Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã chính thức được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV. Luật sửa đổi đã có những điểm mới quan trọng liên quan đến người lao động, cũng như trong việc thụ hưởng chính sách an sinh.

Thông tin về những điểm mới của Luật sửa đổi, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết so với Luật Bảo hiểm xã hội 2014, Luật mới có nhiều thay đổi hướng tới các mục tiêu lớn như: Mở rộng đối tượng tham gia; gia tăng quyền, lợi ích trong thụ hưởng chính sách để thu hút người lao động tham gia bảo hiểm xã hội, bảo đảm an sinh xã hội lâu dài đối với người dân; sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn triển khai thực hiện Luật Bảo hiểm xã hội 2014…

HẠ ĐỘ TUỔI HƯỞNG TRỢ CẤP HƯU TRÍ XÃ HỘI XUỐNG 75 TUỔI

Một trong những chính sách lớn được chờ đợi đó là bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng, theo định hướng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.

Theo số liệu thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tính đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 14,4 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên đối với nữ; từ 60 tuổi trở lên đối với nam). Trong khi đó, tổng số người hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, trợ cấp hưu trí xã hội là hơn 5,1 triệu người, chiếm khoảng 35% tổng số người sau độ tuổi nghỉ hưu.

Một trong những nội dung cải cách trong Nghị quyết số 28-NQ/TW của Trung ương đã xác định xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng, bao gồm: Trợ cấp hưu trí xã hội; bảo hiểm xã hội cơ bản, bao gồm bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện; bảo hiểm hưu trí bổ sung.

Đồng thời, đề ra mục tiêu cụ thể đến năm 2030, có khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.

Với thiết kế tại Luật Bảo hiểm xã hội mới được Quốc hội biểu quyết thông qua, đã thể chế hoá được nội dung cải cách nêu trên. Và cũng thể hiện được sự liên kết, linh hoạt giữa các tầng, sự hỗ trợ giữa các chính sách bảo hiểm xã hội, nhằm đạt được mục tiêu mở rộng diện bao phủ theo Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Theo đó, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bổ sung chương III về trợ cấp hưu trí xã hội.

Cụ thể, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng (trừ trường hợp khác theo quy định của Chính phủ), hoặc người từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, và đáp ứng đủ điều kiện quy định, thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, do ngân sách Nhà nước đảm bảo.

Đồng thời, tại Luật sửa đổi đã có quy định, trên cơ sở đề nghị của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ. Định kỳ 3 năm, Chính phủ thực hiện rà soát, xem xét việc điều chỉnh mức trợ cấp hưu trí xã hội.

Tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội, khả năng cân đối ngân sách, huy động các nguồn lực xã hội, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp, quyết định hỗ trợ thêm cho người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Đáng chú ý, người đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng còn được ngân sách Nhà nước đóng bảo hiểm y tế, theo quy định của pháp luật về bảo hiểm y tế. Khi chết thì tổ chức, cá nhân lo mai táng được nhận hỗ trợ chi phí mai táng, theo quy định của pháp luật về người cao tuổi.

MỞ RỘNG ĐỐI TƯỢNG THỤ HƯỞNG CHÍNH SÁCH LƯƠNG HƯU, TRỢ CẤP

Một điểm quan trọng trong chính sách hưu trí ở Luật mới thông qua nữa là bổ sung quy định chế độ đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu, và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Theo đó, Luật quy định công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu, có thời gian đóng bảo hiểm xã hội nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng), và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng bảo hiểm xã hội một lần, hoặc không bảo lưu, mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, họ được ngân sách Nhà nước đóng bảo hiểm y tế.

Bên cạnh đó, Luật mới cũng quy định giảm điều kiện về số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu, để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.

Nghị quyết số 28-NQ/TW đã đặt ra nhiệm vụ cải cách với nội dung: “Sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí, theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm, với mức hưởng được tính toán phù hợp nhằm tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia bảo hiểm xã hội thấp được tiếp cận, và thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội”.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết qua khảo sát thực tiễn, một trong những nguyên ngân được chỉ ra đối với việc nhiều người hưởng bảo hiểm xã hội một lần, là do số năm tích lũy hưởng lương hưu (20 năm) quá dài. Đây là mộ trong những llí do làm giảm động lực tham gia, gắn bó lâu dài để hưởng lương hưu của người lao động.

Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) quy định người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu, mà có thời gian đóng từ đủ 15 năm trở lên được hưởng lương hưu hằng tháng.

Quy định này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn, hoặc tham gia không liên tục có cơ hội tích lũy đủ 15 năm đóng (thay vì 20 năm như quy định hiện hành), để hưởng lương hưu hằng tháng, thay vì phải nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Quy định về số năm đóng tối thiểu này không áp dụng với người hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động.

Luật mới cũng quy định tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nam, và lao động nữ có 15 năm đóng bảo hiểm xã hội. Mức tối đa là 75%.

Với mức lương hưu hằng tháng ổn định, định kỳ được Nhà nước điều chỉnh mức hưởng, và trong thời gian hưởng lương hưu được Quỹ Bảo hiểm xã hội mua thẻ bảo hiểm y tế, sẽ góp phần đảm bảo tốt hơn cuộc sống của người lao động. Qua đó, sẽ thêm nhiều người được đảm bảo lương hưu và được hưởng bảo hiểm y tế khi về già.