Nhà xuất bản từ điển Collins (Anh) đã chọn “AI” - chữ viết tắt của cụm từ “trí tuệ nhân tạo” - là từ khóa của năm 2023. Nhà xuất bản này đánh giá AI là tiêu điểm lớn của năm nay, thông qua cách mà công nghệ này đã phát triển và nhanh chóng trở nên phổ biến trong cuộc sống của chúng ta như cách mà email, livestream phát trực tuyến hoặc những điều từng được coi là tương lai giờ đã trở thành là công nghệ ứng dụng hàng ngày.

Collins định nghĩa AI là từ viết tắt có nghĩa là “mô hình hóa các chức năng tinh thần của con người bằng các chương trình máy tính”. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và việc nó là một trong những chủ đề được nhắc đến nhiều nhất trong 12 tháng qua đã giúp thuật ngữ này đánh bại những thuật ngữ khác để trở thành từ của năm.

Ông Alex Beecroft, Giám đốc điều hành của Nhà xuất bản Collins, nêu rõ: "Chúng tôi đánh giá AI là tiêu điểm lớn của năm nay, thông qua cách mà công nghệ này đã phát triển và nhanh chóng trở nên phổ biến trong cuộc sống của chúng ta như email, phát trực tuyến hoặc những điều từng được coi là triển vọng tương lai giờ đã trở thành là công nghệ ứng dụng hằng ngày".

AI đã đánh bại một số thuật ngữ liên quan đến công nghệ khác để đứng đầu, bao gồm cả từ "Deinfluencing" (giảm sức ảnh hưởng), đề cập đến việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội để cảnh báo những người theo dõi tránh một số sản phẩm thương mại, lựa chọn lối sống...

Từ khóa của năm được chọn ra dựa trên việc phân tích hệ thống Collins Corpus – cơ sở dữ liệu chứa hơn 20 tỷ từ với tài liệu tập hợp từ các trang web, báo, tạp chí và sách được xuất bản trên khắp thế giới. Các dữ liệu mới được đưa vào Collin Corpus hằng tháng để giúp các chuyên gia biên tập từ điển làm việc tại Collins xác định các từ vựng và ý nghĩa của những từ này ngay từ thời điểm chúng được sử dụng lần đầu tiên. Ngoài ra, Collins cũng tập hợp các tài liệu là những tệp âm thanh từ đài phát thanh, truyền hình và các cuộc cuộc trò chuyện hàng ngày.

Ông Beecroft nhấn mạnh: "Công tác giám sát thông qua hệ thống Collins Corpus của chúng tôi cho thấy sự thú vị khi mọi người sử dụng từ khóa AI và hiển nhiên đây cũng là chủ đề đáng bàn tán của năm 2023".

Ngoài "AI", những từ khóa khác góp mặt trong danh sách thống kê của Nhà xuất bản Collins còn có "nepo baby" - cụm từ phổ biến để mô tả con cái của những người nổi tiếng đã thành công trong các lĩnh vực tương tự như cha mẹ của họ; hay "Greedflation" (lạm phát tham lam) - thuật ngữ ám chỉ việc doanh nghiệp tìm cách tăng giá hàng hóa và dịch vụ và tạo ra lạm phát để tăng lợi nhuận; và "Ulez" (khu vực phát thải cực thấp, nơi các chủ phương tiện ô tô có mức phát thải cao phải trả phí khi tiến vào).

Trước đó, tại Việt Nam, theo Báo cáo Xu hướng tìm kiếm nổi bật Q3/2023 do Cốc Cốc phát hành, trí tuệ nhân tạo tạo sinh (generative AI) cũng là nội dung được nhiều người dùng công nghệ quan tâm. Các từ khóa “AI search”, “AI chat” tăng đáng kể về lượng tìm kiếm, lần lượt đạt mức 205% và 130% so với quý trước.

