Trong khuôn khổ hội nghị toàn cầu lần thứ 4 hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững, ngày 25/4/2023 đã diễn ra phiên thảo luận chuyên đề: “Các mô hình tiêu thụ và sản xuất”.

NGÀNH THỰC PHẨM TOÀN CẦU PHÁT TRIỂN CHƯA BỀN VỮNG

Bày tỏ sự lo ngại trong phát triển nông nghiệp toàn cầu hiện nay, TS Rebecca Shaw, Phó Chủ tịch cấp cao của Tổ chức Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên (WWF), cho biết các báo cáo tổng hợp gần đây cho thấy các chỉ số đa dạng sinh học đang có dấu hiệu sụt giảm. Trong khi đó, đa dạng sinh học là yếu tố tối quan trọng trong các dịch vụ hệ sinh thái như chăn nuôi, thủy sản, sản xuất gỗ, carbon…

“Trong nghiên cứu của WWF, hệ thống lương thực thực phẩm đã có những tác động đáng chú ý tới khí hậu và đa dạng sinh học, chịu trách nghiệm cho 27 - 30% lượng khí thải nhà kính trên thế giới và 70% lượng nước ngọt được khai thác”, TS Rebecca Shaw thông tin, đồng thời cũng khẳng định: "Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có quốc gia nào đi đúng tiến độ trong công cuộc đáp ứng mục tiêu dinh dưỡng toàn cầu đến năm 2025”.

Theo TS Rebecca Shaw, những mảnh ghép trong hệ thống sản xuất và tiêu thụ thực phẩm cần được xâu chuỗi, lồng ghép giữa từng cộng đồng với nhau để giải quyết những vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học và sức khỏe con người. Đó là một thách thức mang tính toàn cầu.

Để đưa ra lời giải cho những mảnh ghép của hệ thống lương thực, thực phẩm ở cấp độ cơ sở, TS Rebecca Shaw đã giới thiệu mô hình tư duy “Năm I”, bao gồm: Information (thông tin) - Institutions (sự phối hợp của các cơ quan) - Integration (sự phối hợp giữa các cơ quan ban ngành và cộng đồng) - Inclusion (sự phối hợp giữa các ban ngành liên quan) - Inspiration (động cơ, truyền cảm hứng để tạo động lực thay đổi mô hình sản xuất và tiêu thụ thực phẩm).

Chia sẻ về kinh nghiệm của Camphuchia trong vấn đề giải quyết những khó khăn trong xây dựng hệ thống lương thực thực phẩm bền vững, ông Sok Silo, Tổng thư ký Hội đồng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thuộc Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng Campuchia, cho biết những thách thức lớn nhất được Campuchia xử lý thông qua những chính sách lớn của Nhà nước, những chiến lược cấp quốc gia cũng như chiến lược tái cơ cấu của ngành nông nghiệp.

“Việc đưa ra những biện pháp giải quyết những vấn đề liên quan đến chế độ dinh dưỡng lành mạnh có vai trò rất quan trọng của Chính phủ. Bên cạnh đó, tư duy mới về chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm cần sự chuyển đổi từ những hệ thống khác trong xã hội”, ông Sok Silo chia sẻ.

Theo ông Robert Cole, Cố vấn khu vực về Đầu tư nông nghiệp có trách nhiệm, Dự án Quản trị đất đai khu vực sông Mekong, hiện nay, xu hướng sản xuất nông nghiệp toàn cầu là tích tụ đất đai, đảm bảo sản xuất quy mô lớn để áp dụng cơ giới hóa, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, ông Robert Cole cho rằng nông trại quy mô lớn có vai trò quan trọng nhưng cũng gây ra những tác động lớn với môi trường, cụ thể là phát thải khí nhà kính. Trong bối cảnh đó, vai trò cũng những mô hình nông hộ quy mô nhỏ cũng không kém phần quan trọng.

“Họ có mong muốn những thực hành sản xuất bền vững do gắn liền với sinh kế lâu dài. Chúng ta cần dành nhiều hơn sự quan tâm đến lực lượng này, một trong những mắt xích quan trọng đầu tiên trong chuỗi cung ứng lương thực, thực phẩm”, ông Robert Cole bày tỏ.

