Đó là chia sẻ của ông Trần Ngọc Quân, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU tại “Hội nghị giao ban Xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 10/2023” do Bộ Công Thương tổ chức chiều ngày 31/10/2023.

Theo Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, báo cáo gần đây nhất của tổ chức giám sát thương mại và sản xuất thuỷ sản của Liên minh châu Âu cho rằng thị trường thuỷ hải sản của EU đang ngày càng phát triển. Người dân châu Âu đang có xu hướng chi nhiều tiền hơn vào các mặt hàng thuỷ sản.

Trong khi đó, sản lượng thuỷ hải sản sản xuất ở thị trường này cũng tăng lên trung bình 3%/năm và kéo dài từ năm 2024 -2028. Tổng doanh thu mặt hàng này ở EU dao động từ 70 tỷ euro, trong đó 40% nhập khẩu.

Tuy nhiên, 8 tháng đầu năm 2023 tổng lượng thuỷ hải sản nhập khẩu của EU giảm 7%. Trong số nhóm các nước xuất khẩu nhiều thuỷ hải sản vào EU thì giảm nhập khẩu từ Việt Nam nhiều nhất là 32%, Ecuado giảm 8%, Ấn Độ giảm 20%, Thái Lan giảm 9%, Anh giảm 11%, riêng Trung Quốc tăng 3,5%.

Lý do giảm nhập khẩu từ thuỷ hải sản Việt Nam được giải thích ở 3 nguyên nhân.

Thứ nhất: Số lượng nhập khẩu từ Trung Quốc tăng nhiều so với năm 2022.

Thứ hai: Sản lượng thuỷ hải sản được sản xuất tại chính EU tăng 3%.

Thứ ba: Giá xuất khẩu giảm. 9 tháng năm 2023, mức giá xuất khẩu thuỷ sản vào EU giảm 17% so với năm 2022.

Về vấn đề gỡ thẻ vàng cho thuỷ sản, ông Quân cho biết tháng 10 vừa qua, đoàn kiểm tra đánh bắt thuỷ hải sản không hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) của EU đã đến Việt Nam làm việc (lần thứ 4 phía EU đến thanh, kiểm tra về vấn đề này tại Việt Nam). Đoàn công tác EU đánh giá rất cao nỗ lực của phía Chính phủ Việt Nam trong quyết tâm nỗ lực gỡ "thẻ vàng" IUU.

Tuy nhiên, qua quá trình kiểm tra trong thực tiễn vẫn còn một số vấn đề phát sinh đòi hỏi các doanh nghiệp, Hiệp hội thuỷ hải sản cần gây ra nhiều sức ép hơn, hướng dẫn nhiều hơn đối với ngư dân, doanh nghiệp để đảm bảo việc triển khai thực hiện các giải pháp chống IUU tốt trên thực tế, chứ không chỉ tốt trên văn bản cũng như trên các chỉ đạo của Chính phủ và các bộ ngành.

Đặc biệt, trong báo cáo giám sát tháng 10 vừa qua của EU họ đã đưa Việt Nam vào trong tầm ngắm. Phía EU đã nghiên cứu toàn bộ chu trình phát triển của thuỷ hải sản Việt Nam trong năm qua và đưa ra rất nhiều nhận xét cũng như những khuyến nghị về giám sát an toàn thực phẩm.

Trước đó, để triển khai những khuyến nghị này, 6 tháng đầu năm 2023, Ủy ban Sức khỏe và An toàn thực phẩm (DG-SANTE) của EU đã tiến hành thẩm định về an toàn thực phẩm của thuỷ hải sản Việt Nam.

Theo báo cáo sau kiểm tra của phía EU đưa ra, lấy xác suất 20% của các lô hàng vào EU thì 7,3% là không đạt yêu cầu. Có nghĩa với EU, ngưỡng này là cực kỳ nghiêm trọng, bởi hàng thuỷ hải sản vào EU là những doanh nghiệp đã được cấp mã xuất khẩu (EU cod). Những doanh nghiệp đã được cấp mã cod trước khi xuất sang EU lại được kiểm tra về giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Điều này đồng nghĩa với việc, chúng ta đã triển khai một số biện pháp, tuy nhiên chưa đáp ứng yêu cầu về chất lượng.

“EU đã đưa ra cảnh báo, nếu Việt Nam không cải thiện tình hình này thì sẽ đứng trước những triển vọng còn xấu hơn trong tương lai, thậm chí đứng trước ngưỡng cửa bị hạn chế xuất khẩu thuỷ hải sản vào EU”, ông Quân cho hay.

Do đó, ông Quân mong muốn Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cũng như các ban ngành địa phương cần hướng dẫn doanh nghiệp, ngư dân tập trung vào công tác vệ sinh an toàn thực phẩm.

Hiện Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU đang phối hợp làm việc với Tổng vụ nghề cá, DJ Sante để theo dõi, giải thích về các trường hợp của Việt Nam.

Phía EU cũng đã hứa trong vòng 6 tháng tiếp theo, nếu phía Việt Nam có triển vọng tốt trong đánh bắt thực tế thì EU sẽ xem xét gỡ bỏ thẻ vàng trước khi EU chuyển vào bầu cử nghị viện.

Còn nếu không thực hiện, trong 6 năm tới kế hoạch gỡ bỏ thẻ vàng sẽ càng mất nhiều thời gian hơn vì EU phải ổn định thể chế trước khi xem xét các vấn đề liên quan tới thuỷ hải sản Việt Nam.