Tham gia phiên thảo luận bàn tròn trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa Hè 2024 sáng ngày 15/7, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam, đã đưa ra nhận định như trên. 

Trong 5 tháng đầu năm 2024, tỷ trọng đóng góp của doanh nghiệp điện tử vào kim ngạch xuất khẩu đạt 31,61%, tương đương 49 tỷ USD. Ngành này đang xuất siêu hơn 5 tỷ USD.

“Đây là những con số biết nói, cho thấy vai trò của ngành công nghiệp điện tử rất lớn. Bên cạnh đó, ngành điện tử Việt Nam cũng xuất khẩu tới các thị trường lớn và có năng lực về tiêu dùng. Ngành điện tử Việt Nam ở vị thế xuất khẩu giá trị trên toàn cầu, đứng thứ nhì về xuất khẩu điện thoại đi động và thứ 5 về xuất khẩu máy tính và linh kiện”.

Tuy nhiên, do tiêu dùng toàn cầu suy yếu, những tháng cuối năm 2023 và đặc biệt là 5 tháng đầu năm 2024, ngành điện tử Việt Nam đối mặt nhiều khó khăn.

Theo bà Hương, các mặt hàng chủ lực của điện tử xuất khẩu chủ yếu là hàng tiêu dùng nên doanh nghiệp điện tử Việt. Có doanh nghiệp phải cắt giảm lao động lên tới 70%, buộc phải sa thải những lao động lâu năm, có tay nghề.

“Không phải doanh nghiệp không cố gắng, nhiều doanh nghiệp cố gắng tìm kiếm đơn hàng mới nhưng mà tỷ trọng của giá trị của những đơn hàng mói không bằng đơn hàng cũ. Cùng với đó là tính bấp bênh và không ổn định”, bà Hương cho biết.

Cũng theo bà, trong chuỗi cung ứng, doanh nghiệp điện tử Việt bị chèn ép đơn hàng. Cùng một lượng đơn hàng nhưng doanh nghiệp FDI luôn được ưu tiên. Khi có đơn hàng thì cũng là những đơn hàng “xương xẩu nhất”, thời hạn thanh toán và các yêu cầu thanh toán cũng chặt chẽ hơn so với doanh nghiệp FDI.

“Đây là thiệt thòi của doanh nghiệp Việt”, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam nhận định. “Doanh nghiệp Việt tham gia chuỗi cung ứng với vị thế đơn hàng bấp bên và không ổn định. Vị thế của doanh nghiệp Việt trong cuỗi cung ứng thấp kém và nhỏ bé quá, ít cơ hội quá”.

Bà cho rằng nghiệp điện tử Việt chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, thiếu lao động có tay nghề, thiếu vốn, khó tiếp cận các nguồn vốn vay và tài trợ, công nghệ chưa cao.

Cũng tại phiên thảo luận, ông Vũ Tú Thành, Phó giám đốc điều hành, Hội đồng Kinh doanh Mỹ-ASEAN, nhận định doanh nghiệp điện tử Việt dù vị thế thấp hơn so với doanh nghiệp FDI nhưng có cơ hội làm ra các sản phẩm chiến lược như máy bay không người lái hạng nhẹ (drone tầm gần), camera an ninh…

Theo ông Thành, trên thế giới không có nhiều quốc gia sản xuất được mặt hàng này, ngoài Trung Quốc. Thị trường drone tầm gần toàn cầu năm 2023 là hơn 63 tỷ USD, trong đó Trung Quốc chiếm 80%.

“Chúng ta biết rằng 80% đó trong tương lai sẽ không xuất khẩu được sang Mỹ hay các nước cảm thấy đó là sản phẩm nhạy cảm và cần kiểm soát. Đấy là cơ hội cho Việt Nam. Các kỹ sư Việt Nam và doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể thiết kế và sản xuất sản phẩm này. Thậm chí có doanh nghiệp có thể sản xuất mà không phụ thuộc vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc, hòan toàn đáp ứng tiêu chuẩn NDAA của Mỹ, tức là đạo luật quốc phòng”, ông Thành phân tích.

Trên thực tế, ngoài Trung Quốc, chỉ có Mỹ, Israel, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran có thể sản xuất. Việt Nam có thể xác định sản phẩm chiế lược này.

Còn với camera an ninh tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), ông Thành cho biết doanh nghiệp điện tử Việt hoàn toàn có khả năng sản xuất và thế chân vào dự địa còn trống mà Trung Quốc để lại sau khi bị các nước khác từ chối nhập khẩu mặt hàng này.

“Đây chính là một số ví dụ mà chúng ta có thể tạo ra không gian tăng trưởng mới”, ông Thành phát biểu.