Việt Nam đang ngày càng thể hiện quyết tâm xây dựng và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và bền vững, hiện thực hóa cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 như đã cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26). Ông đánh giá thế nào về quá trình chuyển đổi này của Việt Nam cho đến nay?

Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng trên hành trình hướng tới nền kinh tế xanh và bền vững, nổi bật là cam kết đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26. Các khoản đầu tư đáng kể vào năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió đã thể hiện rõ nét quyết tâm này.

Theo báo cáo của EVN, đến cuối năm 2023, các nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm năng lượng mặt trời và gió, chiếm 26,9% tổng công suất lắp đặt của cả nước - tương đương khoảng 22 GW. Công suất này đủ để cung cấp điện cho khoảng 20 triệu người, đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu trong việc lắp đặt năng lượng tái tạo tại Đông Nam Á.

Khi tính cả thủy điện, chiếm 28,4% cơ cấu năng lượng, thì hơn 50% cơ cấu năng lượng của Việt Nam vào năm 2023 đến từ các nguồn năng lượng tái tạo - một thành tựu đáng chú ý đối với một nền kinh tế đang phát triển.

Cơ chế Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), được thành lập vào cuối năm 2022, hứa hẹn sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi này. Với 15,5 tỷ USD tiền tài trợ và cho vay được phân bổ giữa nguồn tài trợ công và tư, JETP mang đến cơ hội mở rộng tham vọng năng lượng xanh của Việt Nam. Tuy nhiên, tiến độ còn chậm do sự chậm trễ trong việc xác định khuôn khổ và xác định các dự án đủ điều kiện nhận tài trợ. Khi các hệ thống này được triển khai, JETP có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi của Việt Nam.

Sự cởi mở của Việt Nam trong việc hợp tác, đặc biệt là với các đối tác châu Âu, cho thấy cam kết của nước này trong việc chống biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức. Sự mơ hồ về quy định, chính sách không nhất quán và cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện vẫn là những trở ngại đáng kể. Để hiện thực hóa hoàn toàn quá trình chuyển đổi xanh, Việt Nam phải ưu tiên cải cách pháp luật, nâng cao chuyên môn kỹ thuật và thúc đẩy đối thoại liên tục với các bên liên quan quốc tế.

Nhìn chung, với các khuôn khổ và quan hệ đối tác phù hợp, Việt Nam có thể củng cố thêm vị thế là quốc gia dẫn đầu khu vực về năng lượng tái tạo, đồng thời đảm bảo tăng trưởng bền vững và khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu.

Xin ông chia sẻ về những đóng góp của EuroCham nói riêng và cộng đồng doanh nghiệp châu Âu nói chung cho quá trình chuyển đổi này của Việt Nam?

Thông qua hoạt động vận động, đầu tư và chia sẻ kiến ​​thức, EuroCham và các doanh nghiệp châu Âu đang tích cực thúc đẩy đổi mới bền vững trên nhiều lĩnh vực. Các công ty châu Âu là những công ty hàng đầu toàn cầu về phát triển bền vững và các khoản đầu tư của họ vào Việt Nam phản ánh cam kết này. Những nỗ lực này không chỉ giúp giảm lượng khí thải carbon, mà còn đưa Việt Nam đáp ứng phù hợp với các thông lệ tốt nhất toàn cầu trong khi vẫn đáp ứng được nhu cầu năng lượng ngày càng tăng trong nước.

Những ví dụ thực tế có thể kể đến như: một nhà máy bia ở Vũng Tàu sử dụng nguồn sinh khối có nguồn gốc tại địa phương để tạo ra năng lượng nhiệt, hay nhiều công ty châu Âu đã tích hợp hệ thống năng lượng mặt trời trên mái nhà vào cơ sở sản xuất của họ. Ngoài hiệu quả năng lượng, các doanh nghiệp châu Âu đã nâng cao năng lực quản lý chất thải của Việt Nam và phát triển các nhà máy trung hòa carbon được trang bị công nghệ tiết kiệm năng lượng tiên tiến.

Những đóng góp của châu Âu không chỉ giới hạn trong lĩnh vực năng lượng. Trong nông nghiệp bền vững, các công ty châu Âu cũng đang tích cực trao quyền cho người trồng cà phê áp dụng các biện pháp nông nghiệp tái sinh, thúc đẩy sức khỏe của hệ sinh thái và khả năng phục hồi kinh tế.

Trong tài chính xanh, các nhà đầu tư châu Âu đang hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng công nghiệp được thiết kế để chống chọi với các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, thể hiện cam kết lâu dài đối với các nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu của Việt Nam.

