Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết thời gian qua, tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế vẫn diễn ra khá phổ biến, nhất là trong khối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ.

PHÂN ĐỊNH RÕ HÀNH VI CHẬM ĐÓNG, TRỐN ĐÓNG

Một số thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi, như: làm giả hợp đồng lao động để trục lợi quỹ, cố tình chây ì không nộp sau khi đã bị xử phạt hành chính. Ngoài ra, việc áp dụng biện pháp cưỡng chế, khấu trừ từ tài khoản tổ chức vi phạm cũng gặp nhiều khó khăn do tài khoản không có số dư, hoặc các tổ chức tín dụng không hợp tác cung cấp thông tin theo yêu cầu.

Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế năm 2024 (Luật Bảo hiểm y tế năm 2024) cùng chính thức có hiệu lực, trong đó đã làm rõ về các hành vị chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế.

Đặc biệt, tăng cường mạnh hơn nữa chế tài xử lý các hành vi này, nhằm bảo vệ tối đa các quyền lợi của người lao động.

Một trong những điểm mới đáng chú ý của Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Bảo hiểm y tế 2024 là việc phân định rõ giữa hai hành vi vi phạm chậm đóng và trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Qua đó, giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để xác định hành vi vi phạm, và áp dụng chế tài xử lý phù hợp.

Cụ thể, chậm đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là hành vi chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế kể từ sau ngày đóng chậm nhất; không lập danh sách, hoặc lập không đầy đủ người lao động thuộc diện tham gia trong thời gian 60 ngày, kể từ ngày hết thời hạn quy định.

Trong khi đó, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là hành vi người sử dụng lao động không lập danh sách, hoặc lập danh sách không đầy đủ số người phải tham gia sau 60 ngày, kể từ ngày hết thời hạn quy định; không đóng hoặc đóng không đầy đủ số tiền đã đăng ký sau 60 ngày, kể từ ngày đóng chậm nhất theo quy định, và đã được cơ quan có thẩm quyền đôn đốc theo quy định.

Theo quy định tại 2 Luật mới, các chế tài xử lý được tăng cường và cụ thể hóa so với Luật hiện hành.

Trong đó, đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế: Bắt buộc phải nộp đủ số tiền chậm đóng, trốn đóng; nộp thêm số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng vào Quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; không được xét tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.

Riêng với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Đây là điểm mới, thể hiện rõ sự nghiêm khắc trong công tác quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế.

Trước đây, theo Luật Bảo hiểm xã hội 2014, mức phạt đối với hành vi chậm đóng, hoặc trốn đóng là nộp lãi bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư Quỹ Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp bình quân của năm trước, tính trên số tiền và thời gian chậm đóng.

Còn Luật Bảo hiểm y tế 2014 quy định, mức phạt với hành tương tự là phải đóng đủ số tiền chưa đóng, và nộp số tiền lãi bằng 2 lần mức lãi suất liên ngân hàng tính trên số tiền, và thời gian chậm đóng.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc áp dụng mức lãi suất phạt cố định hàng ngày, kết hợp với các chế tài mạnh mẽ tại hai Luật mới lần này đang được kỳ vọng sẽ góp phần hiệu quả trong việc nâng cao tính răn đe, ngăn chặn tình trạng chậm đóng, trốn đóng, tăng cường tính tuân thủ pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế thời gian tới.

XỬ LÝ KHOẢN NỢ BẢO HIỂM TRƯỚC 1/7/2025

Hai Luật mới lần này cũng có quy định chuyển tiếp cụ thể đối với các khoản nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế chưa hoàn tất tính đến ngày 30/6/2025.

Cụ thể, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định, đối với số tiền bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2014, Luật Việc làm 2013, nhưng đến hết ngày 30/6/2025 mà không đóng, hoặc không đóng đầy đủ, thì được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật này.

Còn Luật Bảo hiểm y tế 2024 quy định, đối với số tiền bảo hiểm y tế mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật Bảo hiểm y tế 2008, đã được sửa đổi, bổ sung tại các luật về sau, nhưng đến ngày 30/6/2025 mà không đóng, hoặc không đóng đầy đủ, thì cũng được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật này.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng trọng tâm hiện nay, các đơn vị, doanh nghiệp cần ưu tiên xử lý dứt điểm các khoản nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp chưa đóng, hoặc đóng chưa đầy đủ tính đến hết ngày 30/6/2025.

Từ ngày 1/7/2025, các khoản nợ này sẽ được xử lý theo quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Bảo hiểm y tế năm 2024, với các chế tài nghiêm khắc hơn.

Nếu không khẩn trương hoàn tất nghĩa vụ đóng trước thời điểm hai Luật trên có hiệu lực, người sử dụng lao động sẽ phải đối mặt với rủi ro pháp lý lớn hơn, và chi phí xử lý vi phạm tăng cao.

Do vậy, để kịp thời chấp hành đúng quy định mới về các hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, Bảo hiểm xã hội Việt Nam khuyến cáo các đơn vị, doanh nghiệp cần khẩn trương rà soát, hoàn tất đầy đủ các nghĩa vụ đóng, tránh để phát sinh vi phạm và bị xử lý theo chế tài mới.

Với người lao động, cần tiếp tục chủ động theo dõi quá trình tham gia của bản thân (qua ứng dụng VssID) để kịp thời phát hiện, phản ánh sai phạm về hành vi chậm đóng, trốn đóng của đơn vị, doanh nghiệp, nhằm tự bảo vệ quyền lợi an sinh chính đáng của bản thân.