Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng ngày 19/6, vấn đề phát triển kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa thu hút sự quan tâm chất vấn của các đại biểu.

Kinh tế tư nhân được xác định là động lực quan trọng, chiếm khoảng 43% GDP và thu hút 85% lực lượng lao động, là một trong những đòn bẩy phát triển kinh tế xã hội đất nước. Tuy nhiên trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu…

KHUYẾN KHÍCH DOANH NGHIỆP FDI DẪN DẮT CHUỖI CUNG ỨNG NỘI ĐỊA, KẾT NỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ

Trước thực trạng trên, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh, đoàn Bạc Liêu, đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp chính sách đột phá nào để khuyến khích kinh tế tư nhân mạnh dạn đầu tư vào nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thay vì chỉ tập trung vào các lĩnh vực truyền thống và liệu có cơ chế tài chính đặc thù để hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân đầu ngành vươn tầm khu vực cũng như quốc tế?

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng chỉ rõ phần lớn doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam vẫn đứng ngoài hoặc chỉ tham gia ở tầng giá trị thấp trong các chuỗi cung ứng và sản xuất toàn cầu.

Theo người đứng đầu ngành tài chính, có 3 nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng này. Thứ nhất, do năng lực nội tại của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp tư nhân trong nước còn hạn chế, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn khắt khe của các chuỗi trên toàn cầu.

Thứ hai, các doanh nghiệp FDI vào Việt Nam thường mang theo hệ sinh thái phụ trợ từ nước ngoài, nên không mở không gian hợp tác cho doanh nghiệp trong nước.

Thứ ba, “các chính sách khuyến khích của Việt Nam cũng chưa đủ mạnh để các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI sẵn sàng dẫn dắt các doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng phát triển”, ông Thắng chỉ rõ.

Từ thực tế này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết Bộ đang tập trung vào triển khai 5 giải pháp để giải quyết vấn đề này.

Thứ nhất, tập trung phát triển chuỗi liên kết ngành có giá trị cao, đặc biệt là trong công nghiệp hỗ trợ, chế biến chế tạo, công nghệ thông tin, công nghiệp sáng tạo; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp lớn FDI dẫn dắt chuỗi cung ứng nội địa, kết nối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Thứ hai, điều chỉnh chính sách ưu đãi đầu tư có ràng buộc điều kiện chuyển giao công nghệ. Các dự án FDI có kế hoạch sử dụng chuỗi cung ứng từ doanh nghiệp nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ đào tạo thử nghiệm, chia sẻ công nghệ ngay từ giai đoạn phê duyệt dự án.

 "Sắp tới trong quá trình thu hút đầu tư, tất cả các vấn đề này phải được đặt ra và có yêu cầu cụ thể, có tính pháp lý để các doanh nghiệp FDI phải tuân thủ, tránh tình trạng như thời gian vừa qua", Bộ trưởng Thắng khẳng định.

Thứ ba, rà soát sửa đổi chính sách thuế để khuyến khích các doanh nghiệp lớn hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, như là cho phép doanh nghiệp lớn được tính vào chi phí được trừ để xác định thu nhập chịu thuế với chi phí đào tạo và đào tạo lại nhân lực doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia chuỗi.

Thứ tư, tăng cường hỗ trợ năng lực cho doanh nghiệp vừa và nhỏ về R&D, đào tạo, tư vấn, xúc tiến thương mại, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ tài chính tín dụng, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, ưu đãi máy móc thiết bị công nghệ mới, đẩy mạnh tín dụng theo chuỗi cung ứng…

TIẾP TỤC HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT ĐỂ THÚC ĐẨY KINH TẾ TƯ NHÂN

Quan tâm phát triển kinh tế tư nhân, đại biểu Dương Khắc Mai, đoàn Đắk Nông dẫn báo cáo của Bộ Chính trị nhận định kinh tế tư nhân đông nhưng chưa mạnh và cho rằng nguyên nhân là thể chế còn bất cập, chồng chéo, chưa tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển. Quốc hội đã ban hành nhiều nghị quyết tháo gỡ các thể chế, vấn đề còn lại là triển khai thực hiện. Ông đề nghị Bộ trưởng nêu những luật nào cần sửa và việc thực hiện thế nào để đảm bảo kinh tế tư nhân đột phá phát triển.

Bộ trưởng Thắng cho biết các Nghị quyết 68 của Trung ương và Nghị quyết 198 của Quốc hội vừa ban hành được xem là những bước ngoặt trong tư duy phát triển, không chỉ khẳng định vị thế và vai trò của kinh tế tư nhân mà còn đưa ra các chủ trương, chính sách, giải pháp tổng thể, toàn diện, đột phá để phát triển kinh tế tư nhân.

