Công nhân ở một trong những vùng sản xuất hàng xuất khẩu lớn nhất Trung Quốc đang trầy trật kiếm việc làm, trong bối cảnh triển vọng kinh tế toàn cầu xấu đi và căng thẳng Trung-Mỹ khiến các nhà sản xuất dịch chuyển nhà máy khỏi Trung Quốc - theo tờ Financial Times.

Hạt Kunshan, một địa phương thuộc tỉnh Giang Tô và cách Thượng Hải khoảng 50 km, thường tự hào vì có mức lương cao hơn 30% so với lương ở những tỉnh nội địa kém phát triển hơn ở Trung Quốc. Mức lương cao ở Kunshan là nhờ hàng nghìn doanh nghiệp gia công đặt nhà máy sản xuất ở nơi này.

Với dân số khoảng 1 triệu người nhưng có tới 1.529 công ty làm hàng xuất khẩu chỉ riêng của Đài Loan, Kunshan được biết đến là hạt giàu nhất ở Trung Quốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp ở Kunshan đang cắt giảm sản xuất xuất do xuất khẩu giảm sút - giới chủ nhà máy và các công ty logistics tiết lộ với phóng viên Financial Times.

Từ tháng 10 năm ngoái, xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm 5 tháng liên tiếp do khách hàng phương Tây giảm lượng đơn hàng trong bối cảnh lạm phát cao và triển vọng kinh tế u ám. Trước đó, trong suốt thời gian đại dịch Covid-19, xuất khẩu là động lực tăng trưởng chính của kinh tế Trung Quốc.

Những khó khăn của Kunshan hiện nay phản ánh thách thức mà nền kinh tế hướng ra xuất khẩu của Trung Quốc phải đối mặt, sau khi nước này dỡ bỏ chính sách chống dịch hà khắc Zero Covid đã áp dụng suốt gần 3 năm, và trong bối cảnh Bắc Kinh loay hoay tìm kiếm một đầu tàu tăng trưởng mới để bù đắp cho sự suy giảm của ngoại thương.

Số công nhân làm việc trong các nhà máy ở Kunshan đã tụt xuống và các doanh nghiệp giảm tiền lương theo giờ tới 1/3 - nhiều nhà tuyển dụng tiết lộ. Những khoản thưởng hấp dẫn cho công nhân mới ký hợp đồng cũng bị xoá. Nhiều nhà máy bắt đầu từ chối hồ sơ xin việc của những ứng viên nhiều tuổi hơn, vì sự suy giảm của lượng đơn hàng dẫn tới tình trạng thừa lao động. Điều này đảo ngược xu hướng trong thời gian đại dịch khi các nhà máy phải tuyển người liên tục để đáp ứng nhu cầu hàng hoá tăng cao của các nhà nhập khẩu.

Bức tranh thị trường việc làm càng xấu đi khi doanh nghiệp Đài Loan - những nhà sử dụng lao động lớn nhất ở Kunshan - dịch chuyển sản xuất sang các quốc gia khác để tránh rủi ro từ căng thẳng Mỹ-Trung. Trên cơ sở lo ngại về an ninh quốc gia, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã áp một loạt biện pháp nhằm hạn chế việc bán công nghệ cho Trung Quốc. Điều này đặt ra sức ép khiến các công ty của Mỹ và của các nước đồng minh với Mỹ phải dịch chuyển sản xuất và hạn chế giao dịch với đối tác Trung Quốc.

“Kunshan giàu lên là nhờ các doanh nghiệp Đài Loan đổ tới. Nhưng giờ đây, chính các công ty đó đang tạo ra trở ngại đối với tăng trưởng kinh tế của Kunshan”, chuyên gia kinh tế trưởng Dan Wang của ngân hàng Hang Seng Bank China nói.

Các cuộc khảo sát chính thức cho thấy hoạt động kinh tế ở Kunshan khởi sắc trong những tuần gần đây, với giá trị sản xuất và xuất khẩu tính bằng đồng Nhân dân tệ tăng trong 2 tháng đầu năm. Tuy nhiên, sự phục hồi đó chưa ngấm tới từng doanh nghiệp và lao động tìm việc làm.

