Kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump đã liên tục công bố các kế hoạch áp thuế quan như một cách để cân bằng lại quan hệ thương mại của Mỹ, đồng thời giải quyết vấn đề chất cấm fentanyl và người nhập cư trái phép tràn vào Mỹ.

Theo quan điểm của ông Trump, thuế quan sẽ khiến các quốc gia khác phải mua nhiều hàng hoá Mỹ hơn và thúc đẩy hoạt động sản xuất trong nước tại Mỹ, từ đó giảm thâm hụt thương mại.

Tờ báo Wall Street Journal dẫn số liệu từ Cục Thống kê dân số Mỹ (Census Bureau) cho thấy ba đối tác thương mại lớn nhất của nước này là Mexico, Canada và Trung Quốc đóng góp một tỷ trọng lớn trong thâm hụt thương mại của Mỹ. Tuy nhiên trong năm 2024, Mỹ có thâm hụt thương mại với hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong đó, thâm hụt với nhiều nước như Việt Nam và Ấn Độ đã tăng mạnh do doanh nghiệp dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc sang những nước này.

Mức thâm hụt thương mại hàng tháng của Mỹ cũng đang tăng mạnh. Số liệu sơ bộ của Cục Thống kê dân số Mỹ cho thấy sau khi lập kỷ lục 123 tỷ USD vào tháng 12 năm ngoái, thâm hụt thương mại hàng hóa của nước này trong tháng 1 năm nay thiết lập kỷ lục mới ở mức 153 tỷ USD do nhiều doanh nghiệp chạy đua nhập khẩu hàng hóa trước khi thuế quan được áp.

Theo thống kê, trong năm 2024, Mỹ có thâm hụt thương mại hàng hóa hơn 620 tỷ USD với 5 đối tác thương mại châu Á lớn nhất tính theo tổng kim ngạch thương mại song phương, gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Việt Nam.

Trong đó, mức thâm hụt 295 tỷ USD với Trung Quốc đã giảm từ mức đỉnh 418 tỷ USD vào năm 2018, nhưng vẫn là mức thâm hụt lớn nhất với bất kỳ đối tác thương mại nào của Mỹ.

Việt Nam là đối tác thương mại châu Á mà Mỹ có thâm hụt lớn thứ hai, ở mức 123,5 tỷ USD, con số đã tăng mạnh kể từ sau đại dịch Covid-19 và cuộc chiến thuế quan đầu tiên giữa Mỹ và Trung Quốc vào năm 2018-2019.

Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với những đối tác này chỉ được bù đắp một phần nhỏ bởi thặng dư mà Mỹ có trong năm 2024 với các nền kinh tế Hồng Kông, Australia và Singapore.

Mexico vào năm 2023 đã vượt Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu nhiều hàng hóa sang Mỹ nhất, trong bối cảnh thương mại giữa hai quốc gia láng giềng ở Bắc Mỹ tăng trưởng mạnh. Nhưng cùng với đó, thâm hụt thương mại của Mỹ với Mexico cũng tăng mạnh.

Năm 2024, thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ với Mexico là 172 tỷ USD, tăng gấp gần 2 lần rưỡi so với trong năm đầu nhiệm kỳ cầm quyền đầu tiên của ông Trump. Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Mỹ sang Mexico là dầu, linh kiện ô tô, mạch tích hợp, ngô… trong khi Mexico xuất khẩu sang Mỹ nhiều ô tô, máy tính, thiết bị gia dụng, rau củ và bia.

Canada có thâm hụt thương mại hàng hóa 63 tỷ USD với Mỹ trong năm 2024. Kim ngạch xuất khẩu dầu thô của Canada sang Mỹ đạt 98 tỷ USD và ô tô đạt 35 tỷ USD là những nguyên nhân chính phía sau mức thâm hụt lớn này.

Mỹ có thâm hụt thương mại với hầu hết các nước châu Âu, nhưng cũng có một số ngoại lệ.

Xuất khẩu dầu thô và khí đốt giúp Mỹ đạt thặng dư thương mại hàng hóa 56 tỷ USD trong năm 2024 với Phần Lan - một trung tâm phân phối dầu khí. Đây là thặng dư thương mại lớn nhất của Mỹ với các đối tác thương mại trên khắp thế giới.

Ngoài ra, xuất khẩu vàng và máy bay sang Anh giúp mang lại cho Mỹ mức thặng dư thương mại gần 12 tỷ USD với quốc gia này.

Tuy nhiên, thâm hụt thương mại với Ireland, Đức và các quốc gia khác khiến cán cân thương mại của Mỹ với châu Âu nói chung rơi vào tình trạng thâm hụt.

Mỹ nhập khẩu hơn 50 tỷ USD dược phẩm từ Ireland trong năm 2024, góp phần dẫn tới khoản thâm hụt thương mại hàng hóa 87 tỷ USD với nước này. 68 tỷ USD nhập khẩu xe cộ và máy móc từ Đức góp phần gây ra khoản thâm hụt 85 tỷ USD.

Ông Peter Navarro, cố vấn thương mại của ông Trump, gần đây đã nhấn mạnh việc các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) áp thuế quan lên ô tô nhập khẩu từ Mỹ như một ví dụ điển hình của hàng rào thương mại không cân bằng mà chính quyền ông Trump đang tìm cách điều chỉnh thông qua thuế quan có đi có lại. Ô tô Đức xuất khẩu sang Mỹ chịu thuế quan 2,5%, trong khi thuế quan của Đức đánh vào ô tô nhập khẩu từ Mỹ là 10%.

Thâm hụt thương mại của Mỹ với Ấn Độ đã tăng gần gấp đôi kể từ đầu nhiệm kỳ trước của ông Trump. Năm 2024, Mỹ nhập khẩu 21 tỷ USD máy móc và hàng điện tử từ Ấn Độ, phản ánh sự tăng trưởng nhập khẩu từ nước này khi các doanh nghiệp dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Trong đó, hãng công nghệ Mỹ Apple có ý định tăng sản lượng điện thoại iPhone tại Ấn Độ.

Có vẻ như chính quyền Trump 2.0 sẽ xem xét thuế quan của Ấn Độ. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), thuế quan bình quân của Ấn Độ trong năm 2022 là 14,2%, trong khi thuế quan bình quân của Mỹ trong năm đó là 2,7%. Gần đây, Ấn Độ đã giảm thuế quan đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu gồm xe mô-tô, linh kiện điện thoại thông minh…

Nếu xét theo các nhóm hàng hóa, Mỹ có mức thâm hụt và thặng dư thương mại rất khác nhau với từng nhóm cụ thể. Thâm hụt lớn nhất trong năm 2024 rơi vào các mặt hàng máy móc, thiết bị điện, đồ điện tử, xe cộ và dược phẩm - theo dữ liệu của Cục Thống kê dân số Mỹ. Trái lại, thặng dư chủ yếu có được ở các mặt hàng máy bay và nhiên liệu hóa thạch.