Xưa kia, trong những ngày hội hè, đình đám ở đình làng, xôi chè lên mâm trước xôi thịt. Thường là hai mâm thước bằng đồng chạm chân quỳ: một mâm xôi nếp cái hoa vàng, một mâm là chè con ong nấu thành mật ngọt, sau khi cúng tế được cắt thành từng miếng để chia phần cho từng giáp. Còn ở chùa, những ngày lễ tết đàn chay, ngoài hương, hoa, oản, chuối thường có một mâm chè kho màu vàng đậm, khum khum như một quả đồi nhỏ. Ở các gia đình miền Bắc, sau vụ mùa thì nhà nào cũng nấu chè con ong. Ngày Tết, chè con ong thường được làm vào bữa cơm tất niên, có gia đình dùng để cúng tổ tiên, hoặc để cúng giao thừa, cùng với xôi gấc hoặc xôi vò...

Chè con ong muốn cho ngon, phải lựa chọn gạo nếp hoa vàng. Hạt gạo tròn, trắng ngần, thơm phức. Chè con ong thoạt nhìn cũng tưởng như đồ xôi vậy, nhưng kỳ thực không phải, cách làm chè con ong cầu kỳ hơn nhiều. Công đoạn chế biến bắt đầu từ việc đãi sạch rồi ngâm gạo từ 4 - 6 tiếng cho "no" nước, rồi vớt ra vo lại một lần nữa với nước sạch, trộn đều với chút muối và để ráo. Bắc chõ đồ cho xôi chín.

Khi có xôi trắng chín, đem trộn xôi với mật mía. Mật mía cũng phải chọn loại mật mía hàng đầu, mật vàng, không cạn, không đen. Mật mía pha với lượng mật ong vừa đủ ngọt, nhưng phải thơm mùi mật ong, giã nhỏ gừng già, chắt lấy nước gừng pha chế với mật ong trộn đều với xôi rồi đun nhỏ lửa. Công đoạn khuấy chè cần bàn tay khéo léo của người nấu. Nhè nhẹ đảo đều, gần mười lăm phút, đến khi đậm một màu nâu thì chè đã chín. Chè ngấm đủ vị ngọt nhưng không được nát, đơm chè lên đẹp như đĩa xôi. Thời tiết lạnh nhưng chè vẫn mềm, dẻo và thơm vị mật ong đặc trưng. Ta có thể rắc vài hạt lạc và phủ một lớp vừng rang sẵn lên bề mặt chè cho đẹp. Khi ăn dùng dao cắt thành những miếng hình tam giác, nhâm nhi với chén trà.

Đĩa chè nhỏ xinh, lấm tấm những hạt vừng, có vị ngọt của mật mía, thơm tinh khiết của mật ong và cay của gừng già. Vị ngọt ngào đến cháy lòng ấy tan ra nơi đầu lưỡi khi mới cảm nhận. Có lẽ người nấu chè ngon nhất trong nhà là những người ông, người bà. Ngày Tết nấu nồi chè con ong hay chè kho ngọt ngào đợi con cái về sum vầy. Dường như ở đó, ẩn chứa mong muốn hoá giải mọi đắng cay, khổ ải trong cuộc sống, để rồi nhận lấy những quả ngọt trái bùi. Chè con ong, món ăn truyền thống ấy đã góp phần làm nên cái Tết thật ngọt ngào!