THẾ GIỚI ĐÁNH GIÁ CAO NGÀNH CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM CỦA VIỆT NAM

TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, cho biết Việt Nam là một quốc gia xuất khẩu nông sản, đồng thời nhập khẩu rất nhiều loại nguyên liệu thô phục vụ chế biến, tuy nhiên vẫn gặp những thách thức về tỉ lệ suy dinh dưỡng ở vùng cao và béo phì ở thành phố. Nền nông nghiệp thâm canh của Việt Nam đã gây ra một số ảnh hưởng nhất định như ô nhiễm đất, ô nhiễm nước.

Dưới góc nhìn của một nhà khoa học, TS Đào Thế Anh cho rằng phương pháp tiếp cận hệ thống lương thực thực phẩm cần có sự tham gia của các ban ngành liên quan, các tổ chức trong nước và quốc tế, các tổ chức phi chính phủ.

“Bên cạnh đó, chúng ta cần hỗ trợ các nông hộ nhỏ do đây là đối tượng gặp nhiều khó khăn, tư vấn về các mô hình mang tính khoa học cũng như đầu vào. Chính vì vậy, Việt Nam rất cần sự tương trợ của tất cả các tổ chức quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm trong vấn đề này”, đại diện Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam nêu quan điểm.

“Thông qua các cuộc nghiên cứu, thử nghiệm, chúng tôi đưa ra các báo cáo và bằng chứng để cố gắng thuyết phục các quốc gia rằng phương pháp tiếp cận bao trùm hệ thống lương thực thực phẩm bền vững là một mục tiêu rất quan trọng. Việt Nam đã tổ chức một số cuộc tham vấn để có thể huy động sự đóng góp của các bên liên quan”, ông Đào Thế Anh chia sẻ.

Ông Gunther Beger, Giám đốc điều hành Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) cho rằng Việt Nam đã có sự phát triển đáng ghi nhận trong lĩnh vực sản xuất lương thực, thực phẩm, đặc biệt trong chế biến thực phẩm.

Việt Nam đã xác định được rõ ràng mục tiêu thúc đẩy xuất khẩu, nông sản để vươn ra thế giới cần đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường khó tính. Chính vì vậy, Việt Nam cũng đang thắt chặt các quy định liên quan đến chế biến và vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là một hướng đi đúng nhằm thúc đẩy giá trị xuất khẩu cũng như nâng cao thu nhập cho người dân.

Ông Gunther Beger nhận định trước những cuộc khủng hoảng mà chúng ta đang đối mặt hiện nay cho thấy rằng chúng ta cần phải tìm ra những cách thức mới trong sản xuất lương thực thực phẩm.

Ông Christian Hoffer, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Thụy Sĩ cho hay ông từng đến Việt Nam cách đây khoảng 20 năm và ngạc nhiên trong lần trở lại lần này. Việt Nam có nhiều thay đổi về cơ sở hạ tầng, quy mô nền kinh tế, cũng như cách tổ chức sản xuất, chế biến nông sản.

"Tôi vẫn cảm thấy một sự thân thuộc với các bạn, có lẽ là bởi Thụy Sĩ nổi tiếng với cà phê, còn Việt Nam lại là vùng sản xuất cà phê trọng điểm trên thế giới. Chúng tôi mong muốn Việt Nam sẽ là đầu vào cho ngành sản xuất cà phê của chúng tôi, nhất là cà phê nhân".

Ông Christian Hoffer cũng đánh giá Việt Nam có tiềm năng lớn về nền công nghiệp thực phẩm. Đó sẽ là nguồn tri thức quý giá để chia sẻ kinh nghiệm tới các bên tham gia hội nghị lần này, các đối tác trong Mạng lưới Một hành tinh, cũng như các quốc gia, tổ chức trên toàn cầu. "Sự chia sẻ có trách nhiệm như vậy trong mạng lưới là minh chứng rõ nét cho việc các bạn đang đang góp phần quan trọng vào việc chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm toàn cầu", Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Thụy Sĩ nhấn mạnh.