Hội Truyền thông số Việt Nam đã quyết định thiết lập Sàn giao dịch bản quyền số (hay còn gọi là Trục bản quyền số quốc gia) nhằm hỗ trợ giao dịch bản quyền và bảo hộ quyền tác giả trên không gian số. Sàn đã ra mắt thử nghiệm vào tháng 4 năm 2023 và dự kiến sẽ chính thức đi vào hoạt động vào tháng 10 năm nay.

Ông Vũ Kiêm Văn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Truyền thông số Việt Nam, đã có cuộc trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sự kiện này.

SÀN LÀ NƠI GIAO DỊCH BẢN QUYỀN TÀI SẢN SỐ VÀ TIẾP NHẬN XỬ LÝ VI PHẠM

Sàn giao dịch bản quyền số cụ thể là như thế nào, thưa ông?

Sàn giao dịch bản quyền số sẽ là nền tảng để các tác giả niêm yết và công bố các sản phẩm của mình, giúp những người có nhu cầu sở hữu bản quyền dễ dàng tìm kiếm và kết nối trực tiếp với tác giả. Ngoài ra, sàn giao dịch sẽ đóng vai trò là đầu mối tiếp nhận, xử lý và giải quyết các vấn đề về vi phạm bản quyền.

Ví dụ, khi một đơn vị phát hiện bị xâm phạm bản quyền, họ có thể cung cấp thông tin và bằng chứng lên sàn giao dịch. Hệ thống sau đó sẽ chuyển thông tin này đến các cơ quan chức năng như Bộ Thông tin và Truyền thông, hoặc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để có các biện pháp xử lý phù hợp.

Sàn giao dịch bản quyền số còn tích hợp chức năng gắn nhãn bản quyền dựa trên công nghệ Quản lý quyền kỹ thuật số (DRM), công nghệ tiên tiến nhất hiện nay để quản lý quyền nội dung số. Nhờ công nghệ này, chúng tôi có thể dễ dàng truy vết các nội dung vi phạm bản quyền được phân phối trên Internet, đồng thời xác định địa chỉ phát tán vi phạm.

Hiện nay, một số quốc gia trên thế giới đã áp dụng công nghệ này vào các sản phẩm trước khi phát hành trên môi trường số, nhằm truy vết các vi phạm hoặc các phát hành ngoài ý muốn của chủ sở hữu bản quyền, đảm bảo được tính minh bạch, linh hoạt đối với người dùng và khả năng tạo ra rào cản phức tạp để ngăn chặn người dùng sử dụng bản quyền trái phép.

Khi đi vào hoạt động, Sàn giao dịch bản quyền số sẽ có sự tham gia của những chủ thể nào, thưa ông?

Đối tượng sử dụng sàn giao dịch bản quyền trước hết là những cá nhân, tổ chức sở hữu bản quyền mong muốn được bảo vệ các tác phẩm của mình trên không gian số. Đối tượng thứ hai là các cá nhân, đơn vị có nhu cầu sử dụng bản quyền nhằm phục vụ mục đích trong hoạt động của họ. Đối tượng thứ ba là những cơ quan quản lý bảo vệ bản quyền số của Việt Nam và có thể bao gồm cả những tổ chức liên quan đến công tác bảo hộ quyền tác giả trên không gian số.

Sàn có giới hạn loại hình sản phẩm được giao dịch, hoặc những sản phẩm chủ đạo mà sàn hướng tới là gì, thưa ông?

Hiện nay Sàn giao dịch bản quyền số sẽ chủ yếu tập trung chủ yếu vào các nội dung đa phương tiện (multimedia) như phim ảnh, âm nhạc... và một loại hình sản phẩm nữa là giấy phép kinh doanh của các phần mềm.

Với việc ra mắt Sàn giao dịch bản quyền số, phải chăng lĩnh vực bản quyền số đang đòi hỏi cấp thiết những công cụ bảo vệ bản quyền một cách hiệu quả?

