Ngày 8/6, tại tọa đàm "Ứng xử thế nào với cầu Long Biên?" được tổ chức tại Hà Nội, các chuyên gia và cơ quan quản lý nêu rõ thực tế, cầu Long Biên 120 tuổi đã hết niên hạn sử dụng nhưng hàng ngày vẫn "oằn mình" gánh lưu lượng phương tiện lưu thông lớn, không chỉ phục vụ đường sắt mà còn hàng chục nghìn lượt phương tiện thô sơ qua lại gồm xe máy, xe đạp, người đi bộ. 

Với cây cầu đặc biệt mang nhiều giá trị di sản quý giá, cầu Long Biên cần một phương án sửa chữa tổng thể, dài hơi, không thể kéo dài tình trạng duy tu nhỏ giọt, hỏng đâu "vá" đó như hiện nay.

CÂY CẦU 120 TUỔI ĐÃ "MỎI", GIÀ NUA

Tại tọa đàm, nhà sử học Dương Trung Quốc khẳng định, phải bảo tồn cầu Long Biên lâu dài trước những nguy cơ mất an toàn giao thông sau nhiều sự cố đáng quan ngại xảy ra gần đây. Được biết, tháng 5 vừa qua xảy ra 2 vụ sập tấm đan trên lối đi dành cho người đi bộ và mặt đường bộ dành cho xe máy, xe thô sơ lưu thông, gây lo lắng về an toàn giao thông khi lưu thông qua cầu Long Biên.

Gắn bó với cây cầu gần như cả cuộc đời mình, ông Quốc kể lại, lần đầu tiên được đặt chân lên cầu Long Biên, cây cầu mới chỉ hơn 50 tuổi gần như vẹn nguyên. Hơn 70 năm gắn bó với cây cầu Long Biên, ông Quốc chứng kiến những thay đổi lịch sử, tận mắt thấy những đoàn xe binh Pháp hành quân qua cầu tiếp tế cho Điện Biên Phủ. Trong thời kỳ chiến tranh, chúng ta cũng đã chiến đấu để bảo vệ cầu Long Biên để bảo vệ mạch máu giao thông.  

"Cây cầu di sản bắc qua ba thế kỷ, mang một chiến tích đẹp về một thời kỳ lịch sử hào hùng", ông Quốc cảm thán. Tuy nhiên, trong một Thủ đô ngày càng khang trang, phát triển thì cây cầu lại càng già nua và cũ kỹ dù vẫn được các đơn vị quan tâm sửa chữa, duy tu, bảo trì. Cầu Long Biên rõ ràng đang ở thời kỳ "lưỡng lự" chưa biết "số phận" sẽ đi theo hướng nào.

Là đơn vị trực tiếp quản lý, duy tu, bảo trì cầu Long Biên, ông Nguyễn Quốc Vượng, Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Hà Hải đánh giá, do hiện trạng cây cầu 120 năm đến nay cũng "mỏi", các nhịp kết cấu thép có hiện tưởng han gỉ, chịu sự ăn mòn, ảnh hưởng nghiêm trọng đòi hỏi phải được sửa chữa lớn để đảm bảo an toàn cho các phương tiện qua cầu.

Bên cạnh đó, hiện cầu Long Biên bắc qua sông Hồng vẫn là 1 trong 3 tuyến huyết mạch của ngành đường sắt, gồm tuyến Hà Nội - Đồng Đăng, Hà Nội - Hải Phòng và Hà Nội - Lào Cai. Vì vậy, trước thực trạng cầu yếu, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam hạn chế tốc độ cho tàu qua cầu Long Biên là 15km/h trong khi trước đây là 25-30km/h.

Liên quan đến kinh phí bảo trì cầu Long Biên, ông Vượng cho biết, những năm gần đây được chú trọng, năm sau tăng hơn năm trước.

Riêng năm 2022, được Bộ Giao thông vận tải và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam giao 9,7 tỷ đồng, trong đó, phần duy tu đường sắt hơn 7 tỷ, phần phòng vệ, kiểm tra đảm bảo an toàn giao thông 2,3 tỷ và phần đường bộ 400 triệu đồng...

Với số kinh phí này, công ty chỉ đủ tiền để duy tu bảo trì đường sắt, thay các thanh tà vẹt gỗ bị mục nát, các thanh ray bị cong vênh, cạo gỉ các dầm cầu, làm lại lan can và sửa chữa các ổ gà, vá víu trên đường bộ cũng như thay các tấm đan bị hư hỏng.

