Sáng 16/6/2025, tại Kuala Lumpur (Malaysia), Hội nghị Energy Asia với chủ đề "Thúc đẩy Chuyển dịch Năng lượng châu Á" chính thức khai mạc. Hội nghị được tổ chức bởi Tập đoàn Petroliam Nasional Berhad (Petronas) cùng đối tác là CERAWeek (thuộc S&P Global).

Phát biểu tại lễ khai mạc, Thủ tướng Malaysia Dato’ Seri Anwar bin Ibrahim, cho biết nhu cầu năng lượng tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã chiếm đến 50% mức tiêu thụ toàn cầu trong năm 2024 và vẫn tiếp tục gia tăng; đồng thời, khu vực này cũng phát thải tới 60% lượng khí nhà kính toàn cầu.

NĂNG LƯỢNG – YẾU TỐ CỐT LÕI NHƯNG CHƯA CÂN BẰNG

Tại Đông Nam Á, 8 trong số 10 quốc gia đã đặt ra mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0. Tại COP28, các quốc gia thành viên ASEAN một lần nữa khẳng định quyết tâm bằng việc cam kết tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo toàn cầu lên 11.000 GW vào năm 2030.

“Vì vậy, chúng ta cần đối mặt với một thách thức trọng tâm: Làm thế nào để hiện thực hóa một quá trình chuyển dịch năng lượng công bằng và bình đẳng cho châu Á, điều gần như chắc chắn sẽ đòi hỏi gia tăng đầu tư đáng kể vào nhiều loại hình dự án năng lượng khác nhau”, Thủ tướng Malaysia nhấn mạnh.

Tại hội nghị, ông YM Tan Sri Tengku Muhammad Taufik, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Petronas, cho biết dựa vào năng lượng, các cuộc “cách mạng” đã đóng góp vào tăng trưởng GDP toàn cầu, lần đầu vượt mốc 100.000 tỷ USD vào năm 2022 và duy trì cho đến nay.

Đáng chú ý hiện tại, thế giới đang ở ngưỡng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ năm, khi trí tuệ nhân tạo (AI) nhanh chóng trở thành công nghệ nền tảng không thể thiếu trong mọi lĩnh vực.

Dự báo đến năm 2030, mức tiêu thụ điện từ các trung tâm dữ liệu sẽ đạt 945 TWh, cao hơn gấp đôi so với 415 TWh năm 2024 và chiếm hơn 20% tăng trưởng tổng nhu cầu điện.

“Toàn bộ hệ thống năng lượng đang phải điều chỉnh để đáp ứng làn sóng nhu cầu này. Trong khi đó, thế giới vẫn chưa thích nghi kịp với xu hướng điều chỉnh các chính sách ESG, đe dọa làm chệch hướng mục tiêu phát thải ròng từ Thỏa thuận Paris”, ông YM Tan Sri Tengku Muhammad Taufik nhận định.

Hiện nay, châu Á - Thái Bình Dương là khu vực đông dân nhất thế giới với 4,8 tỷ người (60% dân số toàn cầu), có ba trong năm nền kinh tế lớn nhất, và là thị trường tiêu dùng năng động với nhu cầu ngày càng cao.

Bên cạnh đó, châu Á cũng là trung tâm sản xuất toàn cầu, cung cấp chất bán dẫn, linh kiện điện tử, ô tô, dược phẩm… đi khắp thế giới, nhờ các cảng biển bận rộn, lực lượng lao động tài năng và chính sách thuận lợi.

Theo Chủ tịch Tập đoàn Petronas, khu vực này có tham vọng định hình cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ năm, với lực lượng lao động ngày càng số hóa và ứng dụng AI.

Tuy nhiên, đằng sau triển vọng tăng trưởng tích cực là những bất bình đẳng nghiêm trọng. Theo IMF, GDP bình quân đầu người tại khu vực dao động từ 1.200 USD đến 93.000 USD; hơn 350 triệu người tiếp cận điện hạn chế và 150 triệu người hoàn toàn chưa có điện.

