“Omicron tàng hình” - dòng phụ BA.2 của biến thể Omicron hiện là nguyên nhân chính gây ra các ca mắc Covid-19 trên toàn cầu, đặc biệt tại châu Âu và châu Á, làm gia tăng lo ngại về khả năng bùng phát một đợt dịch mới tại Mỹ. BA.2 hiện gây ra 86% tổng số ca mắc Covid-19 đã được giải trình tự gene. BA.2 có khả năng lây lan nhanh hơn 30% so với dòng gốc BA.1 của biến thể Omicron.

Tuy nhiên, ngay khi BA.2 vừa trở thành biến thể chủ đạo thì lại có một biến thể mới xuất hiện, được cho là có thể sẽ còn lây lan nhanh hơn cả BA.2. "Tái tổ hợp XE lần đầu tiên được phát hiện ở Vương quốc Anh vào ngày 19/1 và hơn 600 trình tự chuỗi gene XE đã được báo cáo và xác nhận kể từ đó. Các ước tính ban đầu cho thấy tốc độ tăng trưởng lây nhiễm trong cộng đồng của XE là lớn hơn khoảng 10% so với BA.2, tuy nhiên, phát hiện này cần được xác nhận thêm," tài liệu của WHO cho biết.

Được biết, trong thời gian qua, giới khoa học đã theo dõi 3 biến thể mới gồm XD, XF và XE. Trong đó, 2 biến thể XD và XF là những dạng kết hợp của biến thể Delta và BA.1, hay gọi là Deltacron. Hai biến thể này đã được nhắc tới từ vài tháng nay nhưng chưa thực sự gây ra những thay đổi đáng kể trong diễn biến dịch bệnh thế giới.

Còn lại, biến thể XE là một dạng biến thể tái tổ hợp - kết hợp của chính các biến thể BA.1 và BA.2 của Omicron. Biến thể tái tổ hợp xuất hiện khi một người nhiễm cùng lúc 2 hoặc 3 biến thể của virus, tạo điều kiện cho các vật chất di truyền của các biến thể pha trộn trong cơ thể người bệnh.

Nhà virus học nổi tiếng Tom Peacock giải thích rằng các tái tổ hợp có chứa các protein gai và protein cấu trúc từ một loại virus duy nhất (như XE) có khả năng hoạt động tương tự như virus cha mẹ. Theo ông Peacock, tất cả các loại virus tái tổ hợp này rõ ràng cần được theo dõi chặt chẽ về các dấu hiệu tăng trưởng. Các nhà khoa học cần cố gắng phân lập và xác định đặc điểm của virus nếu có thể.

Theo WHO, việc xác nhận thêm về biến thể XE đang ngày càng trở nên khó khăn hơn trong tuần này bởi xu hướng bỏ qua việc xét nghiệm SARS-CoV-2 tại nhiều quốc gia. "Điều này ngăn cản chúng tôi trong việc theo dõi virus đang ở đâu, lây lan như thế nào và tiến triển ra sao. Đó vốn là những thông tin và phân tích rất quan trọng để biết được đâu là thời điểm chấm dứt giai đoạn cấp tính của đại dịch," WHO cho biết.

Hồi tuần trước, Cơ quan An ninh y tế Anh (UKHSA) cũng đã gửi một báo cáo vắn tắt cho WHO, trong đó có một số nội dung liên quan biến thể XE. Theo UKHSA, có bằng chứng cho thấy biến thể XE lây lan trong cộng đồng ở vùng England dù mới chỉ ở mức 1% tổng số mẫu được đưa đi phân tích. Những dữ liệu ban đầu về tỷ lệ tăng trưởng số ca mắc do nhiễm XE không cho thấy sự khác biệt đáng kể với BA.2. Tuy nhiên, dựa trên các dữ liệu mới nhất tính đến ngày 16/3 thì tốc độ tăng trưởng số ca mắc do nhiễm biến thể này có thể cao hơn 9,8% so với BA.2.

Giáo sư Susan Hopkins, Cố vấn y khoa chính tại UKHSA cho biết X.E là một biến thể tái tổ hợp đặc biệt, có tốc độ tăng trưởng lây nhiễm không giống các biến thể trước và cần thêm thời gian để xác định cụ thể các đặc tính của biến thể này. UKHSA vẫn đang tiếp tục theo dõi tình hình.

Mặc dù XE chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ vào thời điểm hiện tại, nhưng khả năng lây truyền cao của biến thể này có thể đồng nghĩa với khả năng thống trị trong tương lai gần. Bởi nếu thực sự tốc độ tăng trưởng số ca mắc do nhiễm biến thể này cao hơn 10% so với BA.2 thì khả năng lây lan của X.E sẽ cao hơn tới 43% so với Omicron. WHO lưu ý, cho đến khi giới khoa học có thể phát hiện "sự khác biệt đáng kể về đặc điểm lây truyền và mức độ nghiêm trọng", XE sẽ vẫn được phân loại là một phần của biến thể Omicron.

Các chuyên gia về bệnh truyền nhiễm thì cho rằng còn sớm để lo ngại về XE, cũng tương tự như Deltacron. Dù có nhiều cảnh báo về biến thể lai giữa Delta và Omicron trước đó, những Deltacron vẫn hiếm và tốc độ lan truyền không đáng kể cho đến nay. Cũng không có dữ liệu nào cho thấy Delracron có thể lây lan dễ dàng hơn các chủng trước đó hoặc gây ra bệnh nặng hơn. Tuy nhiên, tác hại của biến thể mới không thể đoán trước được. "Chỉ có thời gian mới trả lời được Deltacron hay XE có kích hoạt một làn sóng mới hay không", Tiến sĩ Nesochi Okeke-Igbokwe, bác sĩ nội khoa tại New York, Mỹ chia sẻ.

Cũng có một số chuyên gia khẳng định, tương tự như Deltacron, XE cũng khó có khả năng xâm nhập những người đã tiêm chủng và từng nhiễm các chủng trước đó. Vaccine Covid-19 được chứng minh có hiệu quả chống lại nguy cơ chuyển nặng, tử vọng ngay cả khi đối mặt với các biến thể mới. "Tôi không nghĩ có biến thể nào (kết hợp hoặc thông thường) có thể đánh bại khả năng miễn dịch. Khả năng miễn dịch không phải là cơ chế Tắt – Mở, mà là một phạm vi bảo vệ," Tiến sĩ Amesh Adalja, học giả cấp cao tại Trung tâm An ninh Y tế Đại học Johns Hopkins ở Maryland nhận định.