Lời kêu gọi này được đưa ra trong bối cảnh các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Bắc Kinh gây gián đoạn nguồn cung đất hiếm và dẫn tới đảo lộn hoạt động sản xuất của nhiều ngành công nghiệp ở châu Âu và Mỹ - hãng tin CNN cho hay.

Ông Maros Sefcovic, ủy viên phụ trách vấn đề thương mại của Liên minh châu Âu (EU), nói rằng vấn đề này là một “ưu tiên” trong cuộc gặp hôm 3/6 giữa ông với Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào bên lề hội nghị của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) ở Paris, Pháp.

SẢN XUẤT ĐẢO LỘN VÌ THIẾU ĐẤT HIẾM

“Tôi đã thông tin đến người đồng cấp Trung Quốc về tình hình đáng báo động trong ngành công nghiệp ô tô châu Âu và các ngành công nghiệp khác, bởi rõ ràng đất hiếm và nam châm vĩnh cửu có vai trò đặc biệt quan trọng trong sản xuất công nghiệp”, ông Sefcovic nói với các nhà báo hôm 4/6.

Khi căng thẳng thương mại Mỹ - Trung lên tới mức đỉnh điểm trong tháng 4 vừa qua, Trung Quốc đã sử dụng vị thế thống lĩnh toàn cầu trong lĩnh vực đất hiếm, áp các biện pháp hạn chế xuất khẩu mới đối với 7 loại đất hiếm và một số loại nam châm - vốn là những vật liệu cần thiết cho các sản phẩm từ hàng điện tử dùng hàng ngày cho tới xe cộ và những loại vũ khí đắt tiền như chiến đấu cơ F35. Trung Quốc hiện là nước kiểm soát 90% hoạt động sản xuất đất hiếm trên thế giới.

Dù Mỹ và Trung Quốc đã đạt thỏa thuận “đình chiến” thương mại trong 90 ngày, Trung Quốc đến nay vẫn chưa nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, và điều này đã khiến Mỹ bất bình. Những ngày gần đây, Mỹ - Trung cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận đạt được ở Geneva. Cùng với đó, các hãng sản xuất ô tô cũng lên tiếng cảnh báo về việc sắp phải đóng cửa nhà máy vì không thể nhập được nam châm đất hiếm từ Trung Quốc.

Ngày 5/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc điện đàm và sau cuộc gọi, ông Trump cho biết các quan chức hai nước sẽ sớm có vòng đàm phán thương mại tiếp theo. Trong một bài đăng trên mạng xã hội, ông Trump viết: “Sẽ không còn bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến sự phức tạp của các sản phẩm đất hiếm”, nhưng ông không giải thích điều này nghĩa là gì.

Ông Sefcovic nói rằng việc thiếu nam châm vĩnh cửu đang gây ra “sự gián đoạn nghiêm trọng cho sản xuất công nghiệp”.

Hôm thứ Tư, Hiệp hội Các nhà cung ứng ô tô châu Âu (CLEPA) đưa ra cảnh báo tương tự về “gián đoạn lớn” trong chuỗi cung ứng ngành công nghiệp ô tô do Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm. “Việc Trung Quốc áp hạn chế xuất khẩu đang khiến hoạt động sản xuất bị gián đoạn trong lĩnh vực cung ứng ở châu Âu”, Tổng thư ký Benjamin Krieger của CLEPA nói trong một tuyên bố.

Theo các biện pháp kiểm soát mới của Trung Quốc, các nhà xuất khẩu đất hiếm và nam châm phải xin giấy phép cho mỗi lô hàng và cung cấp tài liệu hỗ trợ để xác minh mục đích sử dụng cuối cùng của các vật liệu này.

Theo CLEPA, kể từ tháng 4, nhà chức trách Trung Quốc chỉ chấp thuận khoảng 1/4 trong số hàng trăm đơn xin cấp giấy phép xuất khẩu được nộp. Hơn nữa, quy trình nộp đơn thiếu rõ ràng và không nhất quán giữa các địa phương, với một số giấy phép bị từ chối vì lý do thủ tục và một số giấy phép khác yêu cầu tiết lộ thông tin nhạy cảm, bao gồm cả sở hữu trí tuệ.

