“Chưa cân đối ngân sách được thì đừng nghĩ chuyện tăng lương, vì chúng ta có rất nhiều bài học của các nước rồi”, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển trao đổi với VnEconomy bên hành lang Quốc hội về khả năng tăng lương công chức.

Ông Hiển cũng đánh giá phương án đợi tháng ba năm sau sẽ báo cáo Quốc hội về khả năng tăng lương công chức năm 2016 và lộ trình tăng lương 2017 trở về sau của Chính phủ, như VnEconomy đã thông tin, là khá chắc chắn.

Muốn chi thì phải có thu

Thưa ông, Ủy ban Tài chính - Ngân sách vẫn có ý kiến khác nhau về việc tăng lương, trong khi nhiều vị đại biểu thúc giục vì đã 4 năm liền lương công chức vẫn dậm chân tại chỗ...

Đúng là vấn đề tăng lương hiện đang có hai luồng ý kiến khác nhau trong Thường trực Uỷ ban Tài chính - Ngân sách và hai luồng ý kiến này đều ngang nhau.

Nhóm ý kiến thứ nhất cho rằng chúng ta chưa thể có điều kiện tăng lương một cách căn cơ, chỉ đảm bảo được chế độ cho người có mức lương dưới 2,34 như nghị quyết trước của Quốc hội và những người hưởng lương hưu được tăng 8% từ năm nay và chúng ta tiếp tục duy trì chế độ đó.

Còn bổ sung thêm hướng tăng với những người hưởng lương hưu trước năm 1995, có mức thu nhập dưới 2 triệu đồng/tháng sẽ được tính toán. Thứ ba là xem xét với giáo viên mầm non để họ đạt được mức lương cơ bản. Đợt này Chính phủ tính toán thêm một nhóm đối tượng này.

Còn với nhóm đối tượng có hệ số lương từ 2,34 trở lên mà thực hiện tăng lương cả thì Chính phủ thấy là khó khăn. Để tính toán việc chi lương thì phải xem xét nguồn ở đâu, theo tinh thần của Quốc hội, khi quyết định một chính sách mới, anh phải chỉ ra được nguồn đó từ đâu.

Vậy nên tính toán lại thì thấy nguồn thu của chúng ta chưa ổn. Đầu tiên, về giá dầu, ta vẫn dự báo những năm trước đây ở mức 100 USD/thùng nhưng giờ thì giá xuống chỉ còn 43-47 USD, mà bình quân năm nay chắc chỉ đạt 50 USD.

Mà với mức này, như báo cáo của Chính phủ và Ủy ban Tài chính - Ngân sách thì chúng ta đã hụt thu ngân sách 61.000 tỷ đồng vào ngân sách Trung ương. Vậy nếu ngân sách địa phương tăng để bù đắp thì đối trừ xong ngân sách Nhà nước vẫn hụt thu 3-4 nghìn tỷ đồng nữa.

Điều đó cho thấy nguồn thu từ dầu là khó khăn, không mong chờ khả năng này nữa.

Về thu nội địa, 2016 là năm tất cả chính sách thuế của ta vào thời điểm thực hiện như thuế thu nhập doanh nghiệp, sẽ xuống chỉ còn 22%. Thuế thu nhập cá nhân chúng ta cũng khó nâng lên, mà theo nguyên tắc đáng ra khi hạ thuế thu nhập doanh nghiệp, thì phải nâng thuế thu nhập cá nhân lên, nhưng khi nói đến vấn đề tăng thu thì khó khăn lắm, giảm thu thì lại rất nhiều người phấn khởi, ủng hộ.

Nhưng như thế thì tỷ lệ huy động thuế /GDP của ta ngày càng thấp đi, giai đoạn trước huy động/GDP là 28,4% nhưng giai đoạn này chỉ còn khoảng 21% thôi mà ngay 2015 này huy động thuế vào GDP chỉ còn 19%.