Để thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội, ông Thắng cho biết Bộ Tài chính đã nghiên cứu, đưa ra ba nhóm nhiệm vụ. Với vấn đề đã chín, đã rõ, có tác động lớn đến doanh nghiệp, doanh nhân mà chưa thuộc phạm vi sửa đổi của luật, đã được thể chế hóa tại Nghị quyết 198. Đồng thời Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết số 139 về Kế hoạch để triển khai Nghị quyết 198.

Với vấn đề thuộc phạm vi điều chỉnh của luật có trong chương trình kỳ họp này, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát, nghiên cứu thể chế hóa ngay tại dự thảo luật, đảm bảo đồng bộ.

Các nhóm vấn đề đã được Chính phủ giao các bộ ngành triển khai rà soát, xây dựng ban hành các văn bản pháp luật với 6 quan điểm là "rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm và rõ thẩm quyền". “Riêng Bộ Tài chính trong kỳ họp thứ 10 sẽ trình Quốc hội sửa đổi toàn diện các luật còn lại liên quan đến doanh nghiệp, trong đó bao gồm cả các đối tượng doanh nghiệp khác và doanh nghiệp tư nhân”, ông Thắng cho biết.

NHÀ NƯỚC CHIA SẺ RỦI RO VÀ CÂN ĐỐI NGUỒN LỰC THAM GIA VÀO CÁC DỰ ÁN PPP

Tham gia chất vấn, đại biểu Đào Chí Nghĩa, đoàn Cần Thơ, nhấn mạnh Đảng, Nhà nước có chủ trương thúc đẩy kinh tế tư nhân, đặc biệt là các thành phần kinh tế tham gia vào các dự án lớn của đất nước.

"Bộ Tài chính sẽ có giải pháp gì để tham mưu Chính phủ khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia vào phát triển hạ tầng và dịch vụ công thời gian tới?", đại biểu đặt vấn đề.

Về nội dung này, Bộ trưởng Tài chính cho biết sẽ tham mưu Chính phủ nghiên cứu sửa đổi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, trong đó sẽ rút ngắn tối đa thời gian lập, thẩm định dự án PPP; cắt giảm phê duyệt chủ trương đầu tư với một số nhóm dự án. Những chính sách này sẽ giúp giảm thời gian triển khai các dự án PPP.

Ngoài ra, ông Thắng cho biết sẽ mở rộng các trường hợp cho phép chỉ định thầu, đáp ứng yêu cầu đặc thù đối với dự án mới, dự án quan trọng. Ông nói, có dự án Quốc hội đã duyệt nhưng vẫn phải làm thủ tục đấu thầu trong khi đã xác định được chủ đầu tư, gây mất rất nhiều thời gian, thậm chí lên đến hàng năm.

Bộ cũng giản lược yêu cầu, tiêu chí đánh giá với nhà đầu tư, giúp họ được tham gia; đa dạng hóa các hình thức hợp tác đầu tư công, phát huy mô hình đầu tư tư - sử dụng công; đầu tư công - quản trị tư; lãnh đạo công - quản trị tư.

Ông Thắng cho biết sẽ ưu tiên sử dụng ngân sách Nhà nước cho giải phóng mặt bằng, chia sẻ rủi ro và cân đối nguồn lực với các dự án PPP trọng điểm, ví dụ như cao tốc Bắc Nam, sân bay Long Thành. "Trước đây các dự án PPP, doanh nghiệp phải tự bỏ 100% ra để làm, hiện nay nhiều dự án Nhà nước tham gia 50-60%", ông Thắng nói.

Bộ Tài chính cũng đang xây dựng văn bản về dự án PPP trong khoa học công nghệ để đổi mới sáng tạo, sẽ trình Chính phủ ban hành trong tháng 6. Chính sách này sẽ gồm nhiều điều kiện cởi mở để thu hút doanh nghiệp tham gia các dự án PPP trong lĩnh vực khoa học công nghệ.

Một giải pháp được Bộ trưởng đề cập đó là tích cực tháo gỡ những khó khăn cho các dự án PPP theo hợp đồng giữa Nhà nước và doanh nghiệp nhằm tạo niềm tin cho doanh nghiệp. Đây là vấn đề dư luận và doanh nghiệp rất quan tâm. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Quốc hội đã nhiều lần chỉ đạo và vừa qua Chính phủ đã trình để đưa vào dự án luật PPP…