Tại Kỳ họp thứ 17 HĐND TP. Hà Nội khóa XVI, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Hà Nội Nguyễn Phi Thường trình bày tờ trình của UBND TP. Hà Nội về Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô.

"01 KẾ HOẠCH, 03 PHÂN KỲ"

Mục đích đề án nhằm tổng kết tình hình triển khai đầu tư hệ thống đường sắt đô thị thời gian qua, làm cơ sở đề xuất định hướng phát triển, các cơ chế chính sách thí điểm, đặc thù để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đô thị TP. Hà Nội. Từ đó, hiện thực hóa Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/02/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, với mục tiêu hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội vào năm 2035.

Hà Nội cũng thống nhất quan điểm, nhận thức về vai trò của đường sắt đô thị. Đây là trục “xương sống" của hệ thống hạ tầng giao thông vận tải của thành phố. Phát triển hệ thống đường sắt đô thị là tất yếu khách quan, là một động lực quan trọng cho chiến lược phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững của thành phố trong thời gian tới. 

Bên cạnh đó, Hà Nội phấn đấu tỷ lệ vận tải hành khách công cộng năm 2035 đạt 50-55% từ mức dưới 20% như hiện nay.

Thống nhất nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị trong việc huy động tối đa các nguồn lực phù hợp để tập trung đầu tư, sớm hoàn thành hệ thống đường sắt đô thị hiện đại, đồng bộ, bền vững, trong đó, nguồn lực trong nước là cơ bản, lâu dài; ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo và quyết định; nguồn lực bên ngoài là quan trọng, tạo đột phá.

Đồng thời, ưu tiên bố trí nguồn lực trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, nguồn tăng thu, tiết kiệm chi hằng năm, khai thác hiệu quả nguồn lực từ quỹ đất, nguồn lực ngoài ngân sách cho phát triển giao thông vận tải đường sắt để đầu tư toàn bộ hệ thống đường sắt đô thị. 

Hà Nội cũng sẽ xây dựng và thực hiện đồng bộ các cơ chế, chính sách nhằm đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị của Thủ đô Hà Nội.

Dựa trên thực hiện rà soát các nguồn vốn đầu tư công bao gồm vốn ngân sách, vốn vay trái phiếu, vốn vay ODA và các nguồn vốn huy động khác theo quy định hiện hành, Hà Nội dự kiến đến năm 2035 TP. Hà Nội cân đối được khoảng 28,560 tỷ USD.

Sau năm 2035, thành phố chủ động được nguồn vốn để đầu tư các tuyến bổ sung.

Để hoàn thành mục tiêu đó, Giám đốc Sở Giao thông vận tải cho biết Hà Nội đề xuất "1 kế hoạch, 3 phân kỳ" đầu tư.

Một là, phân kỳ 2024-2030 hoàn thành thi công xây dựng 96,8 km (gồm các tuyến số 2, số 3, số 5), khoảng 24% tổng chiều dài các tuyến đường sắt đô thị theo Quy hoạch Giao thông vận tải Thủ đô Hà Nội đã được phê duyệt tại Quyết định 519/QĐ-TTg). Sơ bộ nhu cầu vốn khoảng 14,602 tỷ USD. 

Thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư 301 km (gồm các tuyến số 1, 2A kéo dài đến Xuân Mai, 4,6,7,8; tuyến kết nối các đô thị vệ tinh).

Hai là, phân kỳ 2031-2035: hoàn thành đầu tư xây dựng 301km (khoảng 24% tổng chiều dài các tuyến đường sắt đô thị theo Quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô Hà Nội đã được phê duyệt tại Quyết định 519/QĐ-TTg ngày 31/3/2016). Sơ bộ nhu cầu vốn khoảng 22,572 tỷ USD.

Năng lực vận tải đến sau 2030, đường sắt đô thị đảm nhận từ 35-40% lượng hành khách công cộng, và có thể vận chuyển dược 9,7 triệu - 11,8 triệu chuyến di/ngày đêm. Theo đó, tổng nhu cầu vốn đến năm 2035 là khoảng 37,174 tỷ USD.

Ba là, phân kỳ 2036-2045 hoàn thành đầu tư 200,7 km đường sắt đô thị các tuyến/đoạn tuyến điều chỉnh, bổ sung theo Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô điều chỉnh được phê duyệt. Nhu cầu vốn khoảng 18,252 tỷ USD.

7 NHÓM CHÍNH SÁCH VỚI 23 CƠ CHẾ VƯỢT TRỘI

Cùng với việc bố trí vốn, UBND TP. Hà Nội cũng đề xuất được áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội mang tính đột phá. 

Theo đó, tờ trình của UBND TP. Hà Nội đề xuất 23 nhóm cơ chế, chính sách cần thiết để thực hiện chia thành 7 nhóm: về quy hoạch (4 chính sách); về thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ, tái định cư (4 chính sách); về huy động nguồn vốn (4 chính sách); về công tác lập đề xuất dự án: thủ tục quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, thiết kế: đấu thầu; quản lý hợp đồng, thanh toán vốn đầu tư; thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án (8 chính sách); về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ (1 chính sách); về tổ chức quản lý, khai thác (1 chính sách); về đào tạo nguồn nhân lực (1 chính sách).

Trong đó, về quy hoạch, UBND TP. Hà Nội đề xuất được điều chỉnh chức năng sử dụng cho các khu đất trong khu vực TOD để khai thác quỹ đất và khai thác giá trị tăng thêm từ đất trong các khu vực TOD, phát triển các tuyến đường sắt đô thị, phát triển đô thị trong khu vực TOD.

Trong khu vực TOD, TP. Hà Nội được quyết định các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, các yêu cầu về không gian...

Trên cơ sở Quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch chung Thủ đô, cho phép UBND TP. Hà Nội lập phương án tuyến, vị trí công trình tuyến đường sắt đô thị; quy hoạch khu vực TOD tỷ lệ 1/2000 để quản lý, dự trữ đất cho phát triển đường sắt đô thị và đô thị trong khu vực TOD. Nội dung, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt phương án tuyến, vị trí công trình đường sắt đô thị và khu vực TOD do UBND TP. Hà Nội quyết định.

Về thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ, tái định cư, đề nghị cho phép UBND TP. Hà Nội quyết định nội dung, trình tự, thủ tục thực hiện dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư độc lập. Trong đó, nội dung báo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án cần được quy định phù hợp với tính chất, đặc điểm của dự án. Trình tự thực hiện được phép rút gọn để rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt dự án.

Đồng thời, cho phép UBND TP. Hà Nội tổ chức thực hiện giải phóng mặt bằng theo 2 giai đoạn.

Giai đoạn 1, căn cứ thiết kế sơ bộ các tuyến đường sắt đô thị đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, chủ đầu tư tổ chức lập, thẩm định và phê duyệt Hồ sơ thiết kế cắm cọc thu hồi đất khu vực đề-pô, tuyến và thân ga đường sắt đô thị.

Giai đoạn 2, căn cứ thiết kế cơ sở hoặc thiết kế kỹ thuật tổng thể FEED đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, chủ đầu tư tổ chức lập, thẩm định phê duyệt hồ sơ thiết kế cắm cọc thu hồi đất cho phần diện tích đất cần thực thu hồi đất còn lại.

Ngoài ra, cho phép UBND TP. Hà Nội quyết định chính sách đặc thù về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tạm cư đối với người dân bị ảnh trong trong các dự án đường sắt đô thị của Thủ đô...