Như vậy phải thấy là khả năng thu ngân sách rất khó khăn. Ta cũng mừng vì như thế tạo điều kiện cho doanh nghiệp và hỗ trợ đời sống nhân dân lúc khó khăn này, nhưng như thế thì rõ ràng nguồn thu cũng giảm.

Bài học từ Hy Lạp

Tháng 3 sang năm mới báo cáo nhưng Chính phủ có khẳng định sẽ tăng lương hay vẫn chỉ là xem xét, thưa ông?

Chính phủ thể hiện rõ quan điểm là trong năm 2015 thì xin Quốc hội không bàn tăng lương.

50% thành viên trong Uỷ ban Tài chính Ngân sách đồng ý quan điểm của Chính phủ là trong 2016 để xem tình hình, những tháng đầu năm giá dầu thế nào, khả năng thu ngân sách của chúng ta thế nào thì sẽ xin ý kiến Quốc hội về cả kế hoạch lương cho giai đoạn tới, trình vào kỳ họp đầu năm (tức tháng 3/2016).

Tôi cho rằng đây là một quan điểm tương đối chắc chắn.

Tuy nhiên cũng có ý kiến trong Uỷ ban Tài chính - Ngân sách là phải đưa vấn đề này vào thực hiện ngay, có thể là thời điểm khác nhau thôi, thời điểm tăng lương có thể là 1/5/2016 hoặc 1/7/2016, nhưng chắc chắn phải thực hiện.

Khi đó thì cần phải huy động 10.000 tỷ đồng nữa mà ta chưa biết nguồn ở đâu? Thêm nữa, tới đây thực hiện theo chuẩn nghèo theo đa chiều, người ở nông thôn lên mức 700.000 đồng là nghèo, người ở đô thị là 900.000 đồng, thì rõ ràng cũng cần phải chi phí để hỗ trợ người nghèo. Vậy thì tiền đâu mà ấn định tăng lương?

 Quan điểm này thì cho rằng cứ giao trên cơ sở mặt bằng ngân sách đã giao cho các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan này phải tiết kiệm chi tiêu của mình từ xăng xe điện nước hội nghị hội thảo để đảm bảo cho phần tăng lương này. Tuy nhiên phương án này cũng chỉ mang tính chất ngắn hạn chứ không phải dài hạn.

Phương án nào cũng có mặt nọ mặt kia, nhưng để đến tháng 3/2016 sẽ quyết định thì tôi cho là an toàn.

Tại phiên thảo luận chiều 2/11, Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Văn Tiên có nói là ông rất băn khoăn khi, khá nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị tăng lương. Vì người hưởng lương từ ngân sách chỉ có 4 triệu trong số 92 triệu dân, vậy người không có lương họ kêu với ai? Trong khi nợ công tăng, ngân sách hụt thu, tăng chi,không biết tăng lương thì lấy đâu ra tiền. Cá nhân ông có chia sẻ, đồng cảm với quan điểm này?

Thực ra bây giờ câu chuyện lương và thu nhập luôn là câu chuyện của cuộc sống, của con người và ai cũng vậy thôi, cũng đều mong muốn có được thu nhập cao hơn.

Nhưng trong điều kiện ngân sách khó khăn thì chi tiêu liên quan đến tiền lương là chúng ta phải hết sức thận trọng, phải hoàn toàn tính đến yếu tố cân đối của ngân sách.

Chưa cân đối ngân sách được thì đừng nghĩ chuyện đó vì chúng ta có rất nhiều bài học của các nước rồi. Như Hy Lạp chẳng hạn, trong khi nợ như vậy thu chi ngân sách như vậy mà vẫn tăng lương, tăng phúc lợi xã hội quá mức thì dẫn tới đổ vỡ, nợ công.

Khi đó thì mất ổn định xã hội, và khi không thực hiện một kế hoạch dài hơn còn khó khăn hơn nhiều.