KỊP THỜI "VÁ" HƯ HỎNG, PHẠT NGUỘI XE VI PHẠM

Ông Nguyễn Quốc Vượng, Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Hà Hảim cho hay, sau khi xảy ra sự cố sập tấm đan tháng 5 vừa qua, Bộ Giao thông vận tải, Cục Đường sắt Việt Nam Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và các cơ quan chức năng phối hợp lên phương án khắc phục. Đối với Công ty cổ phần Đường sắt Hà Hải tăng cường đội tuần đường kiểm tra 1.691 mét cầu để sớm phát hiện sự cố, có những giải pháp xử lý kịp thời. Công ty cũng thiết kế hệ dầm đỡ tấm đan.

Hiện công ty đang bố trí 50 cán bộ công nhân viên chia làm 5 tổ phục vụ công tác quản lý, duy tu cầu Long Biên, trong đó, 1 tổ làm nhiệm vụ tuần đường, 1 tổ tuần cầu và 3 tổ duy tu.

Công ty cũng lắp 3 camera theo dõi trạng thái của cầu, phát hiện những vi phạm và trích xuất camera hàng ngày, hàng tuần gửi về cơ quan chủ quản là Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cũng như các cơ quan chức năng như cảnh sát giao thông Hà Nội để xử lý xe ô tô, ba gác cố tình vi phạm bằng hình thức phạt nguội. 

Về phía cơ quan quản lý, theo ông Bùi Khắc Điệp, Phó Vụ trưởng Vụ kết cấu hạ tầng, Bộ Giao thông vận tải, sau khi xảy ra những sự cố trên cầu Long Biên thời gian gần đây, Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam rà soát, khẩn trương sửa chữa ngay những hư hỏng.

Đồng thời, giao Tổng công ty Đường sắt Việt Nam trong năm nay kiểm định tổng thể cây cầu, đề xuất những hạng mục cần sửa chữa, quy mô, nguồn vốn và lộ trình sửa chữa cầu Long Biên. Từ đó, Bộ Giao thông vận tải tiếp tục báo cáo các cấp thẩm quyền để bố trí vốn triển khai, thực hiện.

Trước mắt, ngay trong năm nay bố trí nguồn vốn để sửa chữa phần đường bộ bao gồm cả phần đường bộ cho xe đạp, xe máy và lối cho người đi bộ. Đây cũng là phần đường do vừa qua xảy ra hiện tượng sập tấm đan.

Đồng thời, yêu cầu Công ty cổ phần Đường sắt Hà Hải có giải pháp ngay như mua tấm thép để sẵn chân cầu dự phòng để kịp thời thay thế những tấm đan, những vị trí nguy hiểm trong khi chờ khắc phục, sửa chữa.

Bên cạnh đó, phản hồi về tình trạng người dân phản ánh cầu rung lắc khi tàu đi qua, lo sợ an toàn chạy tàu trên cây cầu già nua, ông Điệp cho rằng với đặc trưng của cầu kết cấu thép, điều này là bình thường. Hiện vẫn an toàn khi qua cầu, việc kiểm tra được tổ chức thường xuyên, các yêu cầu kỹ thuật vẫn nằm trong giới hạn cho phép.

CÒN NHIỀU TRANH CÃI VỀ TƯƠNG LAI CẦU LONG BIÊN

Đề cập đến một số đề xuất thời gian tới để hạn chế lưu lượng lưu thông qua cầu, đảm bảo an toàn trước mắt, Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Hà Hải Nguyễn Quốc Vượng cho rằng, tới đây, cần nghiên cứu biện pháp cưỡng chế như chôn cọc hoặc xây trụ giao thông hai bên cầu để hạn chế tình trạng ô tô, xe lam đi qua cầu gây ảnh hưởng đến hạ tầng kết cấu cầu Long Biên.

Tuy nhiên, không ủng hộ đề xuất trên, ông Trần Đăng Hải, Trưởng phòng Kết cấu hạ tầng giao thông Sở Giao thông vận tải Hà Nội cho biết, việc áp dụng biện pháp cưỡng bức như đặt các trụ cọc giao thông ngăn ô tô lên cầu Long Biên cần nghiên cứu thêm vì đường lên cầu hiện đang rất nhỏ và chỉ nên áp dụng biện pháp cưỡng bức này trong trường hợp bất khả kháng.

Trước mắt, Sở Giao thông vận tải cần phải tuyên truyền mạnh về quy định giao thông trên cầu Long Biên, đặc biệt là quy định cấm các phương tiện ô tô, xe thồ lưu thông; cũng cần tuyên truyền ý nghĩa, tầm quan trọng về mặt di sản, văn hóa của cầu Long Biên để người dân cùng có ý thức gìn giữ cây cầu lịch sử này. Bên cạnh đó, tăng cường kiểm tra, xử lý, răn đe những trường hợp cố tình vi phạm.

