Xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ cần những bước đi chiến lược mới

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tháng 5/2025 đạt 1,6 tỷ USD. Tính chung 5 tháng đầu năm 2025, tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 6,99 tỷ USD, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, Hoa Kỳ là thị trường tiêu thụ gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm thị phần 54,4% trong tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ; Nhật Bản và Trung Quốc là hai thị trường lớn tiếp theo với thị phần tương ứng là 12,8% và 10,5%. So với cùng kỳ năm trước, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sang Hoa Kỳ tăng 10,3%, Nhật Bản tăng 26,6%, Trung Quốc giảm 15,4%.

ĐƠN HÀNG TĂNG, NIỀM TIN CỦA DOANH NGHIỆP ĐƯỢC CỦNG CỐ

Một tín hiệu tích cực là đơn hàng xuất khẩu của các doanh nghiệp chế biến gỗ đã tăng trở lại từ tháng 4/2025 đến nay. Báo cáo từ Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest), cho biết nhiều doanh nghiệp ghi nhận lượng đơn hàng quý 2/2025 tăng từ 15–25% so với cùng kỳ năm trước, trong đó các mặt hàng như đồ nội thất gỗ phòng khách, phòng ngủ, nhà bếp, đồ gỗ ngoài trời... có nhu cầu đặc biệt cao.

Sự phục hồi của các nền kinh tế lớn, đặc biệt là thị trường nhà ở và nội thất tại Hoa Kỳ, đóng vai trò quan trọng thúc đẩy nhu cầu nhập khẩu các sản phẩm gỗ chất lượng cao từ Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt đã nhanh chóng thích ứng, chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, đầu tư vào thiết kế, cải tiến công nghệ và gia tăng hàm lượng giá trị gia tăng, đáp ứng yêu cầu khắt khe về chất lượng và nguồn gốc hợp pháp.

Ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), nhận định: “Tình hình đơn hàng của ngành gỗ trong 5 tháng qua cho thấy sự phục hồi đang trên đà ổn định. Các doanh nghiệp từng bước củng cố chuỗi cung ứng, ứng dụng công nghệ số vào quản lý sản xuất và kết nối thị trường, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm”.

Mặc dù tăng trưởng đã trở lại, song ông Khanh cho biết biên lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp vẫn chịu sức ép lớn do chi phí nguyên vật liệu, logistics và lao động còn cao. Hơn nữa, việc cạnh tranh về giá với các quốc gia xuất khẩu gỗ khác như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia và Ba Lan vẫn là thách thức không nhỏ.

Một điểm nhấn trong quá trình phục hồi của ngành gỗ là sự chuyển dịch mạnh mẽ sang chuỗi cung ứng hợp pháp, minh bạch và bền vững. Đặc biệt, việc tuân thủ các quy định của EU trong khung Kế hoạch hành động chống khai thác gỗ bất hợp pháp (FLEGT) và hệ thống phân loại nhà cung cấp theo quy định mới của Đạo luật chống phá rừng (EUDR) đã trở thành yêu cầu bắt buộc.

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Viforest, chia sẻ: “Các doanh nghiệp đã và đang đầu tư mạnh hơn vào hệ thống truy xuất nguồn gốc gỗ, xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch và gia tăng tỷ lệ sử dụng gỗ có chứng chỉ FSC. Đây không chỉ là điều kiện để tiếp cận thị trường, mà còn là xu thế phát triển lâu dài hướng tới một ngành chế biến gỗ có trách nhiệm và thân thiện với môi trường.”

Đồng thời, quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong ngành gỗ đang được thúc đẩy. Nhiều doanh nghiệp đầu tư vào hệ thống ERP, phần mềm quản lý sản xuất, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong thiết kế sản phẩm và dự báo nhu cầu. Việc sử dụng năng lượng tái tạo, tái chế phế liệu gỗ và giảm phát thải CO₂ đang dần trở thành tiêu chuẩn mới trong sản xuất.

HƯỚNG ĐẾN MỤC TIÊU 18 TỶ USD NĂM 2025

Mặc dù có tín hiệu tích cực, song thị trường xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đang trải qua những biến động chưa từng có. Đó là những bất ổn do chính sách thuế đối ứng tại Hoa Kỳ. Chỉ còn chưa đầy 1 tháng nữa, mức thuế 10% tạm thời tại Hoa Kỳ sẽ kết thúc, có thể gỗ Việt xuất khẩu sang thị trường này sẽ phải chịu thuế rất cao. Trong khi đó, ngành gỗ Việt Nam vẫn đứng trước những thách thức như áp lực cạnh tranh toàn cầu, yêu cầu kỹ thuật ngày càng cao và biến động thị trường nguyên liệu.

Trước bối cảnh đó, các doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam đang nỗ lực tìm kiếm những hướng đi mới, không chỉ để tồn tại mà còn định vị lại vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu. Việc nâng cao giá trị gia tăng, đa dạng hóa thị trường và chuyển đổi mô hình phát triển trở thành định hướng chiến lược.

Theo kế hoạch của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), ngành lâm nghiệp đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2025 đạt khoảng 18 tỷ USD, trong đó riêng sản phẩm gỗ đạt 14 tỷ USD.

Để đạt được mục tiêu này, ngành sẽ tập trung vào 5 nhóm giải pháp lớn.

Thứ nhất, phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn, có chứng chỉ FSC: Đẩy mạnh liên kết giữa doanh nghiệp và hộ trồng rừng, hình thành chuỗi cung ứng gỗ hợp pháp, bền vững trong nước, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu.

Thứ hai, đổi mới công nghệ chế biến: Hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư dây chuyền hiện đại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời khuyến khích nghiên cứu thiết kế sản phẩm mới phù hợp thị hiếu quốc tế.

Thứ ba, chuyển đổi số và phát triển kinh tế tuần hoàn: Ứng dụng công nghệ số trong quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc và thương mại điện tử. Tăng cường tái chế, tận dụng phụ phẩm gỗ, xây dựng mô hình sản xuất ít phát thải.

Thứ tư, mở rộng thị trường xuất khẩu và xây dựng thương hiệu quốc gia: Đa dạng hóa thị trường ngoài các thị trường truyền thống, hướng tới Trung Đông, Nam Mỹ, Ấn Độ, Nga...; đồng thời, quảng bá thương hiệu gỗ Việt, tăng tỷ lệ sản phẩm có thiết kế riêng, nhãn hiệu riêng.

Thứ năm, hoàn thiện thể chế, cải cách thủ tục hành chính: Rà soát các quy định liên quan đến xuất nhập khẩu, cấp chứng nhận gỗ hợp pháp.

Để sớm ổn định tình hình sản xuất và xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Quốc Trị yêu cầu Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm tiếp tục tham mưu, phối hợp và đôn đốc các hiệp hội doanh nghiệp gỗ; đồng thời, đề xuất chương trình đánh giá tác động của thuế quan đến ngành chế biến gỗ, chi phối của các doanh nghiệp có tổng vốn đầu tư nước ngoài.