Việt Nam đã có Luật Sở hữu trí tuệ với nhiều điều khoản tiến bộ và đã ký kết nhiều hiệp ước quốc tế liên quan đến bảo vệ bản quyền, đặc biệt trên môi trường số. Tuy nhiên, việc bảo hộ quyền tác giả vẫn còn gặp nhiều thách thức đặc biệt trên môi trường số.

Ngay cả những nhà đài lớn cũng bị xâm phạm bản quyền, khi các sản phẩm bị sao chép, cắt ghép và phát hành tràn lan một cách không kiểm soát trên các nền tảng số khác, tạo ra những giá trị về mặt doanh thu cho các chủ thể vi phạm. Vì vậy, môi trường số càng phát triển, chúng ta càng cần có những công cụ bảo vệ tác phẩm trên không gian mạng.

Ngoài ra, nhu cầu kinh doanh liên quan đến bản quyền cũng đang gia tăng mạnh mẽ, bao gồm cả các sản phẩm của tác giả trong nước và các bản quyền mua lại từ nước ngoài. Tại Việt Nam, việc giao dịch các tài sản bản quyền kỹ thuật số còn khá mới mẻ, nhưng chúng tôi dự đoán chúng sẽ trở nên quen thuộc trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển.

Ngành công nghiệp bản quyền số hiện đang có tiềm năng lớn. Khi thị trường giao dịch bản quyền mở rộng, nhu cầu giao dịch trên các sàn sẽ tăng, mang lại những giá trị kinh tế cực kỳ tiềm năng.

QUẢN LÝ CHẶT CHẼ, BẢN QUYỀN SỐ SẼ TẠO RA NHIỀU GIÁ TRỊ KINH TẾ

Vậy, có thể ước lượng quy mô thị trường ngành công nghiệp bản quyền số là như thế nào không, thưa ông?

Theo số liệu khảo sát công bố năm 2021 của WIPO về đóng góp kinh tế của các ngành công nghiệp văn hóa dựa trên bản quyền thì tại các nước phát triển như Hoa Kỳ, đóng góp này chiếm khoảng 11,99% GDP, Hàn Quốc là 9,89% GDP, Pháp: 7,02% GDP, Australia: 6,8% GDP, Singapore: 6,19% GDP, Canada: 6,15% GDP; các nước đang phát triển như Trung Quốc đóng góp này chiếm khoảng 7,35% GDP, Malaysia: 5,7% GDP và Thái Lan: 4.48% GDP, Indonesia: 4,11% GDP.

Những số liệu này cho thấy việc bảo hộ hiệu quả bản quyền có vai trò quan trọng, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của mỗi quốc gia.

Nếu bản quyền trên không gian số được bảo hộ tốt hơn, các đơn vị trong ngành cũng sẵn sàng đầu tư mạnh tay hơn để tạo ra thị trường phong phú hơn, từ đó người dân sẽ được hưởng thụ những nội dung chất lượng không chỉ từ trong nước mà trên toàn cầu. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc vi phạm bản quyền diễn ra phức tạp, các đơn vị ngập ngừng trong việc đầu tư nhiều hơn, vì e ngại việc bị xâm phạm bản quyền ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích kinh tế của họ.

Để quản lý các tài sản số đòi hỏi Sàn giao dịch bản quyền kỹ thuật số sẽ là một nền tảng quản lý có quy mô khá lớn. Vậy ngoài Hội Truyền thông số Việt Nam, liệu có những đơn vị nào khác đang tham gia vào việc phát triển và quản lý các hoạt động trên sàn này không?

Với nền tảng và kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông, cùng với mạng lưới kết nối các cơ quan đơn vị liên quan, Hội Truyền thông số Việt Nam đóng vai trò chủ đạo trong việc vận hành sàn giao dịch, kết nối và tập hợp tất cả các nguồn lực trong hệ sinh thái, nhằm bảo vệ bản quyền cho cá nhân và tổ chức tham gia. Bởi để xây dựng một hệ sinh thái, một đơn vị đơn lẻ sẽ không đủ khả năng, điều này đòi hỏi sự tham gia hợp tác của rất nhiều đơn vị liên quan với những chức năng khác nhau.

