Để giảm bớt mức biến động của giá xăng dầu trong nước: Cần thay đổi cách định giá
TS. Lê Đức Thuý *
06/06/2022, 06:00
Xăng dầu là một loại hàng hóa có giá luôn biến động, kể cả khi một quốc gia có khả năng chủ động nguồn cung. Với những nước mà phần lớn nhu cầu xăng dầu phải dựa vào nhập khẩu, thì giá xăng dầu sẽ phụ thuộc nhiều hơn, khó “can thiệp” hơn. Điều này sẽ còn tăng mức độ thách thức cho cơ quan điều hành khi đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, mở cửa, hội nhập...
Xăng dầu là một loại hàng hóa có giá luôn biến động, kể cả khi một quốc gia có khả năng chủ động nguồn cung.
Hầu như không nước nào thả nổi hoàn toàn giá xăng dầu vì đây là một mặt hàng hết sức thiết yếu. Nhưng cũng không thể áp đặt và không nên áp đặt những biện pháp can thiệp tốn kém nhiều chi phí và làm méo mó, kéo dài sự vận hành bình thường của thị trường xăng dầu, ngoại trừ những tình huống bất khả kháng, trong một khoảng thời gian ngắn, với nguồn lực cho phép.
CỐ ĐỊNH CÁC KHOẢN THU ĐỂ GIẢM MỨC BIẾN ĐỘNG GIÁ
Song, để làm cho giá xăng dầu tiêu thụ trong nước đỡ bị biến động mạnh vì những nguyên nhân xảy ra khá thường xuyên về cung – cầu hay rủi ro địa chính trị, sự cố về vận chuyển hoặc khai thác... đã, đang và sẽ xảy ra trên thế giới, Việt Nam cần và có thể thay đổi cách xác định giá xăng dầu (kể cả khi mà các bộ, ngành liên quan tham gia định giá như hiện nay, hay “buông ra” để giá vận hành một cách “tự do” hơn như nhiều nước đã và đang “quản lý” thị trường xăng dầu nội địa).
Hiện nay, Việt Nam đang định giá xăng dầu bán ra trên thị trường nội địa dựa vào mức giá bình quân của giá xăng dầu nhập khẩu trong khoảng 10 hay 15 ngày tại nguồn cung cấp (giá FOB, cũng có thể là giá CIF – đã bao gồm phí vận chuyển, bảo hiểm cho đến khi hàng đã về đến cảng).
Các bộ, ngành hữu quan đang dựa vào giá nhập nói trên, cộng thêm các thứ thuế, phí... phần lớn là tính theo tỷ lệ phần trăm để quy định mức giá tối đa mà các doanh nghiệp, đại lý bán lẻ được phép bán cho người tiêu dùng.
Cách tính thuế, phí... theo tỷ lệ phần trăm trên giá nhập khẩu (chẳng hạn thuế giá trị gia tăng 10%, thuế tiêu thụ đặc biệt 10%, thuế nhập khẩu 10%, thuế bảo vệ môi trường và phí khác; tổng cộng khoảng 44%) đã làm biến động (tăng – giảm) giá xăng dầu trong nước đi cùng mức tăng giảm của giá quốc tế, khiến cho sự biến động giá gần như hoàn toàn phụ thuộc vào thị trường bên ngoài, nhất là khi có nhiều biến động địa chính trị và rủi ro bất thường trên thế giới, trong khi có thể làm giảm bớt mức độ biến động của giá tiêu thụ trong nước bằng cách thay các loại thuế – phí... do Việt Nam quy định, từ chỗ tính theo phần trăm căn cứ vào giá nhập, sang một mức thu thuế – phí, các khoản trích lập được xác định bằng số tuyệt đối.
Về lý mà nói thì điều này không có gì phải bàn cãi. Việc giá xăng dầu quốc tế tăng hay giảm không phải là nguyên nhân bất khả kháng để chúng ta buộc phải tăng hay giảm tương ứng mức thu thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, phí bảo trì đường bộ, phí lưu thông hay lợi nhuận định mức cho một lít xăng dầu khi bán ra cho người tiêu dùng. Ngân sách nhà nước cũng không được dự toán với mục tiêu tăng thu hay giảm thu vì giá xăng dầu quốc tế biến động (hiện ta vẫn dùng một mức giá trung bình, dự báo, để lập kế hoạch thu – chi ngân sách hàng năm).
Vậy thì tại sao chúng ta không cố định các khoản thu này, để giá trong nước biến động với mức độ thấp hơn, hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như tiêu dùng trong nước dễ đương đầu và thích nghi hơn với biến động của giá xăng dầu?
NHÀ NƯỚC KHÔNG CẦN CAN THIỆP THƯỜNG XUYÊN ĐỊNH GIÁ XĂNG DẦU
Xin đưa ra một ví dụ, với các con số giả định để minh họa cho đề xuất nói trên.
Chẳng hạn, nếu tính quy các khoản thuế, phí... mà chúng ta đang thu hoặc muốn thu một thùng xăng nhập khẩu là khoảng 100 USD; giá xăng nhập về đến cảng là 100 USD, thì giá bán 1 thùng xăng đến tay người tiêu dùng sẽ là 200 USD (tính phỏng chừng là 30.000 VND/lít); Khi giá xăng nhập tăng 50% lên 150 USD/thùng, giá xăng bán lẻ trong nước cũng chỉ tăng 25% (150 USD 100 USD giá mới so với 200 USD giá cũ); còn nếu cứ áp cách định giá mà các loại thuế – phí... được tính theo tỷ lệ phần trăm căn cứ vào giá nhập, thì giá bán lẻ trong nước cũng phải tăng lên 50% (nếu cơ quan có thẩm quyền không thể hoặc không được phép giảm thuế, phí đã định).
