Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) có sự tham gia của hai nền kinh tế lớn nhất và lớn thứ ba thế giới là Mỹ và Nhật Bản, trong khi nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới là Trung Quốc lại đứng ngoài.

Vậy Trung Quốc đang nghĩ gì về TPP?

“Giữ quan điểm cởi mở”

Theo tờ The Diplomat, khi đàm phán TPP lần đầu tiên được công bố, ý tưởng này đã vấp phải sự hoài nghi lớn từ phía Trung Quốc. Sự hoài nghi này một phần xuất phát từ việc chính quyền của Tổng thống Barack Obama đặt trọng tâm mới vào TPP diễn ra trùng thời điểm với việc Washington đưa ra chiến lược xoay trục về phía châu Á (pivot to Asia), về sau gọi là tái cân bằng về phía châu Á (rebalance to Asia).

Thời gian gần đây, sự hoài nghi của Trung Quốc đối với TPP đã giảm bớt phần nào. Thay vào đó, Bắc Kinh giữ quan điểm “chờ xem” đối với thỏa thuận thương mại này. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn lo TPP nằm trong một chiến lược lớn hơn của Mỹ nhằm “kiềm chế Trung Quốc”.

Tuy vậy, những tuyên bố chính thức của Trung Quốc tỏ ra tương đối trung lập về TPP.

Sau khi hiệp định này được ký kết, một phát ngôn viên của Bộ Thương mại Trung Quốc nói nước này “luôn giữ quan điểm cởi mở đối với việc xây dựng những hệ thống phù hợp với nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và hữu ích trong việc thúc đẩy hội nhập kinh tế ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương”.

Phát ngôn viên này cũng nói thêm rằng TPP là một trong những thỏa thuận thương mại quan trọng ở châu Á-Thái Bình Dương, và Trung Quốc hy vọng thỏa thuận này sẽ giúp thúc đẩy kế hoạch của các thỏa thuận thương mại khu vực khác.

The Diplomat cho rằng Trung Quốc có thể đang nghĩ về thỏa thuận đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), một thỏa thuận thương mại tự do bao gồm cả 10 nước thành viên Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand.

Sáng kiến RCEP được chính thức khởi động vào tháng 11/2012, nên thỏa thuận này được một số ý kiến nhận định là câu trả lời của Trung Quốc đối với TPP. Nhiều khả năng Bắc Kinh muốn RCEP được hoàn tất sớm.

Đầu năm nay, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã bày tỏ hy vọng rằng đàm phán RCEP sẽ hoàn tất trong năm 2015. Việc hoàn thành đàm phán TPP khiến mục tiêu này càng trở nên hấp dẫn hơn đối với Bắc Kinh.

Ngoài ra, sự trùng lặp thành viên - quá nửa số thành viên TPP tham gia RCEP - cũng sẽ giúp giảm bớt ảnh hưởng tiêu cực của TPP đối với Trung Quốc.

Có thể gia nhập vào “thời điểm phù hợp”

Vậy Trung Quốc có thể thiệt hại như thế nào từ TPP? Dự báo tác động kinh tế của một thỏa thuận thương mại tự do là công việc khá phức tạp. Tuy nhiên, Trung Quốc rất có thể sẽ thiệt hại ít nhiều về tăng trưởng kinh tế vì đứng ngoài TPP.

Một nghiên cứu vào năm 2012 của hai tác giả Peter A. Petri thuộc Viện Kinh tế Quốc tế Peterson và Michael G. Plummer thuộc Đại học John Hopkins ước tính rằng Trung Quốc sẽ mất mát 47 tỷ USD (theo thời giá năm 2007) vì không tham gia TPP. Theo nghiên cứu này, đứng ngoài TPP, giá trị tăng trưởng GDP của Trung Quốc bị giảm 0,3% so với trong trường hợp nước này tham gia TPP.

Một bài viết của hãng thông tấn Tân Hoa Xã thừa nhận rằng trong ngắn hạn, kinh tế Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực “ở mức độ nào đó” vì TPP.

Tuy nhiên, bài báo này lập luận rằng trong dài hạn, không một thỏa thuận thương mại đa phương nào có thể gạt sang bên các quốc gia không phải là thành viên mà không “gây ra hạn chế lớn” đối với sự phát triển của chính khối đó.

Lập luận này dường như là một sự đồng tình với quan điểm rằng TPP không thể “loại” Trung Quốc mà vẫn có thể viết nên luật chơi của thương mại toàn cầu. Bản thân Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuần này nói rằng “việc Trung Quốc tham gia TPP trong tương lai sẽ mang một ý nghĩa chiến lược quan trọng”.

Bài báo của Tân Hoa Xã còn nói rằng Trung Quốc đã thể hiện xu hướng “sâu sắc, có tiêu chuẩn cao và toàn diện” về mở cửa thương mại. Bài viết đưa ra một loạt dẫn chứng là các thỏa thuận thương mại tự do giữa Trung Quốc với Hàn Quốc và Australia, cuộc đàm phán RCEP đang được thực thi, và dự án “con đường tơ lụa mới” cho thương mại Á-Âu.

Tân Hoa Xã khẳng định dù Trung Quốc chưa vào TPP, nước này có thể sẽ gia nhập TPP vào “một thời điểm phù hợp” trong tương lai.