Tờ New York Times số ra ngày 20/3/2012 dẫn báo cáo điều tra sơ bộ về hoạt động của cựu Bí thư Trùng Khánh Bạc Hy Lai cho biết, ông này đã âm mưu thay thế Giám đốc Sở Công an Trùng Khánh và cản trở một cuộc điều tra tham nhũng liên quan tới gia đình ông.

Theo New York Times, đây là tài liệu của Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, vốn được lưu hành nội bộ giữa các thành viên trong chính phủ nhưng đã bị phát tán trên một trang web tiếng Trung và lan truyền nhanh chóng sau đó.

Hôm 15/3, dư luận Trung Quốc đã chấn động khi Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc bổ nhiệm ông Trương Đức Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng giữ chức Bí thư Thành ủy Trùng Khánh, thay cho người tiền nhiệm là ông Bạc Hy Lai.

Quyết định đưa người khác lên thay thế ông Bạc được đưa ra chỉ một ngày sau khi Trung Quốc kết thúc kỳ họp thường niên Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc. Nhiều tin đồn đã xuất hiện khi ông Bạc vắng mặt tại phiên họp toàn thể của hội nghị này.

Tuy nhiên, quyết định thay thế khi được đưa ra vẫn khiến dư luận trong và ngoài Trung Quốc bị bất ngờ, bởi lẽ ông Bạc được xem là một trong những ứng viên sáng giá vào bộ máy lãnh đạo thế hệ thứ 5 của Trung Quốc sau kỳ Đại hội Đảng 18 sắp tới.

Nguyên nhân khiến ông Bạc mất chức, được cho là có liên quan tới vụ Phó thị trưởng kiêm cựu Giám đốc Công an thành phố Trùng Khánh - ông Vương Lập Quân - hồi tháng 2 vừa qua đã chạy vào Lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô (Tứ Xuyên) và ở đó suốt một ngày.

Báo cáo được New York Times dẫn lại cũng khẳng định việc ông Vương Lập Quân chạy vào Lãnh sự quán Mỹ là có thực. Tuy nhiên, nguyên nhân dẫn tới hành động này lại xuất phát từ việc ông Vương Lập Quân muốn tránh khỏi sự nổi giận của ông Bạc Hy Lai.

Trước khi xảy ra vụ việc, hôm 28/1, ông Vương đã thông báo cho ông Bạc về “các vụ điều tra quan trọng liên quan đến người nhà ông Bạc”. Ông Vương nói rằng, một số nhân viên điều tra các vụ án trên “đã phải chịu sức ép lớn và đã xin từ chức”.

Bản thân ông Vương cũng đã viết sẵn đơn từ chức. “Đồng chí Bạc rất bực bội với vụ việc này”, báo cáo viết. Ngay sau đó, ông Bạc thuyên chuyển ông Vương xuống phụ trách giáo dục và khoa học, mà chưa hề được sự đồng ý của Bộ Công an Trung Quốc.

Theo báo cáo, sau khi việc thuyên chuyển được công bố, cảnh sát Trùng Khánh dưới sức ép từ gia đình và các quan chức thân cận với ông Bạc, bắt đầu mở cuộc điều tra đối với các cố vấn của ông Vương và nhóm nhân viên điều tra vụ án người nhà của ông Bạc.

“Vương Lập Quân cảm thấy bị đe dọa. Do đó ông ta quyết định chạy trốn”, báo cáo cho hay. Ông này đã đưa ra đề nghị xin tỵ nạn chính trị với các quan chức Lãnh sự quán Mỹ sau khi hai bên bàn bạc với nhau về các vấn đề liên quan tới việc hợp tác và trao đổi.

Báo cáo khẳng định, “sau khi vụ việc được tiến hành điều tra toàn diện và rõ ràng, kết luận cuối cùng và các quyết định phù hợp sẽ được công bố chính thức”.

Ông Bạc Hy Lai, 63 tuổi, từng là thị trưởng thành phố Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh năm 1993. Sau đó, ông từng kinh qua các chức vụ như Chủ tịch tỉnh Liêu Ninh, Bộ trưởng Bộ Thương mại trước khi trở thành Bí thư Thành ủy Trùng Khánh năm 2007.

Ông Bạc được biết đến như kiến trúc sư cho sự thay đổi ngoạn mục của Trùng Khánh. Dưới sự quản lý của ông, Trùng Khánh đã trở thành một cực tăng trưởng kinh tế đáng kể của Trung Quốc. Năm 2009, ông được Nhân dân Nhật báo chọn là "Nhân vật của năm".

Ông Bạc cũng nổi danh với chiến dịch chống tội phạm có tổ chức và tham nhũng ở thành phố Trùng Khánh, đã tiến hành những cuộc truy quét và cho bắt hàng trăm nghi phạm, trong đó có cả các quan chức chính quyền.

Chiến dịch này dẫn đến việc 2.000 người bị bắt, 500 người bị truy tố và 13 người bị tử hình. Trong đó, Cục trưởng Cục Tư pháp thành phố cũng bị tử hình về tội nhận hối lộ, hiếp dâm, biển thủ của công và nhiều tội khác liên quan các nhóm tội phạm có tổ chức.