Về lâu dài, ông Trần Đăng Hải cho biết, thực hiện Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Bộ Giao thông vận tải hiện đang bàn giao hồ sơ các tuyến đường sắt theo quy hoạch cho Hà Nội. Trong đó có tuyến đường sắt đô thị Ngọc Hồi - Yên Viên có liên quan đến cầu Long Biên.

Sau khi bàn giao xong, Hà Nội sẽ phối hợp với Bộ Giao thông vận tải tiếp tục nghiên cứu tuyến này, khi đó sẽ rõ định hướng ra sao với cầu Long Biên hiện hữu.

"Ngay cả khi hoàn thành xong tuyến đường sắt đô thị Ngọc Hồi - Yên Viên hay làm xong các cầu mới bắc qua sông Hồng thì cầu Long Biên vẫn có ý nghĩa quan trọng, vừa phục vụ người dân hai bên đầu cầu, vừa phục vụ nhu cầu tham quan, du lịch của du khách trong và ngoài nước đến Thủ đô. Do đó cần thiết phải đầu tư bảo tồn cầu", ông Hải cho hay.

Là người dân gắn bó với cầu Long Biên thời gian dài, nhà sử học Dương Trung Quốc nhấn mạnh sự cần thiết phải giữ lại cầu Long Biên hiện hữu. 

Tuy nhiên, theo ông Quốc, chức năng lớn nhất, quan trọng nhất hiện nay là huyết mạch đường sắt.

Việt Nam tự hào là quốc gia có hệ thống đường sắt hoàn thiện nhất trước Chiến tranh thế giới thứ hai nhưng hiện nay có thể nói đường sắt vô vùng lạc hậu. Khi nhìn sang Lào, chúng ta cảm thấy xấu hổ sau khi bỏ rơi đường sắt nhiều năm.

Dù vậy, những năm gần đây Nhà nước nhìn thấy vị thế, vai trò đường sắt trong tương lai. Trên cơ sở đó, việc tách cây cầu ra khỏi đường sắt, di dời đường sắt ra bên ngoài để phát triển hơn là điều tất yếu.

Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng, không có vị trí nào nhìn Hà Nội đẹp như trên cầu, không nơi nào tạo cảm giác như trên cầu, đến nỗi du khách nước ngoài ví von cầu Long Biên như tháp Eiffel ngả trên dòng sông Hồng.

"Đã là cầu thì phải có hoạt động đi lại. Không đi lại thì cầu chỉ là cái xác công trình, là phế tích. Nhưng đi lại thế nào thì phải tính toán, phải phù hợp với lưu lượng, thực trạng, tải trọng cầu và phù hợp với cả nhu cầu của người dân", ông Dương Trung Quốc lưu ý.

Với quan điểm này, ông Dương Trung Quốc cho rằng, làm sao vừa bảo tồn được giá trị văn hóa phi vật thể cầu Long Biên, nhưng vẫn phải giữ giá trị thực thể của cây cầu, vừa phục vụ người dân đi lại, đồng thời phát triển được du lịch, bao gồm cả du lịch bãi giữa, khi đó sẽ có đầu tư tương xứng.

Tuy nhiên, dưới góc nhìn của ông Bùi Khắc Điệp, trước đây cầu Long Biên chỉ phục vụ đường sắt, sau đó nối thêm hai cánh gà để vận hành đường bộ. Hiện cầu đang xuống cấp, dù cấm người đi bộ, xe đạp thồ, xe máy thồ, chỉ cho xe thô sơ, xe máy đi qua nhưng người dân vẫn đi bộ để xuống bãi giữa hay chụp ảnh.

"Thực sự phần đường bộ dành cho người tuần cầu, tuần đường kiểm tra chứ không phải để người đi bộ tập trung. Thậm chí hiện tại có trường hợp đi xe máy trên đường bộ hành rất nguy hiểm", ông Điệp cảnh báo. 

Trong khi chờ định hướng rõ ràng với cầu Long Biên hiện hữu, cần tăng vốn bảo trì, đồng thời có dự án sửa chữa tổng thể cầu Long Biên để đảm bảo an toàn khai thác giao thông qua cầu. "Cần sớm đẩy nhanh việc xây dựng cầu mới thay thế để đáp ứng nhu cầu giao thông, vừa giảm tải cho cầu Long Biên hiện nay", ông Điệp nói.