Ngoài ra, các sáng kiến ​​du lịch sinh thái do các doanh nghiệp châu Âu dẫn đầu đang giúp bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên của Việt Nam, đồng thời thúc đẩy du lịch bền vững.

EuroCham đóng vai trò là cầu nối cho những nỗ lực này. Thông qua các sự kiện như Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh (GEFE), EuroCham thúc đẩy đối thoại, hợp tác và chia sẻ kiến ​​thức giữa các doanh nghiệp châu Âu, các bên liên quan tại Việt Nam và các tổ chức quốc tế. Những sáng kiến ​​này đảm bảo Việt Nam có thể tiếp cận được với chuyên môn, công nghệ và nguồn lực tài chính cần thiết để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của mình.

Trong tương lai, EuroCham cam kết giải quyết các thách thức như rào cản pháp lý và sự thiếu nhất quán về chính sách để mở ra nhiều cơ hội hơn nữa cho tăng trưởng bền vững. Bằng cách thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác và đổi mới, EuroCham và cộng đồng doanh nghiệp châu Âu tiếp tục giúp Việt Nam điều hướng quá trình chuyển đổi xanh của mình đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế toàn diện và phục hồi.

Theo ông, lĩnh vực nào thể hiện rõ nhất sự đầu tư của các doanh nghiệp châu Âu vào quá trình tăng trưởng xanh của Việt Nam và tại sao?

Năng lượng tái tạo là lĩnh vực nổi bật nhất thể hiện sự đóng góp của doanh nghiệp châu Âu vào quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam. Các công ty châu Âu đã dẫn đầu trong việc phát triển các dự án điện gió và điện mặt trời, giải quyết nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của Việt Nam đồng thời giảm thiểu dấu chân carbon của đất nước. Nhiều doanh nghiệp châu Âu cũng tích hợp các hoạt động xanh vào hoạt động kinh doanh của mình, từ các tòa nhà tiết kiệm năng lượng đến quy trình sản xuất bền vững.

Các ngành khác như tài chính xanh và nông nghiệp thông minh cũng làm nổi bật cam kết của châu Âu đối với sự phát triển bền vững. Du lịch sinh thái cũng đang trở nên phổ biến và là thị trường ngách mà Việt Nam có thể dễ dàng khai thác.

Thành công của những lĩnh vực này bắt nguồn từ một tầm nhìn chung về bền vững giữa Việt Nam và châu Âu, được hỗ trợ bởi các chính sách thuận lợi và vị trí chiến lược của Việt Nam. Những nỗ lực hợp tác này không chỉ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam mà còn cải thiện cơ hội kinh tế cho cả hai bên.

Theo ông, môi trường đầu tư tại Việt Nam có những điều kiện thuận lợi nào để thu hút doanh nghiệp châu Âu đầu tư vào các lĩnh vực này?

Việt Nam có môi trường đầu tư năng động, thu hút các doanh nghiệp châu Âu, đặc biệt là trong các lĩnh vực xanh. Vị trí chiến lược của Việt Nam là cửa ngõ vào ASEAN, cùng với các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Thương mại tự do EU-Việt Nam (EVFTA), tạo điều kiện tiếp cận dễ dàng với các thị trường khu vực và toàn cầu.

Các chính sách chủ động của Chính phủ, chẳng hạn như ưu đãi thuế cho các dự án năng lượng tái tạo và các điều khoản thuận lợi cho đầu tư xanh, tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi. Nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào của Việt Nam, bao gồm tiềm năng năng lượng mặt trời và gió, định vị Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho phát triển năng lượng tái tạo.

Một yếu tố quan trọng khác là chi phí hoạt động cạnh tranh của Việt Nam. Giá năng lượng vẫn tương đối thấp và quốc gia này tự hào có lực lượng lao động trung thành, thích nghi và tiết kiệm chi phí cao. Những yếu tố này mang lại cho các doanh nghiệp châu Âu cả hiệu quả kinh tế và sự ổn định. Hơn nữa, sự gia tăng của tầng lớp trung lưu Việt Nam và nhận thức ngày càng tăng của người tiêu dùng về tính bền vững tạo ra một thị trường sẵn sàng cho các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường.

Sự cởi mở của Việt Nam đối với sự hợp tác quốc tế và các cải cách quy định đang diễn ra cũng hấp dẫn các nhà đầu tư châu Âu. Cam kết của Chính phủ trong việc giải quyết các mối quan tâm của doanh nghiệp và thúc đẩy đối thoại, thường được EuroCham tạo điều kiện, củng cố niềm tin của các doanh nghiệp nước ngoài.