Nhà sản xuất ô tô Đức Volkswagen gần đây đã nói với CNN rằng các nhà cung cấp của hãng xe này chỉ được cấp “một số lượng giấy phép xuất khẩu hạn chế”.

NHỮNG LÔ HÀNG CHẬM CHẠP, GIÁ ĐẤT HIẾM TĂNG MẠNH

Dữ liệu hải quan của Trung Quốc cho thấy các lô hàng nam châm đất hiếm xuất khẩu từ nước này Đức đã giảm một nửa trong thời gian từ tháng 3 đến tháng 4 - thời gian mà các hạn chế này bắt đầu được áp dụng.

Tại cuộc gặp hôm thứ Ba, ông Sefcovic và ông Vương đã so sánh dữ liệu về giấy phép được cấp và thấy rằng số liệu của hai bên không khớp - ông Sefcovic cho biết. Ông nói thêm rằng hai bên sẽ nói chuyện “tương đối sớm” sau khi dữ liệu được làm rõ. Thay vì chế độ cấp phép hiện tại của Trung Quốc, ông Sefcovic cho biết EU mong muốn một giải pháp có tính hệ thống, chẳng hạn như nộp đơn chung một lần một năm cho mỗi nhà xuất khẩu, để tránh sự chậm trễ về thủ tục giấy tờ và căng thẳng cho ngành.

“Bức tranh lớn bây giờ là việc cấp phép diễn ra chậm hơn nhiều so với những gì doanh nghiệp cần hay muốn. Chỉ có một số ít các quan chức Trung Quốc đứng ra xử lý hàng nghìn đơn xin cấp phép. Vấn đề là rõ ràng Trung Quốc không ưu tiên thúc đẩy việc này”, một nguồn thạo tin tiết lộ.

Một nhà giao dịch đất hiếm lâu năm ở Mỹ cho biết công ty của ông vẫn đang đợi Bắc Kinh cấp phép xuất khẩu những lô đất hiếm theo hồ sơ mà bên cung ứng ở Trung Quốc đã nộp từ cách đây 7 tuần.

Việc Trung Quốc siết kiểm soát xuất khẩu đất hiếm đã khiến các nhà sản xuất nước ngoài xoảy sở tìm cách tích trữ các vật liệu này, dẫn tới giá đất hiếm tăng mạnh. “Những ai tích trữ được đất hiếm bây giờ có thể bán được với giá cao gấp 4-7 lần so với giá thị trường cách đây 2 tháng”, nhà giao dịch này cho biết. Trong một số trường hợp, như với kim loại mềm yttrium, người mua sẵn sàng trả giá cao gấp 10 lần.

Đáng chú ý, ngay cả những đất hiếm không nằm trong danh sách kiểm soát xuất khẩu cũng đang bị ảnh hưởng.

“Chúng tôi đang chứng kiến ​​các lô hàng chậm hơn. Hải quan Trung Quốc đang xem xét kỹ lưỡng hơn bao giờ hết các lô hàng xuất khẩu. Tất cả các loại đất hiếm hiện đều bị kiểm tra kỹ và mất nhiều thời gian hơn để được vận chuyển ra nước ngoài”, một nguồn tin cho biết và nói thêm rằng rằng một số nhà cung cấp thậm chí đã từ chối vận chuyển các vật liệu không nằm trong danh sách hạn chế do sự giám sát chặt chẽ hơn.

Theo dữ liệu của hải quan Trung Quốc, các lô hàng nam châm đất hiếm xuất khẩu sang Mỹ trong thời gian từ tháng 3 đến tháng 4 đã giảm 60%.

Ngày 5/6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lin Jian nói rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của nước này “phù hợp với các thông lệ quốc tế chung, không phân biệt đối xử và không nhắm vào các quốc gia cụ thể”.