Hiện nay, chúng tôi đã kêu gọi nguồn lực công nghệ từ các doanh nghiệp và hội viên để hỗ trợ xây dựng hệ thống bảo vệ bản quyền. Bên cạnh đó, sàn giao dịch cũng liên kết với các cơ quan quản lý nhà nước như Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông); Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), và các chuyên gia pháp lý trong hệ sinh thái này. Bộ Thông tin và Truyền thông cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều hỗ trợ và ủng hộ các hoạt động này.

Vậy những công nghệ nào sẽ được ứng dụng thiết lập hạ tầng quản lý và bảo vệ các tài sản số trên không gian?

Sàn giao dịch bản quyền số sẽ là tập hợp của nhiều công nghệ khác nhau.

Thứ nhất, về lưu trữ, sẽ sử dụng công nghệ đám mây để lưu trữ và quản lý các tài sản số trên sàn.

Thứ hai, là áp dụng công nghệ DRM dựa trên Blockchain và một chuỗi các công nghệ tiên tiến khác để gắn nhãn bản quyền cho các nội dung, giúp dễ dàng phát hiện khi có sao chép, cắt ghép và phân phối trái phép trên các nền tảng mà chưa có sự cho phép của chủ sở hữu bản quyền. Công nghệ này tương đối đặc biệt, một khi đã được gắn vào nội dung, nó không thể bị xóa, sửa đổi hay thay đổi.

Thứ ba, sàn sử dụng các công nghệ cho phép truy vết và ngăn chặn kịp thời các vi phạm.

Bên cạnh đó, mỗi hệ thống sàn giao dịch còn tích hợp các tính năng tương tác giữa người mua và người bán. Do đó, chúng tôi phát triển các hệ thống thanh toán và giám sát giao dịch theo thời gian và theo sản phẩm được đặt hàng giữa hai bên.

CẦN NHIỀU THỜI GIAN ĐỂ GIẢI QUYẾT TRIỆT ĐỂ 

Theo ông, sự xuất hiện sàn giao dịch bản quyền số sẽ tác động như thế nào đến thị trường bản quyền tại Việt Nam nói chung?

Mặc dù nhiều tác giả đã có ý thức trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên không gian số, nhưng họ không biết tìm đến đơn vị nào để bảo vệ quyền lợi cho mình. Vì vậy, việc tham gia vào Sàn giao dịch bản quyền số sẽ cho phép các tác giả khi bị xâm phạm bản quyền có thể khiếu nại các vấn đề để chúng tôi tiếp nhận và hỗ trợ xử lý các vi phạm. Tuy vậy, mức độ xử lý sẽ còn phụ thuộc vào sự quyết tâm của rất nhiều bên và quy mô, mức độ của các vi phạm.

Đối với xã hội, khi Sàn giao dịch bản quyền số trở nên phổ biến, điều này sẽ giúp nâng cao ý thức của mọi người trong việc xác định bản quyền cũng là một loại tài sản nên cần có ý thức tôn trọng và cẩn trọng trong việc sáng tạo và sử dụng, từ đó khuyến khích các tác giả chủ động đăng ký bản quyền.

Trước đây, các tác giả khi làm ra một sản phẩm cũng không quan tâm đến việc đăng ký quyền sở hữu trí tuệ. Vì vậy, khi bị xâm phạm hay ăn trộm, họ cũng không thể kiện để đòi lại quyền lợi cho mình vì Nhà nước chỉ bảo hộ cho những người đã đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Ngoài ra, khi có một “siêu thị giao dịch bản quyền”, những người có nhu cầu sử dụng bản quyền nội dung sẽ dễ dàng trao đổi với đơn vị sở hữu bản quyền để thực hiện giao dịch với nhau...

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 28-2024 phát hành ngày 08/7/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam