Hội nghị diễn ra vào ngày 15/2/2022 nhằm đánh giá kết quả đạt được, cũng như chỉ rõ hạn chế, từ đó rút ra những nguyên nhân, bài học kinh nghiệm; đồng thời, xác định phương hướng, mục tiêu, nội dung, biện pháp cụ thể trong những năm tiếp theo để đạt được mục tiêu phát triển khu vực kinh tế tư nhân, hợp tác xã (HTX) bền vững, làm nền tảng của nền kinh tế quốc dân.

GẦN 2.300 DOANH NGHIỆP ĐƯỢC THÀNH LẬP BÊN TRONG HTX

Trong 20 năm qua, cả nước tăng thêm 12.569 HTX nông nghiệp, trung bình mỗi năm tăng gần 800 HTX. Riêng giai đoạn 2016-2021 tăng cao gấp 3 lần giai đoạn trước đó. Tính đến hết năm 2021, cả nước có 34.871 tổ hợp tác nông nghiệp và 18.327 HTX nông nghiệp, chiếm gần 70% tổng số HTX cả nước, với khoảng 3,2 triệu thành viên. Không chỉ tăng nhanh về số lượng, chất lượng và hiệu hoạt động của các HTX nông nghiệp cũng được cải thiện rõ rệt.

Đến nay, cả nước có 2.297 HTX nông nghiệp đã thành lập doanh nghiệp trong HTX và 2.200 HTX ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số trong sản xuất. Đặc biệt, có trên 4.339 HTX nông nghiệp đảm nhận bao tiêu nông sản, bằng 24,5% tổng số HTX nông nghiệp (tỷ lệ này trước năm 2015 chỉ là 5-7%).

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, khu vực kinh tế tập thể, HTX đã khắc phục được tình trạng yếu kém kéo dài và khẳng định được tiềm năng, triển vọng phát triển, ngày càng xuất hiện nhiều và đa dạng các mô hình HTX hoạt động hiệu quả. Trình độ cán bộ quản lý HTX nâng cao rõ rệt, đội ngũ cán bộ quản lý được trẻ hóa, đóng góp chung cho thành tựu phát triển nông nghiệp, nông thôn của ngành suốt 20 năm vừa qua.

Bên cạnh những thành tích đạt được, Bộ trưởng Lê Minh Hoan thừa nhận một số tồn tại trong khu vực kinh tế tập thể, HTX. Đó là, số lượng HTX thành lập mới tăng mạnh, nhưng số hợp tác xã hoạt động có hiệu quả còn thấp, thiếu bền vững; quy mô thành viên và doanh thu của các hợp tác xã nông nghiệp còn nhỏ bé. Các dịch vụ sơ chế, chế biến, bảo quản, số lượng các hợp tác xã có khả năng liên kết hiệu quả với doanh nghiệp, chế biến và tiêu thụ nông sản cho thành viên hợp tác xã và nông dân cũng chưa nhiều, mới đạt 24% tổng số hợp tác xã.

NGHIÊN CỨU HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH ĐỐI VỚI HTX

Về nhiệm vụ, định hướng trọng tâm cho phát triển HTX nông nghiệp trong thời gian tới, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, quan điểm chủ đạo và xuyên suốt của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là lấy HTX và thành viên của HTX là trung tâm để hỗ trợ chính sách và huy động nguồn lực cộng đồng để hợp tác xã tổ chức lại sản xuất trong điều kiện mới.

“Các chính sách cũng hướng đến tạo điều kiện để HTX tham gia liên kết chuỗi giá trị nông sản; khuyến khích, hỗ trợ HTX phát triển vùng nguyên liệu và hình thành liên kết chuỗi giá trị ngành hàng nông sản; xây dựng mã số vùng trồng gắn với phát triển vùng nguyên liệu và truy xuất nguồn gốc sản phẩm”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh, đồng thời kiến nghị Nhà nước hỗ trợ đầu tư đồng bộ hạ tầng đi đôi với tổ chức phát triển sản xuất, trong đó có đầu tư hạ tầng logistic phục vụ chế biến và thương mại sản phẩm nông nghiệp của các HTX.

Về phía Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết sẽ tập trung vào củng cố, nâng cao vai trò, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước và hỗ trợ HTX nông nghiệp; nhất là củng cố hệ thống các Chi cục Phát triển nông thôn ở các tỉnh, thành phố.

Đồng tình với định hướng trên, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, cơ hội, dư địa, tiềm năng sản xuất của kinh tế tập thể, HTX còn rất lớn, đặc biệt là HTX nông nghiệp. Theo đó, Thủ tướng chỉ đạo tập trung tám nhiệm vụ trọng tâm. 

Thứ nhất, nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp diễn biến mới và thực tiễn Việt Nam. Thứ hai, tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng kinh tế thị trường định hướng XHCN. Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là công nghệ cao, công nghệ số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. Thứ tư, huy động mọi nguồn lực cho phát triển, nhất là đẩy mạnh hợp tác công - tư. Thứ năm, xây dựng mô hình quản trị kinh tế tập thể, HTX tiên tiến, kết hợp với mô hình truyền thống phù hợp với tình hình Việt Nam, có kế thừa, ổn định, đổi mới và phát triển. Thứ sáu, tạo cạnh tranh lành mạnh gắn với mở rộng thị trường và phát triển thương hiệu, sản phẩm. Thứ bảy, tăng cường liên doanh, liên kết, xây dựng thương hiệu sản phẩm theo chuỗi và theo thế mạnh từng khu vực, vùng miền, quy hoạch vùng nguyên liệu hợp lý theo yêu cầu thị trường. Thứ tám, nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ và các chủ thể tham gia kinh tế tập thể, HTX.

Với tinh thần lấy nông dân làm trung tâm, nông thôn làm nền tảng, nông nghiệp làm động lực, Thủ tướng lưu ý các đơn vị nghiên cứu, hoàn thiện các quy định và xác định rõ bản chất HTX; không can thiệp vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của từng HTX; tăng cường hậu kiểm, xây dựng tính tự giác, ý thức chấp hành kỷ luật, kỷ cương của chính các HTX.

Ông Hoàng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La:

Để thúc đẩy phát triển các HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả, tỉnh Sơn La kiến nghị Chính phủ, Quốc hội nghiên cứu điều chỉnh tăng tỷ lệ vốn góp tối đa của thành viên lên trên 20% để khuyến khích tăng nguồn vốn huy động cho HTX. Đề nghị Bộ Tài chính tham mưu Chính phủ áp mức thuế giá trị gia tăng 0% đối với giao dịch giữa các HTX và đề nghị Bộ Công Thương quan tâm việc thành lập chợ thương mại điện tử quốc gia về các sản phẩm của kinh tế tập thể, HTX liên thông với hệ thống các tỉnh trong cả nước.

PGS.TS. Chu Tiến Quang, Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương:

Đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành liên quan tiếp tục rút gọn và đồng bộ hóa các chính sách với kinh tế tập thể, HTX và thể chế hóa các vấn đề liên quan tới các hoạt động và phân phối thặng dư, lợi nhuận từ hoạt động của tổ chức HTX; quy định nghĩa vụ về phát triển thành viên và phát triển vốn, tài sản thuộc sở hữu tập thể. Cần quy định chặt chẽ về hoạt động kiểm tra, giám sát nội bộ và hoạt động kiểm toán. Đặc biệt, cần xác định rõ ràng HTX có phải là một loại hình doanh nghiệp và được đối xử bình đẳng như các công ty hoạt động theo Luật Doanh nghiệp hay không.