“Ba năm liền, doanh nghiệp Việt liên tục bị lép vế”

Ba năm liền 2014, 2015 và 2016, khối các doanh nghiệp trong nước liên tục bị lép vế so với khối doanh nghiệp nước ngoài  và xuống dốc trên cả ba phuơng diện, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định trước thềm hội nghị Thủ tướng gặp mặt doanh nghiệp ngày 17/5 tới.

Lép vế và nghịch lý

Ngày 15/5, VCCI đã gửi đến Văn phòng Chính phủ báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết 35 của Chính phủ về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến 2020.

Nhận định về tình hình phát triển doanh nghiệp sau một năm thực hiện nghị quyết 35, VCCI nêu điểm đáng lo ngại là trong các tháng đầu năm 2017, số lượng doanh nghiệp thành lập mới tuy có tăng, nhưng số lượng doanh nghiệp ngừng hoạt động và giải thể bằng khoảng một nửa so với số lượng doanh nghiệp mới thành lập.

Về thực chất, theo VCCI, quy mô doanh nghiệp không có nhiều cải thiện, số lao động trung bình trên một doanh nghiệp dao động khoảng 30 người, thấp hơn rất nhiều so với tiêu chí doanh nghiệp nhỏ (dưới 50 lao động).

Đáng chú ý là liên tục trong ba năm liền 2014, 2015 và 2016, khối các doanh nghiệp trong nước liên tục bị lép vế so với khối doanh nghiệp ngoại và xuống dốc trên cả ba phuơng diện.

Thứ nhất, bất luận cán cân thương mại của cả nước thế nào thì doanh nghiệp trong nước vẫn triền miên nhập siêu.

Thứ hai, tỷ trọng trong kim ngạch xuất khẩu teo tóp dần, chỉ còn chiếm 28,4 % trong năm 2016.

Và thứ ba là tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của khối doanh nghiệp trong nước luôn thấp hơn so tốc độ tăng trưởng chung, năm 2016 là 4,8% (so với tốc độ chung là 8,6%).

VCCI phân tích, do quy mô doanh nghiệp quá nhỏ và thiếu các doanh nghiệp đầu tàu, nên ngành công nghiệp hỗ trợ vẫn phát triển ì ạch. Các doanh nghiệp FDI chủ yếu nhập các linh kiện và mua nguồn nguyên liệu chủ yếu từ nước ngoài hoặc từ mạng lưới sẵn có, “góp phần” đáng kể cho việc thâm hụt cán cân thương mại và chuyển giá.

Nghịch lý được chỉ ra tại báo cáo là tỷ lệ doanh nghiệp FDI thua lỗ vẫn cao nhất so với khối doanh nghiệp Nhà nước và ngoài Nhà nước, nhưng các nhà đầu tư nước ngoài vẫn coi Việt Nam là địa điểm đầu tư hấp dẫn, và các chỉ số về hiệu suất sinh lời trên tài sản của khu vực FDI vẫn là cao nhất so với các khu vực doanh nghiệp còn lại.  

Báo cáo của VCCI cũng nêu thực tế, năng lực quản trị doanh nghiệp, quản trị công ty của các doanh nghiệp Việt Nam còn rất hạn chế. Sự yếu kém về quản trị cũng làm cho doanh nghiệp Việt Nam “chậm lớn”, đông về số lượng, nhưng yếu kém về chất lượng.

Việc Việt Nam mới có khoảng 700 doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán và với việc áp dung các thực tiễn tốt về quản trị công ty ở mức rất hạn chế so với ASEAN 4 đang là một thách thức lớn để các doanh nghiệp Việt Nam xây dựng được niềm tin đối với các nhà đầu tư, đối tác kinh doanh của mình và phát triển thương hiệu.

Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển doanh nghiệp như đã nêu trên, theo VCCI, có thể xuất phát từ sự yếu kém trong phát triển của các thị trường: thị trường các yếu tố (đất đai, lao động, công nghệ, tài chính) và thị trường hàng hóa (hàng hóa tiêu dùng và hàng hóa công nghiệp).

Báo cáo nêu rõ, Nghị quyết 35/NQ-CP là một trong những công cụ hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp tham gia và hoạt động trên các thị trường này một cách hiệu quả, tuy nhiên với thời gian một năm thực hiện, khó có thể đưa ra kết luận chính xác về tác động của nó tới kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Một năm vẫn phải tiếp 6-7 đoàn thanh tra

Liên quan đến những hạn chế sau một năm thực hiện nghị quyết, VCCI đánh giá hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp tuy đã được tăng cường nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp. Tình trạng doanh nghiệp than phiền về việc các thủ tục hành chính chậm trễ, gây khó khăn, phiền hà cho doanh nghiệp vẫn còn nhiều.

VCCI phản ánh, nhiều địa phương vẫn chưa thực hiện đúng yêu cầu thanh tra, kiểm tra một lần/năm như Nghị quyết 35 đã đề ra. Doanh nghiệp một năm phải tiếp 6-7 đoàn thanh tra, kiểm toán, thậm chí trên 10 đoàn, chưa kể các đợt kiểm tra không chính thức.

Mặt khác, báo cáo cũng nêu, nhiều doanh nghiệp có ý kiến về công tác đối chiếu thuế, lỗi do phần mềm thuế cập nhật chậm dẫn đến tình trạng doanh nghiệp đã đóng thuế nhưng vẫn bị thông báo là nợ thuế.

Tập hợp từ VCCI cũng cho thấy, công tác cải cách thủ tục hành chính mặc dù đã được thực hiện tốt nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp, nhà đầu tư. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức làm công tác giải quyết thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, nhà đầu tư có trình độ, năng lực còn hạn chế; tình hình gây phiền hà, những nhiễu còn diễn ra, gây bức xúc cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, một số UBND các tỉnh chưa đảm bảo tổ chức đối thoại với doanh nghiệp công khai định kỳ ít nhất hai lần/năm.

VCCI nhận định, công tác cải cách việc giải quyết các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại liên quan đến doanh nghiệp của tòa án các cấp còn chậm, kéo dài khiến doanh nghiệp ít lựa chọn phương án kiện ra tòa khi có tranh chấp.