Sự phát triển nóng của thị trường chứng khoán đang hỗ trợ đáng kể nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Số liệu từ Bộ Tài chính cho biết, trong năm qua, một loạt giải pháp thu đã được đổi mới như hóa đơn điện tử có mã, thu trên nền tảng số và cả trên thị trường chứng khoán. Nhờ đó, thu trên thị trường chứng khoán đã đạt khoảng gần 11 nghìn tỷ đồng, tăng gấp đôi so với con số 5.200 tỷ đồng của năm 2020 đâu đó chỉ 5.200 tỷ đồng.

Tại kỳ họp bất thường Quốc hội ngày 4/1 vừa qua, ông Vũ Hồng Thanh - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, đã có nhiều ý kiến tăng thuế đối với giao dịch chứng khoán, bất động sản, lĩnh vực kinh doanh trên nền tảng kỹ thuật số hoặc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số mặt hàng cần hạn chế tiêu dùng. 

Trước đó, tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam diễn ra đầu tháng 12/2021, Ban Kinh tế Trung ương cũng đề cập ngụ ý chính sách về tăng mức thuế giao dịch để hạn chế các hoạt động đầu cơ tăng hoạt động đầu tư trên thị trường, đồng thời có thể hỗ trợ đáng kể nguồn thu ngân sách Nhà nước. "Để giảm áp lực lên tài khóa, cần thay đổi một số chính sách thuế trong thời gian 2 năm. Như tăng mức thuế đánh lên các giao dịch chứng khoán để hạn chế hoạt động mang tính đầu cơ trên thị trường, tăng tính đầu tư của thị trường", Ban kinh tế Trung ương kiến nghị.

Đề xuất tăng thuế phí giao dịch chứng khoán ngay lập tức vấp phải sự phản đối của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường. "Nếu tăng thuế thì sẽ khiến nhà đầu tư nản lòng và chuyển hướng sang đầu tư kênh khác, e rằng lúc đó thu thuế từ chứng khoán thậm chí sẽ hao hụt đi", anh Nguyễn Văn Bằng, một nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tại Hà Nội nói.

Giới phân tích thừa nhận, trong suốt năm 2021, hoạt động kinh tế đình trệ, mặt bằng lãi suất thấp đã thúc đẩy làn sóng nhà đầu tư cá nhân tham gia mạnh mẽ.

Tuy nhiên, bước sang năm 2022, dù mức độ tham gia được đánh giá còn tích cực song chứng khoán cũng đối diện với áp lực rút vốn quay về sản xuất kinh doanh, mặt bằng lãi suất cũng cải thiện hơn. Do đó, một khi tăng thuế phí sẽ cản trở tâm lý nhà đầu tư tham gia thị trường. Mục tiêu mà Bộ Tài chính đề ra số tài khoản chứng khoán chiếm 5% dân số vào năm 2025 và 10% dân số vào năm 2030 sẽ khó đạt được.

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam nói rằng, hiện nay nhà đầu tư chứng khoán đã trả đủ các loại thuế phí. Thứ nhất, khi chuyển nhượng chứng khoán, thuế được lựa chọn là 0,1% trên tổng giá trị chứng khoán bán ra. Ngoài ra, nhà đầu tư còn thuế cổ tức tiền mặt, phí lưu ký.

Từ ngày 5/12/2020, nhà đầu tư nhận cổ tức bằng cổ phiếu hay nhận thưởng bằng cổ phiếu còn phải nộp 5% thuế thu nhập cá nhân theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế. Như vậy là thuế đã tăng thu rất nhiều. Bởi đa phần doanh nghiệp hạn chế trả cổ tức tiền mặt mà chủ yếu là cổ phiếu thưởng để huy động vốn kinh doanh sản xuất.

Theo số liệu từ FiinGroup cho thấy, 11 tháng năm 2021 có 7,3 tỷ cổ phiếu được phát hành ra công chúng, tổng giá trị phát hành đạt kỷ lục 96.800 tỷ đồng. Trong đó có 52% là cổ phiếu thưởng và 11% trả cổ tức bằng cổ phiếu. Chỉ cần làm một phép tính đơn giản dựa trên số liệu của FiinGroup, ngân sách đã có thể thu về khoảng 3.000 tỷ đồng từ cổ phiếu thưởng, cổ phiếu cổ tức. 

Một luật sư chuyên về tài chính khi nói với VnEconomy thậm chí còn cho rằng việc thu thuế phí với chứng khoán thực chất đang có vấn đề. Tức là, với cổ phiếu chia tách, nhà đầu tư bị đánh thuế 5% mệnh giá tuy nhiên thời gian sau đó giá cổ phiếu không đạt kỳ vọng, bán đi bị thua lỗ. Nguyên tắc đầu tư kinh doanh có lãi thì mới phải chịu thuế nhưng đây lỗ cũng tính thuế nhà đầu tư.

Đồng quan điểm, theo ông Nguyễn Hoàng Hải, cách tính thuế với giao dịch chứng khoán hiện tại đã không còn phù hợp nữa. Thông thường ở các thị trường chứng khoán quốc tế, nhà đầu tư khi bán cổ phiếu chỉ phải nộp thuế khi có lãi. Theo ông Hải, thị trường giao dịch một ngày 30.000 - 40.000 tỷ nhưng thuế tăng lên giao dịch sẽ ít đi, nhà nước thu thuế còn thấp hơn.

"Trong năm nay Hiệp hội sẽ kiến nghị Bộ Tài chính sửa đổi cách tính thuế với giao dịch chứng khoán. Thị trường chứng khoán đã phát triển rồi, phần mềm giao dịch chứng khoán của công ty chứng khoán cũng mô tả hết nghiệp vụ của thị trường thế giới thì đề nghị Bộ Tài chính đối với thuế cổ tức cổ phiếu chuyển nhượng nên theo hướng thay đổi, áp dụng theo thông lệ phổ biến nhất của thế giới, giao dịch có lãi mới tính thuế, cổ phiếu thưởng cũng không bị tính thuế nếu bị lỗ", ông Hải kiến nghị.