Việt Nam đang định giá xăng dầu bán ra trên thị trường nội địa dựa vào mức giá bình quân của giá xăng dầu nhập khẩu trong khoảng 10 hay 15 ngày tại nguồn cung cấp.
Như vậy, khi giá nhập khẩu giảm, thì giá bán trong nước sẽ giảm xuống với mức ít hơn. Với ví dụ nêu trên, nếu giá xăng nhập khẩu giảm còn một nửa, nghĩa là chỉ còn 50 USD/thùng, thì giá bán trong nước chỉ giảm khoảng 25%, từ 200 USD xuống còn 150 USD/thùng (tương đương khoảng 23.000 VND/lít): 150 USD (giá mới) so với 200 USD (giá cũ). Có lẽ sẽ xuất hiện những lời kêu ca là vì sao giá quốc tế giảm nhiều mà giá trong nước lại giảm ít, nhưng giải thích có tình, có lý sẽ tạo nên đồng thuận xã hội cao cho cách định giá mới (Theo ví dụ giả định ở trên, nếu áp dụng cách định giá như lâu nay thì biến động giá xăng dầu trong nước sẽ tăng hay giảm 50%, trong khi với cách định giá đề xuất thì giá trong nước chỉ tăng hay giảm 25%).
Tôi không biết với các quy định hiện hành thì chúng ta có tốn quá nhiều thời gian về thủ tục, quy trình... và cấp nào có thẩm quyền quyết định cuối cùng để chuyển sang cách định giá mà mình đề xuất không. Tôi cũng không phải là người tự mình nghĩ ra cách tính này.
Một số nước khác có thể không thu theo mức tuyệt đối toàn bộ các khoản phải thu và trích lập. Nhưng hiện đang thu theo mức tuyệt đối một số khoản thu mà Việt Nam đang thu theo tỉ lệ: ví dụ Nam Phi thu thuế xăng dầu là 1,5 Rand trên 1 lít xăng, 0,1 Rand thuế quản lí; Thái Lan thu thuế tiêu thụ 1 lít dầu diesel là 5,99 Baht; Canada thu thuế nhiên liệu 13 cent trên 1 lít xăng...
Đã có những nước, chẳng hạn như ở Anh, áp dụng cách định giá này từ lâu. Tôi cũng không phản đối Chính phủ có thêm những biện pháp can thiệp nếu cần để làm cho giá xăng dầu bán lẻ tương đối ổn định, hoặc trợ cấp cho đối tượng khó khăn để giá thị trường không bị méo mó, nhưng an sinh vẫn được chú ý thỏa đáng.
Hy vọng là những cơ quan có thẩm quyền tham khảo thêm đề xuất này trong khi thực thi nhiệm vụ được giao về quản lý giá xăng dầu ở Việt Nam. Khi đã quyết định mức thu tuyệt đối, ổn định vào ngân sách cũng như trích lập các loại quỹ, thì Nhà nước không cần phải can thiệp thường xuyên, định giá xăng dầu 10 – 15 ngày một lần như hiện nay nữa.
Thị trường xăng dầu sẽ vận hành một cách suôn sẻ, còn người tiêu dùng không còn phải ngóng đợi và ứng phó với các kỳ họp “liên ngành” về định giá xăng dầu như hiện nay.
---
(Nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam)
Lạm phát ở Mỹ lập đỉnh mới của 40 năm vì giá xăng dầu leo thang
09:54, 13/04/2022
Đồng loạt giảm giá xăng dầu
15:34, 12/04/2022
Lo giá xăng dầu leo thang ngăn cản tiến trình phục hồi kinh tế
Tổng đài 112: Giải pháp kịp thời cho tình huống khẩn cấp tại Việt Nam
Ngày 15/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 2023/QĐ-TTg, chính thức đưa vào hoạt động số điện thoại 112 (tổng đài 112) nhằm tiếp nhận thông tin về sự cố, thiên tai, thảm họa và các yêu cầu trợ giúp từ tổ chức, cá nhân trên toàn quốc và Quyết định số 2024/QĐ-TTg ban hành Quy chế về việc sử dụng số điện thoại này.
Chuẩn bị kỹ lưỡng Đại hội đại biểu Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương lần thứ I
Ngày 15/9, tại Hà Nội, Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương tổ chức Hội nghị Ban Thường vụ Đảng ủy và Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ phiên tháng 9/2025...
Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước: Khẳng định văn hóa, bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam
Tối 15/9/2025, tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm quốc gia ở Đông Anh, Hà Nội, Lễ bế mạc Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” diễn ra trong không khí trang trọng và đầy tự hào. Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đến dự và phát biểu tại Lễ bế mạc...
Triển khai chủ động, đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ đối ngoại và hội nhập quốc tế
Tại buổi làm việc, trên cơ sở gợi ý thảo luận của Tổng Bí thư Tô Lâm, các đồng chí lãnh đạo các cơ quan đã trao đổi, đánh giá sâu những diễn biến mới, đáng chú ý của tình hình thế giới, khu vực, dự báo tác động đối với Việt Nam và xác định phương hướng công tác đối ngoại thời gian tới...
Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị
Hội nghị toàn quốc (trực tiếp kết hợp trực tuyến) quán triệt, triển khai thực hiện 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị do Bộ Chính trị, Ban Bí thư tổ chức sẽ diễn ra vào sáng 16/9...
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: