Đề xuất được các đại biểu Quốc hội nêu tại phiên thảo luận dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), liên quan đến tình trạng chậm đóng, trốn đóng, nợ bảo hiểm xã hội kéo dài trong thời gian qua.

HÀNG NGHÌN TỶ ĐỒNG NỢ ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI KHÔNG CÓ KHẢ NĂNG THU HỒI 

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy, đoàn Bắc Kạn, thông tin, số doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội trong giai đoạn 2016-2022 khoảng gần 10.000 tỷ đồng/năm. Trong năm 2022, chỉ tính riêng số đơn vị, doanh nghiệp chậm đóng bảo hiểm xã hội kéo dài 3 năm lên tới 56% và trên phạm vi cả nước có tới 198.000 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng bảo hiểm xã hội.

Về những hệ lụy mà người lao động phải gánh chịu, theo báo cáo của Chính phủ, chỉ tính riêng số người lao động bị chậm đóng bảo hiểm trong năm 2022 lên tới 2,6 triệu người. Trong đó số tiền khó có khả năng thu hồi do doanh nghiệp đã giải thể, phá sản hoặc chủ doanh nghiệp đã bỏ trốn khoảng 2.500 tỷ đồng. 

Góp ý về hành vi trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội, đại biểu Nguyễn Thị Thủy đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung quy định này để tránh xung đột với các quy định khác trong hệ thống pháp luật.

Đại biểu lo lắng nếu như quy định như dự thảo thì doanh nghiệp có thể lợi dụng và đưa ra lý do kinh doanh khó khăn nên không có khả năng đóng, do đó sẽ không thể xử lý được hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội.

Bên cạnh đó, đại biểu Thủy đề nghị cần quy định rõ hơn về vấn đề hoãn xuất cảnh đối với chủ doanh nghiệp trốn đóng, để không mâu thuẫn đối với việc hoãn xuất cảnh theo quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị giao cho công đoàn các cấp có quyền đứng ra khởi khiện chứ không chỉ là công đoàn cấp cơ sở như hiện nay. Đồng thời quy định nếu như công đoàn đứng ra khởi kiện thì không cần phải có ủy quyền của người lao động.

Nói về nêu thực trạng trốn, chậm, nợ đọng bảo hiểm xã hội, Đại biểu Ma Thị Thúy, Đoàn Tuyên Quang thừa nhận, đây là thực trạng đã kéo dài nhiều năm qua, tập trung chủ yếu ở khu vực sản xuất kinh doanh. Mặc dù, các cơ quan đã nhiều lần trao đổi, đưa ra giải pháp quản lý nhưng hiệu quả vẫn thấp, chưa có phương thức giải quyết dứt điểm.

“Tại sao không coi các khoản đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc như khoản thu thuế và quy quy định chế độ thu này như quản lý thu thuế”, đại biểu Thúy nói.

Theo đại biểu, về vấn đề này, nhiều nước trên thế giới đã quy định cơ quan thuế thực hiện luôn nhiệm vụ thu bảo hiểm xã hội bắt buộc, sau đó chuyển về cho cơ quan Bảo hiểm xã hội. Vì thế, hành vi trốn, chậm, nợ đọng bảo hiểm xã hội bắt buộc được xử lý hình sự như pháp luật quản lý thuế, nên không có tình trạng chây ỳ, trốn, chậm đóng nợ đọng kéo dài.

"Nếu chúng ra áp dụng kinh nghiệm này của các nước, chắc chắn hiệu quả quản lý thu bảo hiểm xã hội sẽ được cải thiện, bớt đi việc bàn thảo, sửa đổi luật không cần thiết, đồng thời giảm nhẹ gánh nặng về thanh tra, kiểm tra, tố tụng khiếu kiện, giải quyết vi phạm", nữ đại biểu tỉnh Tuyên Quang nêu quan điểm.

BỔ SUNG NHIỀU BIỆN PHÁP MẠNH 

Theo đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, đoàn Bắc Giang, tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vẫn còn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, địa phương đã ảnh hưởng rất lớn đến việc giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội của người lao động.

Đại biểu cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó có việc chưa quản lý chặt chẽ đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Các giải pháp xử lý tình trạng chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng. 

Để khắc phục tình trạng này, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bổ sung một số quy định cụ thể về các hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc với các biện pháp xử lý, chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm. 

Nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, đại biểu đề nghị ban soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu, bổ sung một số biện pháp, chế tài như: Khấu trừ tiền nợ bảo hiểm xã hội tại các tài khoản ngân hàng sau khi đã có thông báo, đôn đốc của cơ quan Bảo hiểm xã hội trong thời gian nhất định (có thể là 3 tháng); công khai danh tính các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội trên các phương tiện thông tin đại chúng…

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, cần có các quy định đồng bộ, khả thi, nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc đang đặt ra hiện nay, trong việc khởi kiện dân sự và khởi tố hình sự đối với người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội.

Cụ thể, cần chỉnh sửa, bổ sung khoản 4, khoản 5, Điều 37 theo hướng: Khi người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội và cơ quan có thẩm quyền đã áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính mà người sử dụng lao động vẫn không đóng, hoặc đóng không đủ số tiền bảo hiểm xã hội bắt buộc phải đóng, thì không chỉ cơ quan Bảo hiểm xã hội, mà tổ chức công đoàn và người lao động cũng có quyền khởi kiện người sử dụng lao động theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, khi người sử dụng lao động có dấu hiệu phạm tội trốn đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Bộ luật Hình sự, thì không chỉ cơ quan Bảo hiểm xã hội, mà tổ chức công đoàn, các cơ quan thanh tra, kiểm tra về lao động, Bảo hiểm xã hội và người lao động đều có quyền kiến nghị khởi tố.

Ngoài ra, đại biểu cho rằng cần hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan, bảo đảm tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả của việc khởi kiện, khởi tố đối với các hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, nếu không việc khởi kiện, khởi tố sẽ tiếp tục đi vào bế tắc.

Tranh luận thêm về nội dung này, Đại biểu Nguyễn Công Long, Đoàn Đồng Nai quan tâm đến vấn đề xác định hành trốn đóng bảo hiểm xã hội, đặc biệt trong trường hợp người sử dụng lao động có khả năng nhưng không đóng.

Theo đại biểu tỉnh Đồng Nai, với việc nội dung này được bổ sung trong dự thảo Luật sẽ thay đổi một cách rất lớn về chính sách. Đại biểu bày tỏ ủng hộ phương án chỉ nên coi việc trốn đóng bảo hiểm xã hội là khi họ có điều kiện nhưng không đóng.

“Thực tiễn qua hoạt động doanh nghiệp có nhiều đơn vị rất khó khăn, rất nhiều lí do để không đóng được hoặc chậm”, ông Long nhấn mạnh.