“Dù đầu tư vào năng lượng tái tạo đang tăng, nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm hơn 80% cơ cấu năng lượng khu vực. Do đó, khả năng tiếp cận năng lượng cần được đặt trong mối tương quan giữa yếu tố chi phí và an ninh nếu chúng ta muốn tiến xa hơn trong chuyển dịch năng lượng”, ông YM Tan Sri Tengku Muhammad Taufik cho biết.

TƯƠNG LAI VÀ HÀNH ĐỘNG: KIẾN TẠO MỘT CHÂU Á VỮNG MẠNH NĂNG LƯỢNG

Theo ông Amin Nasser, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc, Tập đoàn Dầu khí Saudi Arabia (Saudi Aramco), quá trình chuyển dịch là vô cùng tốn kém và để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 có thể tiêu tốn tới 200.000 tỷ USD. Thêm vào đó, dù năng lượng tái tạo quan trọng và đang phát triển, nhưng vẫn còn quá xa mới có thể gánh vác toàn bộ trọng trách như kỳ vọng và những rủi ro vẫn còn đó.

“Là động lực tăng trưởng của kinh tế toàn cầu và là khu vực tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, châu Á chiếm gần một nửa nhu cầu năng lượng toàn cầu. Nếu không tính đến nhu cầu và nguồn lực của châu Á, quá trình chuyển dịch sẽ không có sức nặng, không có động lực và không có cơ hội thành công”, ông Amin Nasser nhận định.

Trong khi đó, theo YM Tan Sri Tengku Muhammad Taufik, để đáp ứng đồng thời tăng trưởng và mục tiêu phát thải ròng bằng 0, châu Á cần đầu tư 88.700 tỷ USD vào năng lượng từ nay đến 2050, bao gồm cả năng lượng truyền thống và tái tạo.

Châu Á sở hữu tiềm năng lớn về mặt trời, gió, bờ biển dài và các mạch địa chất phù hợp cho lưu trữ carbon. Kết hợp với khí đốt tự nhiên sạch, đây sẽ là điểm đến tăng trưởng lý tưởng. Ngành năng lượng châu Á cần đẩy nhanh đổi mới sáng tạo, kỹ thuật số và công nghệ để đáp ứng nhu cầu đa dạng một cách hiệu quả và sạch hơn.

“Chúng ta đang đối mặt với những biến động thị trường, chi phí tăng, thiên tai thường xuyên và nhiệt độ toàn cầu gia tăng, đòi hỏi hành động khẩn trương và khả năng thích ứng linh hoạt".

Nhấn mạnh điều này, ông YM Tan Sri Tengku Muhammad Taufik cho rằng "Châu Á sẽ đóng vai trò then chốt trong nỗ lực toàn cầu này. Để chuyển dịch năng lượng thành công, châu Á cần tiếp nối thành tựu, tăng tốc từ vị thế hiện tại khi nhu cầu tăng trưởng đang lớn và cơ hội đang mở rộng”.

Trong thông điệp tại phiên khai mạc Hội nghị, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Petronas đã nêu rõ ba trụ cột hành động để hướng đến một tương lai năng lượng bền vững cho châu Á.

Thứ nhất, cần đa dạng hóa cơ cấu năng lượng; xây dựng danh mục cân bằng giữa các nguồn phát thải thấp và năng lượng giảm phát thải để tăng cường khả năng chống chịu.

Thứ hai, cần mở rộng đầu tư năng lượng để bảo đảm nguồn cung ổn định và giá cả hợp lý. Các chính phủ, tổ chức tài chính và doanh nghiệp phải hợp tác để mở khóa dòng vốn, đặc biệt ở các nền kinh tế đang phát triển - nơi nhu cầu cấp bách nhất.

Thứ ba, tăng cường hợp tác khu vực, bởi chỉ có đoàn kết toàn cầu, mới hiện thực hóa tương lai năng lượng chung.