Tiền lương tại các nhà máy Đài Loan ở Kunshan đã giảm 1/3, còn 19 Nhân dân, tương đương 2,75 USD, mỗi giờ, từ mức 25 Nhân dân tệ cách đây 1 năm. Thay vì thưởng 10.000 Nhân dân tệ (1.450 USD) cho công nhân mới ký hợp đồng, nhiều nhà máy bắt đầu áp phí nộp hồ sơ.

Số công việc đăng tuyển cũng giảm, song song với việc nhiều nhà máy giới hạn độ tuổi đối với lao động trình độ thấp. Foxconn Kunshan, nhà gia công hàng đầu của hãng điện tử Mỹ Apple, yêu cầu ứng viên của các vị trí thấp phải dưới 40 tuổi, so với mức 45 tuổi cách đây 1 năm.

“Chúng tôi không có đủ vị trí cho nhiều người xin việc đến vậy”, ông Chen Jian - một người chuyên tuyển lao động cho các nhà máy ở Kunshan - phát biểu.

Ông James Gao, chủ một công ty logistics chuyên làm việc với Foxconn và doanh nghiệp Đài Loan khác là Pegatron, cho biết lượng hàng vận chuyển đã giảm ít nhất 1/3 trong quý 1 năm nay so với cùng kỳ năm ngoái. “Có lúc, lái xe của chúng tôi không tìm được chỗ đậu xe ở cảng Thượng Hải. Bây giờ, một nửa số chỗ đậu xe bị bỏ trống”, ông Gao nói.

Ông cho biết thêm rằng một số khách hàng của ông là doanh nghiệp Đài Loan, những công ty chủ yếu phục vụ các thương hiệu điện tử phương Tây, đã bắt đầu chuyển một số đơn hàng sang nhà máy ở Việt Nam và Ấn Độ vì căng thẳng chính trị thúc đẩy họ đa dạng hoá cơ sở sản xuất.

“Nếu Kunshan là một nhà máy, thì nhà máy này trước đây có thể nhận một đơn hàng 10 tỷ USD từ Apple hoặc Dell. Bây giờ, đơn hàng chỉ còn 8 tỷ USD và số còn lại chuyển sang Việt Nam”, ông Gao nói.

Trong bối cảnh nhu cầu đối với hoạt động sản xuất giá trị gia tăng thấp suy giảm, Kunshan đã bắt đầu tìm cách thu hút nhà đầu tư nước ngoài với nhu cầu công nghệ cao hơn và tập trung vào bán hàng tại thị trường Trung Quốc nhằm thúc đẩy tăng trưởng. Chiến lược này đã hấp dẫn một số công ty nhờ chuỗi cung ứng vững chắc của Kunshan và vị trí địa lý gần kề của địa phương này với Thượng Hải - thị trường hàng tiêu dùng cao cấp lớn nhất Trung Quốc, cũng như trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ hàng đầu ở nước này.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của các doanh nghiệp công nghệ cao sẽ không đủ để bù đắp cho sự rời đi của các doanh nghiệp gia công. Hồi tháng 1 năm nay, thị trưởng Chen Liyan của Kunshan nói rằng hạt này dự kiến thu hút được 1,1 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong năm 2023, giảm từ mức 1,7 tỷ USD trong năm 2022. Ông Chen cũng đặt mục tiêu tăng trưởng thương mại của địa phương ở mức 0 cho năm nay, sau khi chứng kiến cú giảm 3% trong năm ngoái.

“Chúng tôi phải thực tế hơn trong các dự báo về đầu tư nước ngoài và thương mại” trong môi trường kinh tế nhiều biến động hiện nay. Thời kỳ tăng trưởng nhanh đã qua rồi”, một vị quan chức địa phương đề nghị không tiết lộ danh tính nói.

Đối với lao động tìm việc làm ở Kunshan, bức trang đang rất ảm đạm. Wang Liming, một lao động 40 tuổi từ Hà Nam mới đến Kunshan trong tháng 3 này, chứng kiến số việc làm cần tuyển và tiền lương cùng giảm sút. “Tôi cứ nghĩ là hết Zero Covid thì cuộc sống của tôi sẽ dễ thở hơn. Nhưng không phải thế. Tôi phải chấp nhận mức lương thấp để có việc làm”, ông Gao cho biết.