Dữ liệu thương mại và đầu tư củng cố triển vọng thuận lợi này. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2024, Việt Nam và EU đã đạt kim ngạch thương mại hai chiều trị giá 54,8 tỷ Euro (56,8 tỷ USD), tăng 16,7% so với cùng kỳ năm 2023. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư (MPI), FDI của châu Âu vào Việt Nam cũng đạt khoảng 1,3 tỷ Euro (1,34 tỷ USD) vào năm 2024, phản ánh thêm mối quan hệ đối tác ngày càng sâu sắc.

Với những điều kiện thuận lợi này cùng với chương trình nghị sự phát triển bền vững đầy tham vọng của Việt Nam và sự hội nhập chiến lược vào thị trường toàn cầu, đưa đất nước trở thành điểm đến hàng đầu cho các doanh nghiệp châu Âu muốn đầu tư vào các lĩnh vực tăng trưởng xanh.

Vậy những rào cản đối với doanh nghiệp châu Âu khi đầu tư vào các lĩnh vực xanh tại Việt Nam là gì, thưa ông?

Mặc dù có nhiều điều kiện thuận lợi, môi trường đầu tư của Việt Nam vẫn còn nhiều trở ngại. Những mơ hồ về quy định, chẳng hạn như luật về mua bán năng lượng tái tạo, tạo ra sự không chắc chắn cho các nhà đầu tư. Sự kém hiệu quả của bộ máy hành chính, bao gồm các quy trình cấp phép rườm rà và thủ tục hành chính không rõ ràng, có thể làm chậm trễ việc triển khai dự án. Những hạn chế về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là về công suất lưới điện, gây ra những rào cản đáng kể cho việc tích hợp năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, tình trạng thiếu hụt lao động trong các lĩnh vực có trình độ cao, chẳng hạn như quản lý chất lượng, năng lượng và kỹ sư điện làm phức tạp thêm quá trình chuyển đổi. Trách nhiệm chồng chéo giữa các cơ quan chính phủ đôi khi dẫn đến việc thực thi chính sách không nhất quán.

Để vượt qua những thách thức này, việc thúc đẩy quan hệ đối tác công tư và hợp lý hóa các quy trình hành chính là điều cần thiết. EuroCham tiếp tục cam kết hợp tác với các cơ quan chức năng của Việt Nam để giải quyết những rào cản này và khai thác toàn bộ tiềm năng của nền kinh tế xanh của Việt Nam.

Ông có đề xuất hay kiến ​​nghị gì về chính sách của Chính phủ Việt Nam để thu hút doanh nghiệp châu Âu đầu tư vào các lĩnh vực này trong thời gian tới không?

Để thu hút nhiều doanh nghiệp châu Âu hơn vào các lĩnh vực xanh, Việt Nam nên tập trung ưu tiên vào 4 vấn đề.

Một là, các quy trình hợp lý hóa và sự rõ ràng về quy định bao gồm giảm bớt các rào cản hành chính và đẩy nhanh quá trình phê duyệt đầu tư nước ngoài; đơn giản hóa và hài hòa hóa luật pháp để đảm bảo tính nhất quán và minh bạch, đặc biệt là trong việc mua sắm năng lượng tái tạo và tuân thủ ESG. Cuộc cải tổ bộ máy đang diễn ra có khả năng giải quyết nhiều vấn đề trong số này, tùy thuộc vào cách thức thực hiện.

Hai là, các ưu đãi. Việt Nam cần mở rộng các ưu đãi về thuế và tài chính cho các khoản đầu tư xanh, đặc biệt là trong các công nghệ tiên tiến như hydro xanh và lưu trữ năng lượng.

Ba là, phát triển cơ sở hạ tầng, cụ thể là nâng cấp công suất lưới điện để đáp ứng năng lượng tái tạo và cải thiện mạng lưới giao thông để hỗ trợ hậu cần xanh.

Bốn là, xây dựng năng lực. Cần đầu tư vào đào tạo lực lượng lao động để trang bị cho nhân tài địa phương các kỹ năng cho các ngành công nghiệp xanh và công nghệ cao.

Bằng cách thúc đẩy sự hợp tác và thực hiện các cải cách chính sách mạnh mẽ, Việt Nam có thể củng cố vị thế là điểm đến hàng đầu cho các khoản đầu tư bền vững của châu Âu, thúc đẩy tăng trưởng chung và khả năng phục hồi lâu dài.

VnEconomy 13/02/2025 13:00

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 6-2025 phát hành ngày 10/2/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1247