AI ngày càng được đưa vào cuộc sống hàng ngày, từ các trường hợp sử dụng hàng ngày như khi viết email để dự đoán những gì bạn muốn nói tiếp theo; bộ lọc làm đẹp của Instagram; cho đến các ứng dụng lớn hơn như chẩn đoán chăm sóc sức khỏe và xe tự lái. Công nghệ này thậm chí còn được sử dụng để tạo ra các bài hát và viết các luận điểm tranh tụng cho luật sư. Sự ra đời và phổ biến của ChatGPT cũng như phần mềm hình ảnh tổng hợp như DALL-E, đã xóa mờ ranh giới giữa con người và robot.

Bản thân AI cũng luôn là chủ đề tranh luận. Một mặt, công nghệ này giảm thiểu lỗi của con người và thúc đẩy các chức năng tiên tiến, nhưng mặt khác, nó được coi là một công cụ mơ hồ về mặt đạo đức, gây dư thừa lao động và xâm phạm dữ liệu riêng tư. Theo Collins, kết quả của tất cả sự cường điệu, dù tốt hay xấu, là “sự bùng nổ của các cuộc tranh luận, nghiên cứu và dự đoán”. Tờ QZ dẫn lời nhà xuất bản, cho rằng việc sử dụng thuật ngữ này dường như đã tăng gấp bốn lần trong năm nay.

Mới ngày hôm qua, 1/11, Bộ Thương mại Mỹ thông báo thành lập Viện An toàn Trí tuệ Nhân tạo trong nỗ lực đưa Mỹ trở thành nước đi đầu trong lĩnh vực này. Thông báo của Bộ Thương mại Mỹ nêu rõ trên cơ sở làm việc với Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ quốc gia (NIST), Bộ sẽ thành lập Viện An toàn Trí tuệ Nhân tạo Mỹ (USAISI) để dẫn dắt các nỗ lực của Chính phủ trong việc thúc đẩy đảm bảo an toàn và sự tin cậy trong lĩnh vực phát triển trí tuệ nhân tạo (AI). Nỗ lực cũng bao gồm việc triển khai đánh giá các mô hình AI tiên tiến nhất.

Từ điển tiếng Anh Collins được xuất bản bởi nhà xuất bản HarperCollins (Anh). Mỗi năm NXB uy tín trong lĩnh vực phát hành từ điển đều lựa chọn một từ khóa nổi bật của năm. Năm 2022, “Permacrisis” (khủng hoảng kéo dài) đã được từ điển Collins lựa chọn. Năm ngoái, bối cảnh xung đột, biến động chính trị và khủng hoảng kinh tế diễn ra trên toàn thế giới. Vậy nên, không có gì ngạc nhiên khi Permacrisis – được từ điển Collins định nghĩa là “một khoảng thời gian bất ổn và mất an ninh kéo dài, đặc biệt sau một loạt các sự kiện thảm khốc” trở thành “Word of the Year 2022”. 

Bên cạnh Permacrisis, Collins cũng thêm vào một số từ/cụm từ nổi bật trong năm 2022 bao gồm “lawfare”, “quiet quitting”, “vibe shift”, “Kyiv”, “splooting”. Tại thời điểm đó, ông Alex Beecroft cho biết: “Danh sách của chúng tôi phản ánh tình hình không mấy tốt đẹp của thế giới trong năm và đưa ra một cái nhìn tổng quan về việc năm 2022 là một năm thực sự khủng khiếp như thế nào đối với nhiều người”.

Cuốn từ điển này cũng ghi chú rằng những từ khóa của các năm trước luôn luôn phản ánh những chủ đề được nhắc đến nhiều nhất tại các thời điểm trong năm đó. Ví dụ: vào năm 2020, đó là “phong tỏa” (Lockdown), nhưng bây giờ từ này đã không còn được công chúng sử dụng hay biết đến nhiều như trước. Hay “NFT” là từ khóa của năm 2021, khi mọi người ở mọi nơi đều nói về công nghệ blockchain và thế giới ảo.