo sát đánh giá quy trình, thủ tục tiến hành đổi mới sáng tạo là nhanh chóng, linh hoạt.

Thứ tư, khoảng 68,2% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp bộ và 35,7% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị mình đã có chiến lược đổi mới sáng tạo, chủ yếu là các chiến lược trung hạn. Tuy nhiên, theo NIC hoạt động đổi mới sáng tạo trong khu vực công vẫn còn tồn đọng những hạn gặp khó chế như đơn vị cấp tỉnh ít có ngân sách riêng, khăn hơn về tài chính cho đổi mới sáng tạo và ít nhận được hỗ trợ về tài chính để thực hiện đổi mới sáng tạo…

VẪN CÒN NHỮNG BĂN KHOĂN

Song để Khung tiêu chí đo lường đổi mới sáng tạo thực sự trở thành bộ chỉ số được áp dụng rộng rãi, TS. Hoàng Văn Hoan, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng bộ chỉ số phải cho thấy sự khác biệt so với những bộ chỉ số đo lường khác đang được triển khai hiện nay như PCI (năng lực cạnh tranh cấp tỉnh), PAPI (chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công)…

Còn theo ông Vũ Đăng Minh, Chánh văn phòng Bộ Nội vụ, Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 với 6 nội dung, bao gồm: Cải cách thể chế; Cải cách thủ tục hành chính; Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; Cải cách chế độ công vụ; Cải cách tài chính công và Xây dựng phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Trong đó, theo ông Minh, khung chỉ số đo lường phải tập trung đi vào đánh giá mức độ sáng tạo trong Cải cách thể chế, Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; Cải cách chế độ công vụ; Cải cách tài chính công. Đặc biệt, cần tính toán các trọng số của các tiêu chí theo khu vực hành chính công và sự nghiệp công.

Đặc biệt, đại diện Bộ Nội vụ lưu ý trong khi khu vực hành chính công có nguyên tắc tuân thủ cao hơn trong khi sự nghiệp công thì có độ mở cao hơn, có dư địa cho đổi mới sáng tạo. Do vậy, việc có thêm những tiêu chí đánh giá riêng rẽ hai khu vực sẽ cho bức tranh rõ hơn về hiệu quả của từng khu vực.