Bảo hiểm xã hội Việt Nam vừa có đề xuất với Bộ Lao động – Thương và Xã hội về phương án giải quyết vướng mắc trong thực hiện chế độ bảo hiểm xã hội đối với người lao động mượn hồ sơ tư pháp tham gia bảo hiểm xã hội.

NHIỀU VƯỚNG MẮC TRONG GIẢI QUYẾT CHẾ ĐỘ

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, tình trạng người lao động mượn hồ sơ tư pháp tập trung tại các tỉnh có nhiều khu công nghiệp lớn như Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Quảng Ninh, TP.HCM, Bình Phước, Vĩnh Phúc… với các đối tượng là công nhân lao động, giáo viên mầm non, viên chức…

Nguyên nhân được cho là do người lao động không đáp ứng được điều kiện tuyển dụng của người sử dụng lao động như tuổi đời, bằng cấp chuyên môn, địa bàn nơi cư trú…Đây là hành vi giả mạo hồ sơ, gây ra nhiều hệ lụy.

Thời gian qua, cơ quan Bảo hiểm xã hội gặp nhiều vướng mắc trong xử lý các tình huống phát sinh trong thực tiễn, chưa có hướng giải quyết đối với các trường hợp đã hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.

Điển hình như trường hợp đơn vị sử dụng lao động còn hoạt động: Người lao động nộp đơn yêu cầu Tòa án nhân dân quận, huyện tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu, thì Tòa án trả lại đơn yêu cầu cung cấp Biên bản hòa giải của Hòa giải viên lao động. Khi người lao động nộp đơn đề nghị Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận, huyện xem xét hòa giải thì đã quá thời hiệu hòa giải, nên không được giải quyết.

Trường hợp đơn vị sử dụng lao động đã giải thể: Khi người lao động nộp đơn yêu cầu Tòa án nhân dân quận, huyện tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu thì Tòa án trả lại đơn không giải quyết do không có chủ thể để khởi kiện.

Trường hợp người mượn hoặc người cho mượn hồ sơ đã chết, hoặc mất tích hoặc không còn cư trú tại Việt Nam, hoặc không xác định được nơi cư trú: Người mượn hoặc người cho mượn hồ sơ liên hệ Tòa án để giải quyết, nhưng khi người lao động nộp đơn tại Tòa án nhân dân quận, huyện thì Tòa án trả lại đơn, không giải quyết.

Trường hợp người lao động điều chỉnh về tuổi thật, nhưng chưa đủ tuổi lao động và tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật về lao động.

Trường hợp người cho mượn hồ sơ sử dụng thẻ bảo hiểm y tế của người mượn hồ sơ để đi khám, chữa bệnh. Ngoài ra, các trường hợp được tuyển dụng trước năm 1995 thì chưa có hướng dẫn.

Hiện nay, cơ quan Bảo hiểm xã hội chưa thể thống kê chính xác số liệu thực tế các trường hợp mượn hồ sơ tư pháp mà chưa phát sinh vướng mắc, khiếu kiện giữa người mượn và người cho mượn, hoặc qua rà soát đồng bộ tổng thể dữ liệu người tham gia bảo hiểm xã hội với dữ liệu dân cư của Bộ Công an.

Qua báo cáo sơ bộ của Bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố, ước tính đến hết ngày 31/12/2022 có 214 trường hợp mượn hồ sơ tư pháp chưa điều chỉnh thông tin nhân thân.

THU HỒI CÁC KHOẢN ĐÃ CHI TRẢ DO HƯỞNG SAI 

Trước thực trạng trên, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn trên cơ sở nguyên tác đóng - hưởng và đề cao quyền lợi của người lao động.

Cụ thể, giao Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ quan có liên quan để xem xét ra kết luận về việc mượn hồ sơ tư pháp đối với từng trường hợp cụ thể.

Đối với người lao động đang tham gia bảo hiểm xã hội, hoặc đang bảo lưu thời gian tham gia: Căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện điều chỉnh lại thông tin về nhân thân trong hồ sơ tham gia bảo hiểm xã hội, để làm căn cứ giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội khi người lao động đủ điều kiện.

Đối với những trường hợp đã giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội ngắn hạn (ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe) trong thời gian người lao động mượn hồ sơ tư pháp tham gia bảo hiểm xã hội, không thực hiện thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng khi người lao động cam kết đã nhận trợ cấp.

Đối với những trường hợp đã giải quyết hưởng chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (bao gồm cả trợ cấp một lần và hằng tháng), bảo hiểm xã hội một lần, trợ cấp tuất một lần và các khoản trợ cấp một lần khác cho khoảng thời gian người lao động mượn hồ sơ tư pháp, thì căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án, hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội để thực hiện điều chỉnh lại thông tin nhân thân đúng của người lao động.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng đề nghị không thực hiện thu hồi số tiền đã giải quyết hưởng, vì thời gian đó người lao động có đóng bảo hiểm xã hội và đã hưởng chế độ của thời gian đã đóng.

Đối với những trường hợp đã được giải quyết hưởng lương hưu, trợ cấp tuất hằng tháng và các khoản trợ cấp hằng tháng khác (nếu có), căn cứ Quyết định tuyên bố hợp đồng lao động vô hiệu của Tòa án, hoặc kết luận của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội để điều chỉnh lại thông tin nhân nhân đúng của người lao động.

Đồng thời, xem xét thực hiện điều chỉnh, hoặc hủy quyết định hưởng chế độ bảo hiểm xã hội (nếu có) đối với người lao động, hoặc thân nhân người lao động do đã giải quyết hưởng theo thông tin nhân thân của người cho mượn hồ sơ; thu hồi các khoản chênh lệch đã chi trả do giải quyết theo thông tin nhân thân sai.